Przedmieście Świdnickie
Z Wikipedii
.jpg/180px-4-TB-5_-_Breslau_4SC_(Wilkinus).jpg)
Przedmieście Świdnickie – jedno z osiedli we Wrocławiu, do 1990 (tj. do czasu likwidacji podziału miasta na dzielnice) będące częścią dzielnicy administracyjnej Stare Miasto, obok osiedla Szczepin i osiedla Stare Miasto. Po zmianach dokonanych przez Radę Miasta w roku 2006, do potrzeb ewidencyjno-wyborczych Przedmieście Świdnickie obejmuje ulice[1] znajdujące się wewnątrz obszaru ograniczonego od południa nasypem kolejowym od stacji Wrocław Główny na zachód, od zachodu i północnego zachodu – terenami kolejowymi przy Dworcu Świebodzkim, od północy – Fosą Miejską; na wschodzie – ulicą Dworcową, której numery nieparzyste (od 1 do 31) zaliczane są do Przedmieścia Świdnickiego, a parzyste (2-32) do osiedla Przedmieście Oławskie. Przedmieście Świdnickie zamieszkane jest przez około 18 tysięcy osób (dane z lat 2006 i 2007).
Przedmieście Świdnickie swoją historyczną nazwę (niem. Schweidnitzer Vorstadt) zawdzięcza położeniu przed Bramą Świdnicką znajdującą się w miejskich murach na trakcie z wrocławskiego Rynku do Świdnicy. W drugiej połowie XVIII wieku część podwrocławskich przedmieść (w tym Przedmieścia Świdnickiego mniej więcej do linii ówczesnych Schweidnitzer Anger, tj. Świdnickich Błoni albo Świdnickich Pastwisk, w przybliżeniu pokrywającej się z dzisiejszą ul. Piłsudskiego) włączono pod jurysdykcję miasta. Budowano tam tylko domy drewniane (zakazywano budowania konstrukcji murowanych), które w razie zbliżającego się do miasta zagrożenia obcych wojsk bezwzględnie wypalano (tak było też w listopadzie 1806, kiedy zbliżały się wojska napoleońskie), co utrudniać miało ukrycie się najeźdźców przed obserwacją i ostrzałem z miejskich murów. Do początków XIX wieku, kiedy wskutek decyzji Francuzów podjętej po kapitulacji pruskiego garnizonu we Wrocławiu przed Hieronimem Bonaparte (6 stycznia 1807) rozpoczęto burzenie fortyfikacji miejskich, wrocławskie przedmieścia, w tym Przedmieście Świdnickie, zamieszkane było przez ludność zajmującą się głównie zaopatrywaniem miasta w podstawowe artykuły spożywcze (ogrodników i drobnych hodowców). Znajduje to swe odzwierciedlenie w historycznych nazwach: wspomniane już Schweidnitzer Anger od około 1823 nazywano Gartenstraße, tj. ulicą Ogrodową (wschodni odcinek tego traktu nazywany był Angerstraße, czyli ulicą Pastwiskową)[2].
Niespełna dwa lata po kapitulacji i po rozpoczęciu likwidacji murów ustanowiono 19 listopada 1808 we Wrocławiu nowe prawo miejskie (Städteordnung), którym włączono do miasta jego przedmieścia, w tym Przedmieście Świdnickie. Granice tego obszaru dość dokładnie pokrywały się ze współczesnymi, co wynika z faktu, iż linię kolejową, której nasyp dziś stanowi granicę południową Przedmieścia wytyczono w latach 40. XIX wieku na skraju ówczesnego miasta[3].
Od tego czasu rozpoczęła się stosunkowo szybka zabudowa Przedmieścia Świdnickiego miejskimi kamienicami oraz obiektami użyteczności publicznej i handlowymi. Wytyczono przedłużenie ulicy Świdnickiej i prostopadłe do niej trakty Tauentzien Straße (dziś ul. Kościuszki) i Angerstraße i Gartenstraße (dziś ul. Piłsudskiego), wyznaczono działki wzdłuż biegnącej wzdłuż fosy ulicy Podwale. Ulice te do dziś pozostają najważniejszymi osiami komunikacyjnymi w tej części miasta, wraz z będącą przedłużeniem ul. Piotra Skargi ulicą Kołłątaja, oraz ulicą Grabiszyńską, natomiast wyznaczone w XIX wieku place: Berlinerplatz (nazwa nadana po wybudowaniu dworca Świebodzkiego i dworca Marchijskiego, później przemianowany na Elferplatz[4]), Sonnenplatz i Tauentzien Platz (Orląt Lwowskich, Legionów i Kościuszki) nadal są ważnymi węzłami komunikacyjnym.
Najbardziej eksponowanymi obiektami Przedmieścia Świdnickiego są: Dworzec Główny (wybudowany w latach 1855-1857) przy ul. Piłsudskiego, gmach aresztu (dawniej więzienie) i sądów, wybudowane w latach 1845-1852 i rozbudowywane w 1881-1887 i 1930) w kwartale ulic Muzealnej, Podwale, Świebodzkiej i Sądowej, koszary 11 regimentu grenadierów im. króla Fryderyka III (wybudowane w latach 1828-1834, dziś Starostwo Powiatowe; wcześniej w tym miejscu stacjonowali kirasjerzy) przy Podwalu, Komenda Wojewódzka Policji (1925-1927) w kwartale Podwala, Muzealnej, Druckiego-Lubeckiego i Łąkowej, budynek loży masońskiej "Hermann zur Beständigkeit" (1912, dziś klub policyjny "Śnieżka"), gmach Sejmu Śląskiego (1893-1895, dziś siedziba NOT), domy handlowe Martina Schneidera (1908/1929, dziś DH "Podwale") i Wertheim (1928, dziś DH "Renoma") przy skrzyżowaniu Świdnickiej z Podwalem.
Nie zachowała się do dziś wybudowana w latach 1865-1872 Synagoga na Wygonie (przy Podwalu i Łąkowej), spalona podczas nocy kryształowej w 1938 i po wojnie już nie odbudowana, ani Śląskie Muzeum Sztuk Pięknych (Museum der bildenden Künste) wybudowane w latach 1875-1880 przy placu Muzealnym, uszkodzone w średnim stopniu podczas oblężenia Festung Breslau w 1945, później nieodbudowane i ostatecznie zburzone w 1962; na jego miejscu jest dziś tysiąclatka – szkoła podstawowa nr 67. Wybudowana w 1908 hala targowa (bliźniacza wobec powstałej w tym samym czasie hali targowej przy ul. Piaskowej), również uszkodzona w średnim stopniu, zburzona została w 1973.
Zburzone też zostały znajdujące się tu pomniki: konny cesarza Fryderyka III na placu Muzealnym przed Śląskim Muzeum Sztuk Pięknych z 1905 oraz generała Friedricha Bogislava von Tauentziena na placu Kościuszki.
Po wojennych zniszczeniach wokół placu Kościuszki powstały w latach 1954-1956 budynki mieszkalne w stylu socrealistycznym, podobne do warszawskich w Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM), nadano im nazwą "Kościuszkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej" (KDM).
[edytuj] Ciekawostka
Pomimo, że we wrocławskim Starym Mieście znajduje się kilkadziesiąt kościołów, to na terenie całego Przedmieścia Świdnickiego nie ma żadnego, a jedynym ośrodkiem kultu religijnego była tu Synagoga na Wygonie, zbudowana w 1872 i spalona w 1938.
Przypisy
- ↑ Spis ulic i ich odcinków zaliczanych do Przedmieścia Świdnickiego ulic wg Uchwały nr LIV/3267/06 Rady Miejskiej Wrocławia z 6 lipca 2006 roku:
(∗) tak w Uchwale; obszar Przedmieścia Świdnickiego obejmuje jednak cały początkowy odcinek Grabiszyńskiej od nru 2 do 78 po stronie parzystej i od 1 do 89 po nieparzystej
- Bałuckiego
- Bogusławskiego
- Czysta
- Druckiego-Lubeckiego
- Dworcowa (numery nieparzyste 1-31)
- Grabiszyńska (2-78, 89)(∗)
- Gwarna
- Jęczmienna
- Kolejowa
- Kołłątaja
- Komandorska (2-6)
- Kościuszki (nieparzyste 1-73, parzyste 2-66)
- Lelewela
- Łąkowa
- Marszałka Piłsudskiego
- Muzealna
- Pawłowa
- Peronowa
- Plac Czysty
- Plac Kościuszki
- Plac Legionów
- Plac Muzealny
- Plac Orląt Lwowskich
- Plac Rozjezdny
- Pochyła
- Podwale (27-66)
- Prosta
- Pszenna
- Rejtana
- Sądowa
- Stawowa
- Szpitalna
- Świdnicka (nieparzyste 39-53, parzyste 42-48)
- Świebodzka
- Świętej Trójcy
- Tęczowa
- Wysoka
- Zapolskiej
- Zaporoska (parzyste 2-8)
- Zdrowa
- Zielińskiego (2, 4)
- Żytnia
- ↑ wcześniej, w XVIII w. odcinek od Grabiszyńskiej do Stawowej nazywano Große Anger (Wielkie Błonia), od Stawowej do Dworcowej Neue Anger (Nowe Błonia) albo Judenanger (Błonia Żydowskie)
- ↑ niewielka różnica to rejon dzisiejszych ulic Zdrowej, Pochyłej, Wysokiej, Szpitalnej i Żytniej, które do około 1870 znajdowały się poza Przedmieściem Świdnickim (Rogatka Kątecka – Canther Barriere – zlokalizowana była przy dzisiejszym skrzyżowaniu Jęczmiennej i Grabiszyńskiej) i dopiero dokonana w tym czasie korekta przebiegu fragmentu linii kolejowej spowodowała, że przesunięta równocześnie została granica administracyjna
- ↑ dosłownie "plac Jedenastkowy", na cześć stacjonującego w znajdujących się nieopodal koszarach 11. regimentu grenadierów; nazwa nadana 3 lipca 1935 w stulecie stacjonowania we Wrocławiu tego pułku
[edytuj] Bibliografia
Encyklopedia Wrocławia, Wydawnictwo Dolnośląskie, 2000, str. 680-681, ISBN 83-7023-749-5.
[edytuj] Zobacz też
- Historia Wrocławia
- Przedmieście Mikołajskie - Nikolai Vorstadt
- Przedmieście Odrzańskie - Oder Vorstadt
- Przedmieście Oławskie - Ohlauer Vorstadt
- Przedmieście Piaskowe - Sandvorstadt
