Rotunda na Wzgórzu Lasoty w Krakowie
Z Wikipedii
Współrzędne: 50°2'36" N 19°57'25.8" E
Rotunda na Wzgórzu Lasoty – romańska rotunda z X-XI w. odkryta na początku XX w. pod kościółkiem św. Benedykta w Krakowie na Wzgórzu Lasoty. Do dziś zachowały się jedynie ruiny nie udostępniane zwiedzającym.
W czasie prac związanych z odnawianiem Wawelu w latach 1914-1917 profesor Szyszko–Bohusz odkrył tam rotundę Najświętszej Marii Panny datowaną na X wiek. W 50 lat po jej odkryciu ekipa archeologów Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem profesora doktora Wiktora Zina dokonała na Górze św. Benedykta wielkiego odkrycia. Okazało się, że z jej szczytu wznosiła się kiedyś nad Krakowem świątynia podobna do wawelskiej. Badania archeologiczne doprowadziły do ustalenia, że na miejscu dzisiejszego kościoła św. Benedykta stała rotunda, złożona z półkolistej absydy, o promieniu 1,63 m i zespolonej z nią okrągłej nawy o promieniu dochodzącym do 3,65 m. Rotunda zbudowana była z płasko łupanych elementów piaskowych, układanych na zaprawie gipsowej. Z czasem, przypuszczalnie w XII wieku, na pozostałościach po tej rotundzie, datowanej na wiek X lub XI, wzniesiono nowy kościół o prostokątnym prezbiterium i nawie zbliżonej w formie do kwadratu. Do jej budowy użyto wapienia i wapiennej zaprawy, co umożliwiło dokładne rozróżnienie pozostałości obu świątyń. Pod obecną barokową posadzką odkryto drugą, ceramiczną pochodzącą prawdopodobnie z XVI wieku. Dalszy wykop w posadzce ceramicznej i usunięcie spod niej gruzu, na którym była ułożona, ujawniły wykonane z gipsu fragmenty pierwotnej posadzki rotundy, a pod nią, w cieniutkiej warstwie przykrywającej skaliste podłoże, szczątki ceramiki datowanej, podobnie jak rotunda, na wiek X-XI. Trafiono na wykute w skale ślady tras fundamentowych, powiązane z rotundą, z których dwie równoległe, usytuowane w kierunku od wschodu do zachodu, liczą powyżej dziesięciu metrów długości. Pozwoliło to profesorowi Wiktorowi Zinowi zrekonstruować pierwotny kształt budowli stojących kiedyś na tych fundamentach. Budowla tworzyła z rotundą jednolitą całość architektoniczną, może palatium, czyli wczesnoromańską siedzibę książęcą, w której rotunda była miejscem kultu, a łącząca się z nią prostokątna budowla, rezydencją księcia i jego dworu.
