Rush Rhees

Z Wikipedii

Rush Rhees (ur. 19 marca 1905, zm. 22 maja 1989) – brytyjski filozof, twórca i jeden z głównych przedstawicieli Wittgensteinowskiej filozofii religii. Jeden z trojga wykonawców testamentu Ludwiga Wittgensteina (obok G.E.M. Anscombe i G.H. von Wrighta), wydawca jego pośmiertnych pism. Od 1940 do 1966 wykładał filozofię na Uniwersytecie Walijskim w Swansea.

[edytuj] Biografia

Urodził się w Rochester w stanie New York (USA). Jego ojcem był Benjamin Rush Rhees, teolog i pastor baptystyczny, wieloletni rektor Uniwersytetu Rochester. W roku 1922 rozpoczął studia filozoficzne na tym uniwersytecie, jednak po dwóch latach opuścił je z powodu permanentnych kłótni z jednym z profesorów i przeniósł się do Szkocji.

W 1924 roku rozpoczął studia filozoficzne na Uniwersytecie Edynburskim. Jego nauczycielami byli wówczas m. in. Norman Kemp Smith i A. E. Taylor. Studia ukończył z wyróżnieniem w 1928 roku wygrywając prestiżowe stypendium Vans Dunlop Foundation. Od jesieni 1928 do lata 1932 był asystentem wykładowcy filozofii na Uniwersytecie Manchesterskim. W tym czasie na krótko zaangażował się w ruch trockistowski - był autorem kilku artykułów opublikowanych w lewackim czasopismie "Freedom", czego później żałował.

W 1932 przeniósł się do Innsbrucka, by pod kierunkiem Alfreda Kastila studiować filozofię Franza Brentano. W szczególności interesowało go pojęcie ciągłości, co znalazło odzwierciedlenie w kilku jego późniejszych pracach.

W 1933 rozpoczął studia doktorskie na Uniwersytecie w Cambridge pod kierunkiem G. E. Moore'a. Nigdy jednak nie ukończył doktoratu. Nie opublikował też żadnego artykułu. Pomimo wieloletnich studiów i wbrew doskonałym referencjom nauczycieli i opiekunów naukowych, Rush Rhees bardzo krytycznie oceniał swoje kompetencje filozoficzne i uważał, że nie napisał niczego wartego publikacji. Przez długi czas uniemożliwiało mu to znalezienie stałej posady na uniwersytecie, co zmuszało go do podejmowania różnych zajęć zarobkowych. Pracował m. in. jako spawacz. Podczas pobytu w Cambridge poznał Ludwiga Wittgensteina i zaczął uczęszczać na jego wykłady. Znajomość ta wywarła zdecydowanie największy wpływ na jego późniejsze poglądy filozoficzne.

Nagrobek Rheesa na Oystermouth Cemetery, Swansea

W 1940 został mianowany na asystenta wykładowcy przez A. E. Heatha, profesora filozofii na Uniwersytecie w Swansea. Była to posada okresowa, związana z faktem, że wielu młodych pracowników naukowych zostało w czasie II wojny światowej wcielonych do armii. Po zakończeniu działań wojennych w 1945 roku znów bezskutecznie aplikował na kilka brytyjskich uniwersytetów. Przeszkodą był jak zwykle brak publikacji.

Wysiłkiem Heatha w 1946 udało się jednak stworzyć dla Rheesa stałe stanowisko wykładowcy w Swansea. Od początku pracy w Swansea Rhees zyskał sobie ogromny szacunek zarówno studentów, jak i współpracowników, dzięki czemu uzyskał dominujący wpływ na klimat intelektualny wydziału. Przez cały czas utrzymywał bliskie kontakty z Ludwigiem Wittgensteinem, który parokrotnie odwiedził go w Swansea i wyznaczył na wykonawcę swojego testamentu. Po śmierci autora Dociekań filozoficznych przez kilkadziesiąt lat wspólnie z G.E.M. Anscombe i G.H. von Wrightem zagospodarowywał jego nieopublikowaną spuściznę. Lata największego wpływu intelektualnego Rheesa to okres od 1952 do 1964. Jego studentami bądź współpracownikami w Swansea byli w tym czasie m.in. J. R. Jones, R.F. Holland, D.Z. Phillips i Peter Winch.

W 1966 roku przeszedł na wcześniejszą emeryturę i już jako emerytowany profesor w 1969 wydał swoją pierwszą książkę - był to niezbyt obszerny zbiór esejów filozoficznych zatytułowany Without Answers (kilka z tych tekstów zostało wcześniej opublikowanych w latach 50. i 60.).

W 1970 przeniósł się na pewien czas do Londynu, gdzie prowadził seminaria na King's College. Był uczestnikiem cotygodniowych dyskusji urządzanych w londyńskim mieszkaniu Petera Wincha, na których obecni byli także Norman Malcolm i Raimond Gaita. Po pewnym czasie wrócił jednak do Swansea, gdzie również umarł.

[edytuj] Poglądy filozoficzne

Kolekcja manuskryptów i maszynopisów Rheesa stanowiąca zawartość The Rush Rhees Archives przechowywana na Uniwersytecie w Swansea

Rush Rhees znany jest przede wszystkim jako uczeń, przyjaciel i wydawca dzieł Ludwiga Wittgensteina. Był zwolennikiem późnej filozofii języka autora Dociekań filozoficznych. Przyjmował koncepcję gier językowych aczkolwiek nie bezkrytycznie. Wielu zarzuca Rheesowi, że w swej działalności edytorskiej popełnił poważne błędy wynikające ze złej interpretacji podstawowych koncepcji Wittgensteina, która wynikała z lekceważącego stosunku Rheesa idei języka jako rachunku.

Niewątpliwie samodzielnym wkładem Rheesa w filozofię jest stworzenie tzw. Wittgensteinowskiej filozofii religii - interesującego nurtu w anglojęzycznej filozofii religii, którego głównymi przedstawicielami byli, obok Rheesa, Peter Winch, Norman Malcolm, R.F. Holland i D.Z. Phillips. Nurt ten, nazywany czasem - nie do końca trafnie -"Wittgensteinowskim fideizmem" czerpie inspiracje z Wittgensteina, Kierkegaarda i Simone Weil.

[edytuj] Podstawowe tezy Wittgensteinowskiej filozofi religii:

• zbiór praktyk i wierzeń wspólnoty religijnej nie może być poddawany ocenie w oparciu o kryteria zewnętrzne - jedynie konkretna tradycja religijna może być podstawą formułowania ocen;
• dyskurs metafizyczno-teologiczny, zarówno w swej wersji scholastycznej, jak i nowożytnej, wypacza sens wiary;
• filozoficzne ujęcia Boga jako Bytu Absolutnego, Pierwszej Przyczyny, bezcielesnego Umysłu, wreszcie jako Osoby wprowadzają zamęt w języku religijnym, prowadzą do jego erozji i są odpowiedzialne za współczesne zjawisko sekularyzacji;
• koncepcja Boga jako Władcy wszelkiego stworzenia jest przesądem - Bóg nie interweniuje w porządek świata;
• ujęcie nieśmiertelności osobowej jako trwania bezcielesnej duszy jest nieporozumieniem (nie ma sensu);
• zarówno oskarżanie jak i obrona Boga przed zarzutem o istnienie zła w świecie jest nieporozumieniem - Bóg nie może być traktowany jako przedmiot osądu moralnego.

Stanowisko to spotkało się z ostrym sprzeciwem. Z jednej strony padły oskarżenia o fideizm (Nielsen) z drugiej zaś o ukryty ateizm (Hick, Swinburne). Oba te zarzuty wydają się być nietrafne (choć zarzut fideizmu w nieco mniejszym stopniu). Podstawową Wittgensteinowskiej filozofii religii jest jednak fakt, że uznaje za bezsensowne bądź przesądne wierzenia znakomitej większości wyznawców religii monoteistycznych. Wielkość dorobku Rheesa trudno ocenić. Po jego śmierci okazało się, że zbiór nieopublikowanych notatek filozofa liczy ponad 16 tysięcy stron manuskryptów i maszynopisów. Staraniem D.Z. Phillipsa na Uniwersytecie Walijskim w Swansea utworzono The Rush Rhees Archives – instytucję zajmującą się zagospodarowywaniem spuścizny Rheesa.

[edytuj] Bibliografia

Jako autor:

• Without answers, 1969
• Discussions of Wittgenstein, 1970
• Ludwig Wittgenstein, personal recollections, edited by Rush Rhees, 1981
• Recollections of Wittgenstein: Hermine Wittgenstein, Fania Pascal, F.R. Leavis, John King, M. O'C. Drury, edited by Rush Rhees, 1984
• Rush Rhees on religion and philosophy, edited by D.Z. Phillips, assisted by Mario von der Ruhr, 1997
• Wittgenstein and the possibility of discourse, edited by D.Z. Phillips, 1998
• Discussions of Simone Weil, edited by D.Z. Phillips, assisted by Mario von der Ruhr, 1999
• Moral questions, edited by D.Z. Phillips, 1999
• Wittgenstein's On certainty: there like our life, edited by D.Z. Phillips, 2003
• In dialogue with the Greeks, edited by D.Z. Phillips, 2004

Jako wydawca dzieł Wittgensteina:

• Philosophical Investigations, edited by G.H. von Wright, R. Rhees, G.E.M. Anscombe, translated by G.E.M. Anscombe, 1953
• Remarks on the Foundations of Mathematics, edited by G.H. von Wright, R. Rhees, G.E.M. Anscombe, translated by G.E.M. Anscombe, 1978
• Philosophische Grammatik, Herausgegeben von Rush Rhees, 1969.
• Philosophical Grammar, edited by Rush Rhees, translated by Anthony Kenny, 1974
• Philosophical Remarks, edited by Rush Rhees, translated by Raymond Hargreaves and Roger White, 1975
• Remarks on Frazer's Golden bough, edited by Rush Rhees, english translation by A.C. Miles revised by Rush Rhees, 1979

[edytuj] Literatura

• D.Z. Phillips, Introduction, w: Rush Rhees, Rush Rhees on Religion and Philosophy, ed. D.Z. Phillips, M. von der Ruhr, Cambridge University Press, 1997.