Tibor Déry
Z Wikipedii
Tibor Déry (ur. 18 października 1894 w Budapeszcie - zm. 18 sierpnia 1977 tamże) jedna z najważniejszych postaci literatury węgierskiej; poeta, pisarz, dramaturg i eseista, znany skandalista. Przedstawiciel surrealizmu, nazywany przez Györgyego Lukácsa największym analitykiem ludzkiej kondycji naszych czasów[1]. W dużej mierze inspirował się egzystencjalizmem.
Spis treści |
[edytuj] Życie
Urodził się w zamożnej rodzinie mieszczańskiej, która od małego przygotowywała go do kariery przedsiębiorcy wielkoprzemysłowego. Ukończył Akademię Handlową, przez krótki czas pracował jako urzędnik w fabryce wuja. Debiutował w 1917 w najbardziej znaczącym wówczas czasopiśmie literackim Nyugat. Po opublikowaniu swojej pierwszej powieści Lia, autorowi wytoczono proces o obrazę moralności. W następnych latach zorganizował strajk robotników i wstąpił do partii komunistycznej. Był członkiem Dyrektoriatu Pisarzy. Po stłumieniu rewolucji przebywał na emigracji w Czechosłowacji, Austrii, Francji i Niemczech, gdzie zamieszkał na stałe aż do czasu przejęcia władzy przez Hitlera. Na emigracji szukał nie tylko ucieczki przed więzieniem, ale przede wszystkim swobody twórczej, która spotykała się w ojczyźnie pisarza ze sprzeciwem zacofanych kół. Po powrocie do kraju Déry miał trudności z wydawaniem własnych dzieł; pisał więc do szuflady i utrzymywał się z przekładów.
[edytuj] Twórczość
W początkowej fazie swojej twórczości wierny realizmowi oraz powieści psychologicznej z elementami autobiografii, później autor powieści fantastycznych o moralno-społecznym wydźwięku. Był głównym twórcą węgierskiego surrealizmu i dadaizmu. W Polsce znany zwłaszcza dzięki powieści Pan A.G. w X. podejmującej temat wolności nieskrępowanej ramami porządku społecznego i jej egzystencjalnych konsekwencji.
Pisarstwo Déry'ego cechuje przy tym skłonność do wyrafinowanej ironii,groteski, absurdu w stylu kafkowskim w obrazowaniu socjalistycznej rzeczywistości, a także gry słownej i makabreski. Pisarz chętnie obnaża również kicz i masowość współczesnego świata, jak w prześmiewczym fabularyzowanym eseju Wyimaginowany reportaż z amerykańskiego pop-festiwalu.
[edytuj] Dzieła
- Lia – 1917.
- Az óriáscsecsemő – 1926.
- A befejezetlen mondat – 1937. (ekkora lett kész művével; 1947-ben adta ki)
- Szemtől-szembe – 1945.
- Alvilági játékok – 1946.
- Tükör – 1947. március 21.
- Jókedv és buzgalom – 1948.
- Itthon – 1948. január 9.
- A tanúk – 1948.
- Felelet – 1950-1952.
- Simon Menyhért születése – 1953.
- Talpsimogató – 1954.
- Ló meg az öregasszony – 1955.
- Niki. Egy kutya története – 1956.
- G. A. úr X-ben – 1964.
- A kiközösítő – 1966.
- Ítélet nincs – 1969.
- Képzelt riport egy amerikai pop-fesztiválról – 1971.
- A napok hordaléka – 1972.
- Kedves bóper... – 1973.
- Újabb napok hordaléka – 1975.
- Kyvagiokén? – 1976.
