Traktat brzeski
Z Wikipedii
Traktat brzeski – traktat pokojowy podpisany w Brześciu 3 marca 1918 między Niemcami i Austro-Węgrami oraz ich sojusznikami Bułgarią i Turcją, a bolszewicką Rosją.
Podpisanie pokoju i wycofanie się Rosji z wojny było jednym ze sztandarowych postulatów bolszewików przed rewolucją październikową. 21 listopada 1917 rząd nowopowstałej Rosji Radzieckiej wystosował do ambasadorów i posłów państw biorących udział w wojnie notę wzywającą do wszczęcia rokowań pokojowych. Tylko Niemcy na notę odpowiedziały pozytywnie. 3 marca 1918 w Brześciu Rosja zawarła separatystyczny pokój z państwami centralnymi: Niemcami i Austrią.
Traktat stanowił wycofanie się Rosji z wojny i zerwanie sojuszu z Ententą. Rosyjskie władze zgodziły się na linię rozgraniczenia między stronami pozostawiającą Niemcom znaczne obszary — oznaczało to utratę Polski, Litwy, Łotwy, Estonii i Białorusi, Finlandii i Wysp Alandzkich, a na Zakaukaziu — Kars, Ardahan i Batumi (tur. Batum). Rosja została zobowiązana do zdemobilizowania całej armii (również Armii Czerwonej).
Traktatem tym również Niemcy z Austrią odstępowały proklamowanej 25 stycznia 1918 r. Ukraińskiej Republice Ludowej (z którą Rosja zawarła osobny pokój 9 lutego 1918) odebraną Rosji gubernię chełmską (Podlasie i Ziemię Chełmską), a w tajnej klauzuli tego dokumentu Austria zobowiązywała się do wyodrębnienia Galicji Wschodniej wraz ze Lwowem i Przemyślem jako osobnego kraju koronnego. Po gwałtownych protestach Polaków w Austro-Węgrzech (dymisje wysokich urzędników, zwracanie orderów, demonstracje uliczne w Galicji) klauzula ta nigdy nie weszła w życie, a rząd austriacki zażądał i uzyskał zwrot dokumentu zawierającego powyższe zobowiązanie.
W taki sposób Rosja zakończyła swój udział w I wojnie światowej. Konsekwencją traktatu brzeskiego była współpraca rządu bolszewików z cesarskimi Niemcami do końca I wojny światowej, co z kolei spowodowało wykluczenie delegacji rosyjskiej z obrad paryskiej konferencji pokojowej w roku 1919.
Po upadku Cesarstwa Niemieckiego i Austro-Węgier, 13 listopada 1918 Rosja jednostronnie anulowała traktat, twierdząc, że został narzucony jej siłą. Pokój brzeski nie zawierał bezpośrednich uzgodnień w sprawie Polski, poprzez zrzeczenie się Rosji ziem na zachód od nowej linii granicznej (w tym Królestwa Polskiego) był natomiast pośrednim uznaniem Aktu 5 listopada z 1916.
