Władysław Szpilman

Z Wikipedii

Władysław Szpilman
Imię i nazwisko	Władysław Szpilman
Pseudonim	Al Legro
Data i miejsce urodzenia	5 grudnia 1911 Sosnowiec
Pochodzenie	Polska
Data i miejsce śmierci	6 lipca 2000 Warszawa
Instrument	fortepian
Gatunek	muzyka poważna, muzyka rozrywkowa
Zawód	pianista, kompozytor

Władysław "Władek" Szpilman, ps. Al Legro, (ur. 5 grudnia 1911 r. w Sosnowcu, zm. 6 lipca 2000 r. w Warszawie) - polski kompozytor i pianista żydowskiego pochodzenia.

Spis treści 1 Życiorys 1.1 Przed wojną 1.2 II wojna światowa 1.3 Po wojnie 2 "Pianista" 3 Bibliografia 4 Zobacz też 5 Linki zewnętrzne

[edytuj] Życiorys

[edytuj] Przed wojną

Uczył się w Konserwatorium im. Fr. Chopina w Warszawie) pod kierunkiem Józefa Śmidowicza i Aleksandra Michałowskiego. W 1931 uzyskał stypendium w Akademii Sztuk w Berlinie, gdzie studiował u Artura Schnabla i Leonida Kreutzera (fortepian), oraz studiował kompozycję u Franza Schrekera. Tam skomponował swoje pierwsze utwory symfoniczne i suitę fortepianową Życie Maszyn.

W 1933 atmosfera potęgującego się nazizmu w Niemczech skłoniła go do powrotu do kraju. W 1934 roku nawiązał współpracę z Bronisławem Gimplem, znanym amerykańskim skrzypkiem polskiego pochodzenia. W 1935 został zaangażowany jako pianista do Polskiego Radia. W tym okresie skomponował pierwsze piosenki: Nie ma szczęścia bez miłości i Straciłam twe serce (z tekstami brata Henryka ps. Herold), Nocą (słowa Emanuel Szlechter), a także muzykę do filmów Wrzos (1937) i Dr. Murek (1939), co dało mu znaczną popularność.

[edytuj] II wojna światowa

23 września 1939 roku grał w ostatniej audycji "na żywo" recital utworów Chopina. Chwilę później niemieckie bomby spadły na elektrownię warszawską i Polskie Radio zamilkło. Sześć lat później, pierwsza emisja Polskiego Radia z Warszawy/Raszyna zaczęła się od tych samych utworów granych przez Szpilmana.

W 1940 Władysław Szpilman został więźniem utworzonego przez Niemców Getta Warszawskiego. Rodzinę utrzymywał z grania w kawiarniach i salkach koncertowych getta, w którym do 1942 możliwe było jeszcze prowadzenie działalności muzycznej (istniały tam nawet wówczas orkiestra symfoniczna i big-band jazzowy). W tym czasie skomponował szereg piosenek, oraz wykonywany wielokrotnie w kawiarni Sztuka utwór z tekstem Władysława Szlengla na głos i dwa fortepiany pt. Casanova.

W 1942 stracił całą rodzinę, sam zaś dzięki zbiegowi okoliczności uniknął deportacji do obozu zagłady w Treblince. Pracował niewolniczo jako robotnik budowlany do momentu, gdy w 1943 udało mu się uciec na tzw. "aryjską" stronę Warszawy. Tam był ukrywany aż do końca lipca 1944 przez Czesława Lewickiego, Andrzeja i Janinę Boguckich, Helenę Lewicką, przy materialnej pomocy Eugenii Umińskiej, Witolda Lutosławskiego, Edmunda Rudnickiego, Piotra Perkowskiego i wielu innych anonimowych ludzi.

Po Powstaniu Warszawskim pozostał w ukryciu, odcięty od wszelkiej pomocy ze strony polskich przyjaciół, w ruinach wypalonego domu w Alei Niepodległości. Odkrył go tam kapitan Wehrmachtu Wilm Hosenfeld, który udzielał mu pomocy, dostarczając mu żywności. Dopiero w 1950 Szpilmanowi udało się poznać tożsamość tego Niemca, lecz nie udało mu się już uwolnić go z niewoli sowieckiej (era "zimnej wojny" po 1948). Hosenfeld zmarł później w obozie jenieckim w 1952.

[edytuj] Po wojnie

Po 1945 roku Szpilman wrócił do pracy w Polskim Radiu. Występuje z koncertami solo (w repertuarze m.in. Wariacje Rachmaninowa na t. Paganiniego, Koncerty fortepianowe J. Brahmsa z dyrygentami Witoldem Rowickim, Janem Krenzem i in.) a także gra muzykę kameralną z Bronisławem Gimplem (z przerwą 1948-56), a także sporadycznie z Henrykiem Szeryngiem, Idą Händel, Tadeuszem Wrońskim i Romanem Totenbergiem.

W 1946 r. opublikowano jego wspomnienia z okupacji (Śmierć miasta), które zostały ocenzurowane i wydane w małym nakładzie, bowiem opisywały historię nie pasującą do oficjalnych wersji (opis polskich "szmalcowników", "dobry wróg" (w ówczesnej edycji opisany jako Austriak) pomagający Szpilmanowi, udział jednostek ukraińskich i litewskich w masakrach w Getcie Warszawskim). Dopiero po ponad 50 latach ukazała się w wydawnictwie Znak (2000) poprawiona wersja książki pod nowym tytułem Pianista, w której Hosenfeld jest Niemcem.

Po wojnie Szpilman skomponował ponad 500 popularnych piosenek (m.in. Deszcz, Przyjdzie na to czas, Pik, pik pik, Do widzenia Teddy, Cicha noc, Nie wierzę piosence, Jutro będzie dobry dzień, Pójdę na Stare Miasto, Autobus czerwony, Nocami i dniami, Ja jestem twoja, Piosenka Mariensztacka, W małym kinie, Tych lat nie odda nikt, Zakochani, Lata ptaszek, Literki), do których teksty pisali m.in. Jan Brzechwa, Julian Tuwim, Konstanty Ildefons Gałczyński, Tadeusz Kubiak, Kazimierz Winkler, Jerzy Ficowski, Bronisław Brok, Jerzy Jurandot, Ludwik Starski, Wanda Chotomska i Hanna Januszewska. Był też autorem muzyki filmowej do filmu Zadzwońcie do mojej żony (1957), wielu piosenek i słuchowisk radiowych dla dzieci, musicalów Ciotka Karola i Czerwony Kapturek, kompozytorem szeregu utworów symfonicznych (obecnie wydanych w całości w wydawnictwie muzycznym Boosey & Hawkes w USA). W 1947 roku skomponował sygnał do Polskiej Kroniki Filmowej.

W 1961 roku zorganizował wg własnego pomysłu Międzynarodowy Festiwal Piosenki w Sopocie. Od 1945 do 1963 roku był także szefem działu muzyki rozrywkowej Polskiego Radia.

W 1963 roku stworzył Kwintet Warszawski (zapraszając do współpracy Gimpla, Wrońskiego, Kamasę i Ciechańskiego), z którym do 1986 roku dał ponad 2000 koncertów na całym świecie, głównie poza granicami Polski.

[edytuj] "Pianista"

W 1998 r., syn Szpilmana Andrzej doprowadził do wydania jego książki w Niemczech i Anglii (pod tytułami Das wunderbare Überleben i The Pianist). Uznana została wówczas za najlepszą książkę roku 1999 przez szereg gazet w Wielkiej Brytanii i USA, a w 2002 roku została wybrana najlepszą książką roku przez francuskie czasopismo literackie Lire, oraz otrzymała nagrodę czytelników pisma Elle. Książka zajmowała także pierwsze miejsca na listach bestsellerów w wielu krajach (m.in. w Polsce ok. 80 tygodni w latach 2000-2003 - oraz trzykrotnie książka roku na liście Rzeczypospolitej). Dziś książka "Pianista" jest wydana w 38 językach.

Na jej podstawie w 2002 roku Roman Polański wyreżyserował film pod tym samym tytułem (główna rola Adrien Brody), nagrodzony m.in. Złotą Palmą w Cannes (2002) i 3 Oscarami (2003) w USA.

[edytuj] Bibliografia

• Władysław Szpilman, Pianista, wst. Andrzej Szpilman, pos. Wolf Biermann, dod. Wilm Hosenfeld. Instytut Wydawniczy "ZNAK", Kraków 2000 r.
• Mirosław Banasiak, Monika Piątkowska, Robinson i Wędrowny Ptak, Gazeta Wyborcza, 8-9.07.2000 r.
• Mariusz Kubik, Pianista z getta, Tygodnik Powszechny nr 31/30.07.2000 r.
• Wojciech Orliński, Pianista, Gazeta Wyborcza, 24.10.2000 r. (recenzja książki)
• Joanna Podgórska, Dlaczego ja, Polityka, nr 26/24.06.2000 r.
• Anna Wielopolska, Szpilman, człowiek, w którym mieszka muzyka, Rzeczpospolita nr 303/31.12.1996-1.01.1997 r.
• Rafał Pasztelański, Esbecja chciała zniszczyć Szpilmana, Życie Warszawy 13.12.2005 r.

[edytuj] Zobacz też

• 9973 Szpilman – planetoida z grupy pasa głównego asteroid
• 9974 Brody – planetoida z grupy pasa głównego asteroid

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Władysław Szpilman "The Pianist"
• Władysław Szpilman - "Pianista" (strona wydawnictwa "Znak")
• Mariusz Kubik - "Pianista z getta", Tygodnik Powszechny (Kraków), nr 31 (2664), 30.07.2000 r.
• Mariusz Kubik - "Złota Palma" dla "Pianisty Polańskiego". Ostatnia rozmowa z Władysławem Szpilmanem "Gazeta Uniwersytecka UŚ", nr 9 (98)/czerwiec 2002; Uniwersytet Śląski, Katowice
• Pianista (2002), strona internetowa Festiwalu w Cannes
• Władysław Szpilman w Internet Movie Database (IMDb) (en) w imdb.com