Witamina B12

Witamina B₁₂ (nazwy chemiczne: cyjanokobalamina, kobalamina) - złożony metaloorganiczny związek chemiczny, pełniący w organizmach żywych rolę regulatora produkcji erytrocytów (czerwonych ciałek krwi). Jego niedobór powoduje niedokrwistość. Zaliczany jest do witamin z grupy B, tj. rozpuszczalnych w wodzie prekursorów koenzymów.

[edytuj] Rola w organizmie

Witamina B₁₂ bierze udział w przemianie węglowodanowej, białkowej, tłuszczowej i w różnorodnych procesach, zapewnia aktywność, uczestniczy w wytwarzaniu czerwonych ciałek krwi, przeciwdziała niedokrwistości, umożliwia syntezę kwasów nukleinowych w komórkach, przede wszystkim szpiku kostnego; wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego, uczestniczy w tworzeniu otoczki mielinowej ochraniającej komórki nerwowe i neuroprzekaźników nerwowych, zapewnia dobry nastrój, równowagę psychiczną, pomaga w uczeniu się, skupieniu uwagi; odgrywa rolę przy odtwarzaniu kodu genetycznego; dzięki niej zmniejsza się poziom lipidów we krwi; wpływa na układ kostny, pobudza apetyt.

[edytuj] Skutki niedoboru

Zobacz więcej w osobnym artykule: Niedobór witaminy B12.

[edytuj] Skutki nadmiaru

Witamina B₁₂ nie jest toksyczna. Jednakże przy stosowaniu przez dłuższy czas bardzo dużych dawek tej witaminy zaobserwowano u niektórych ludzi objawy uczuleniowe.

[edytuj] Źródła w pożywieniu

Witamina B₁₂ produkowana jest przez bakterie żyjące w układzie pokarmowym zwierząt. U człowieka powstaje w symbiozie z bakteriami układu pokarmowego. Następuje to dopiero w dystalnych częściach układu trawiennego, to jest w jelicie grubym. Ma to znaczące konsekwencje, gdyż w tych częściach jelita witaminy nie podlegają wchłanianiu i wszystko co wyprodukują bakterie zostaje wydalone wraz z kałem. Witamina B₁₂ występuje wyłącznie w produktach pochodzenia zwierzęcego, takich jak wątroba, nerki i serce, a także chudym mięsie, rybach, skorupiakach, serach i jajach. Wbrew wcześniejszym poglądom, glony nie zawierają witaminy B₁₂, tylko jej analog strukturalny. Jest to o tyle niebezpieczne, ponieważ w przypadku człowieka ów związek jest nieprzyswajalny, dodatkowo, zmniejsza wchłanianie właściwej witaminy. Znaczącym źródłem tej witaminy jest mleko, które dodatkowo zawiera duże ilości wapnia pomagające ją przyswajać.

[edytuj] Zapotrzebowanie

Zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę B₁₂ wynosi około 1-2 μg na dobę.

Prawidłowe stężenie witaminy B₁₂ w surowicy krwi - 165 – 680 ng/l.

[edytuj] Struktura chemiczna

Z chemicznego punktu widzenia witamina B₁₂ jest złożonym związkiem kompleksowym,w którym centralny atom kobaltu na III stopniu utlenienia jest koordynowany do atomów azotu układu sprzężonych pierścieni pirolowych. Jedno wiązanie koordynacyjne azot-kobalt występuje prostopadle do płaszczyzny układu pierścieni pirolowych. Drugie wiązanie prostopadłe do tej płaszczyzny jest labilne, tzn. mogą być w tym miejscu przyłączone różne ligandy, które stosunkowo łatwo się odrywają od całej cząsteczki.

Na rysunku obok przedstawiona jest tylko jedna z form witaminy B₁₂, z podstawnikiem cyjanidowym w miejscu gdzie dochodzi do łatwej wymiany ligandów. Oprócz tego mogą w tym miejscu występować też grupy: grupa metylowa i reszta 5'-deoksyadenozyny. Cyjanidowa odmiana witaminy B₁₂ jest stosunkowo najbardziej stabilna i dlatego występuje ona w tabletkach i preparatach witaminowych. W organizmie ulega ona szybkiemu przekształceniu do pochodnej metylowej, która po wymianie na ligand 5'-deoksyadenozynowy staje się rzeczywiście aktywnym biologicznie koenzymem-B₁₂^[1].

Jest to jedyny naturalnie występujący w organizmach żywych związek metaloorganiczny jaki dotąd udało się odkryć. Wszystkie pozostałe kompleksy metali występujące w organizmach żywych nie są związkami metaloorganicznymi, gdyż nie posiadają bezpośrednich wiązań metal-węgiel. Ze względu na stereotyp, że związki metaloorganiczne nie występują naturalnie, dość długo nie chciano przyjąć tego faktu do wiadomości, jednak badania rentgenograficzne dowiodły, że w strukturze witaminy B₁₂ występują trwałe wiązania węgiel-metal. W 1956 roku Dorothy Crowfoot Hodgkin ustaliła wstępnie budowę molekularną witaminy B₁₂, za co otrzymała Nagrodę Nobla z chemii w 1964 roku^[2].

Przypisy

[edytuj] Zobacz też

p • d • e

Witaminy (A11)

Rozpuszczalne w tłuszczach

Retinol (A) • Kalcyferol (D) • Tokoferol (E) • Fitochinon (K)

Rozpuszczalne w wodzie

Tiamina (B₁) • Ryboflawina (B₂) • Niacyna (B₃) • Kwas pantotenowy (B₅) • Pirydoksyna (B₆) • Kwas foliowy (B₉) • Cyjanokobalamina (B₁₂) • Biotyna (H) • Kwas askorbinowy (C)