Zamek Królewski w Sanoku
Z Wikipedii
Współrzędne: 49°19'48" N 22°7'48" E
Zamek Królewski w Sanoku – zamek sięgający swoją historią średniowiecza, obecnie będący siedzibą Muzeum Historycznego, znajdujący się przy ul. Zamkowej w Sanoku.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Najstarsza wzmianka o grodzie w Sanoku pochodzi z roku 1150 i została spisana w ruskim Latopisie Hipackim [1]. Ruski kronikarz wspomina w niej o wyprawie króla Gejzy II na Ruś podczas której zajął grody Sanok i Przemyśl. Obecny zamek położony jest na wzgórzu 317 m n.p.m. nad stromym zboczem od strony wschodniej u podnóża którego przepływała rzeka San, obecnie potok Płowiecki. Prowadzone prace archeologiczne potwierdziły istnienie wczesnośredniowiecznego grodu obronnego na północnej stronie wzgórza zamkowego.
W roku 1339 piastowski książę Bolesław Jerzy Trojdenowicz lokował przywilejem magdeburskim miasto Sanok. W czasach piastowskich po odzyskaniu przez króla Kazimierza Wielkiego Grodów Czerwieńskich, na obecnym wzgórzu zamkowym został wybudowany zamek królewski otoczony następnie murem obronnym. Król w okresie swojego panowania gościł na sanockim zamku trzykrotnie. Następnie w okresie panowania króla Władysława Jagiełły, na sanockim zamku 2 maja 1417 odbyła się królewska uczta weselna z nowo poślubioną wybranką księżniczką Elżbietą Granowską. Dla kolejnej królowej Zofii zamek sanocki był jej ostatnim domem aż do śmierci w roku 1461. Od czasów króla Władysława Jagiełły zamek królewski w Sanoku stanowił już oprawę małżonek królewskich. Kolejną władczynią zamku była Bona Sforza małżonka króla Zygmunta I Starego, która nigdy w Sanoku nie przebywała, natomiast z jej polecenia marszałek Mikołaj Wolski przebudował gotycki sanocki zamek na styl renesansowy. Prace budowlane trwały w latach 1523-1548. W latach 1555-1556 zamek był siedzibą królowej Izabelli Zapolya po jej ucieczce z Węgier. Od początku XV do połowy XVI wieku zamek sanocki był również siedzibą Sądu Wyższego Prawa Niemieckiego. Zamek był dwu kondygnacyjny, w piwnicach obywały się posiedzenia sądów, natomiast 2 górne piętra przeznaczone były dla oficjalistów. Obok stała wieża w której odbywali kary skazani za przewinienia. Akta grodzkie trzmano w osobnym budynku obok mostu. Na zamku swoje urzędy sprawowali starostowie oraz kasztelani sanoccy. Pod koniec XVI wieku zamek uległ dalszej rozbudowie, dobudowane zostało wówczas skrzydło południowe. Na przełomie XVII/XVIII wieku dobudowano skrzydło północne. Ostatnia obrona zamku miała miejsce w roku 1809 w okresie wojen napoleońskich, w czasie której męstwem odznaczył się Zygmunt Krasiński, ostatni obrońca zamku, który fortelem powstrzymał nacierające oddziały austriackie. W okresie zaborów zamek był również siedzibą starostwa. Upadek zamku nastąpił pod koniec XIX oraz na początku XX wieku. W roku 1915 po inwazji rosyjskiej, rozebrane zostało skrzydło południowe. Od tego okresu do czasów współczesnych zamek zachował się w niezmienionej formie.
W okresie międzywojennym od roku 1934 zamek pełnił funkcję Muzeum Ziemi Sanockiej, a badania z zakresu historii ziemi sanockiej prowadził Adam Fastnacht. We wrześniu 1939 roku zamek został splądrowany[2], później w okresie okupacji urządzono na zamku Muzeum Lemkowszczyzny. W sierpniu roku 1944 lokalne władze niemieckie wywiozły z sanockiego zamku ocalałe najstarsze pamiątki kultury polskiej, część z nich została odnaleziona po wojnie w okolicach Legnicy a następnie przekazana do AGAD i archiwum rzeszowskiego. Do roku 1946 w zamku mieścił się szpital szpital wojskowy a następnie rusznikarnia. W latach 2000-2004 na zamku prowadzone były prace renowacyjno-konserwatorskie, przebudowie uległy wnętrza zamkowe na potrzeby ekspozycji i powiększających się zbiorów muzealnych. Wyeksponowana została w tym czasie stopa fundamentowa posadowienia tzw. wieży kazimierzowskiej. Projekt rewitalizacji wzgórza zamkowego z funduszy unijnych w swoich zamierzeniach ma na celu odbudowę wieży oraz skrzydła południowego zamku na potrzeby galerii im. Zdzisława Beksińskiego.
[edytuj] Starostwo i kasztelania na zamku w Sanoku
Przypisy
- ↑ Na terenie obecnego miasta Sanoka nie znaleziono śladów większej osady, grodu czy warowni sprzed XIII wieku, przeprowadzone badania archeologiczne sugerują, że gród "Sanok", wzmiankowany w Latopisie Hipackim z 1150 oraz miejsce zawarcia tzw. "Umowy Sanockiej" z 1209 znajdowały się na terenie Horodnej i Horodyszcza w obrębie wsi Trepcza.
- ↑ "Za ten stan dewastacji zbiorów polskiego muzeum regionalnego w Sanoku odpowiedzialność ponoszą okupanci hitlerowscy. Dla ścisłości należy dodać, że wielką przysługę w dziele zniszczenia oddali Niemcom ukraińscy nacjonaliści, którzy w chwili wkroczenia Niemców do Sanoka pozdzierali i poniszczyli polskie godła i pamiątki, i korzystając ze sposobnej chwili uchwycili w swe ręce administrację", "W połowie 1940 Kreisschulrat Willy Huber polecił przenieść "Muzeum Łemkiwszczyna" z pomieszczeń plebanii greckokatolickiej do gmachu zamkowego, w którym dotychczas mieściło się Muzeum Ziemi Sanockiej. Nowa placówka, działająca pod auspicjami Niemców otrzymała nazwę Ukraińskie Muzeum Łemkiwszczyna w Sanoku. Kustoszem muzeum mianowany został Ukrainiec, malarz Leon Getz. Adamowi Fastnachowi i Aleksandrowi Rybickiemu pracy w nowym, odpowiednio ukierunkowanym muzeum nie zaproponowano". [w:] Edward Zając. Zarys dziejów Muzeum Historycznego w Sanoku. str. 272., i 273