Zespół Marfana

Z Wikipedii

	Zespół Marfana
(syndroma Marfan)
ICD-10:	Q87.4
Q87.4.0 {{{X.0}}}
Q87.4.1 {{{X.1}}}
Q87.4.2 {{{X.2}}}
Q87.4.3 {{{X.3}}}
Q87.4.4 {{{X.4}}}
Q87.4.5 {{{X.5}}}
Q87.4.6 {{{X.6}}}
Q87.4.7 {{{X.7}}}
Q87.4.8 {{{X.8}}}
Q87.4.9 {{{X.9}}}

Zespół Marfana (ang. Marfan syndrome, MFS) – stosunkowo częsta choroba genetyczna tkanki łącznej, charakteryzująca się dużą zmiennością fenotypową. Przyczyną zespołu jest mutacja w genie fibryliny-1. Mutacja w około 25% występuje de novo. Zmiany narządowe w przebiegu zespołu Marfana dotyczą narządu wzroku, układu kostnego, serca i naczyń krwionośnych. Częstość zespołu szacowana jest na 2–3:10 000.

Spis treści 1 Historia 2 Etiologia 3 Objawy i przebieg 4 Rozpoznanie 5 Różnicowanie 6 Rokowanie 7 Znani chorzy 8 Przypisy 9 Bibliografia 10 Linki zewnętrzne

[edytuj] Historia

Pierwsze noty uważane niekiedy za opisy zespołu zostawili już w V w. naszej ery Babilończycy^{[potrzebne źródło]}, zaś pierwszego typowego opisu tej choroby dokonał w 1876 roku okulista z Cincinnatti E. Williams^[1]. W 1896 pediatra z Paryża, dr Antoine Bernhard-Jean Marfan opisał zespół nieprawidłowości szkieletowych u 5½-letniej dziewczynki Gabrielle P. i wprowadził na ich określenie pojęcie dolichostenomelii)^[2]. Ta sama pacjentka została przebadana ponownie w wieku 11½ lat przez Méry i Babonneix: opisano wtedy silną skoliozę i przykurcze palców, nie stwierdzono nieprawidłowości ocznych ani nnaczyniowych^[3]. W 1902 roku Achard wprowadził do literatury termin arachnodakylii, oznaczający pająkowatość palców^[4]. W 1914 Friedrich Börger jako pierwszy opisał u pacjentów z arachnodaktylią podwichnięcie soczewek^[5]. Dziedziczenie autosomalne dominujące zespołu opisał Henricus Jacobus Marie Weve w 1931 roku^[6].

Eponimu "choroby Marfana" użył przypuszczalnie^[7] jako pierwszy Carrau w 1929 roku^[8]. Wcześniej zespół określano jako arachnodaktylię.

W 1943 pojawiły się doniesienia o tętniaku rozwarstwiającym aortę w jej części wstępującej u pacjentów z zespołem Marfana^[9][10]. W 1950 dokonano analizy rodowodów wielu pacjentów, głównie z powikłaniami sercowo-naczyniowymi, co pozwoliło określić różnorodność i zmienność obrazu chorobowego. W 1956 określono podobieństwo strukturalne między więzadełkami soczewek oczu a warstwą środkową aorty. Beals i Hecht w 1971 opisali chorobę dziedziczoną autosomalnie dominująco, którą nazwali CCA (congenital constractural arachnodactyly – wrodzona arachnodaktylia, pająkowatość palców, z przykurczem)^[11], obecnie znana jako zespół Bealsa albo zespół Bealsa-Hechta. Zmiany szkieletowe w tej chorobie odpowiadają tym, jakie opisał dr Marfan, zaś oczy i aorta są zdrowe lub mają mniejsze wady, występuje znacznie mniejsza ruchomość więzadeł oraz przykurcze.

W 1986 roku odkryto fibrylinę; glikoproteinę, której wadliwa budowa leży u podłoża zespołu Marfana. Hollister i wsp. w 1991 odkryli geny odpowiedzialne za budowę fibryliny w locus 15q 15-21. W tym samym roku Lee i wsp. zlokalizowali na chromosomie 5 (5q 23-31) zespół genów także odpowiedzialny za syntezę fibryliny, a zmieniony chorobowo w postaci CCA^[12].

[edytuj] Etiologia

Przyczyną zespołu Marfana jest uwarunkowane genetycznie uszkodzenie włókien sprężystych i zaburzenie w tworzeniu kolagenu oraz substancji podstawowej tkanki łącznej. Choroba ta dziedziczy się w sposób autosomalny dominujący, charakteryzuje się dużym stopniem penetracji genu oraz różnorodną ekspresją. Gen, którego mutacje są odpowiedzialne za występowanie typowych dla tego zespołu objawów został zlokalizowany na chromosomie 15. Koduje on białko fibrylinę 1. Częstość występowania mutacji od 1,5 do 10 na 100 000 osób. W 70-85% przypadków choroba jest dziedziczona, pozostałe 30-15% jest skutkiem nowej mutacji (w takich przypadkach czynnikiem sprzyjającym jest zaawansowany wiek ojca^{[potrzebne źródło]}).

Mutacje fibryliny-1 stwierdzono w przynajmniej ośmiu innych chorobach genetycznych, okreslanych niekiedy jako fibrylinopatie typu I. Są to:

• dziedziczone autosomalnie zwichnięcie soczewki
• zespół Shprintzena-Goldberga
• zespół Weilla-Marchesaniego
• zwichnięcie soczewki
• rodzinny tętniak aorty
• fenotyp MASS
• nowy wariant zespołu Marfana
• marfanoidalne nieprawidłowości kostne.

[edytuj] Objawy i przebieg

• wysoki wzrost:
  • średnia długość ciała noworodka 53 ± 4,4 cm dla chłopców, 52,5 ± 3,5 cm dla dziewczynek
  • średni ostateczny wzrost 191,3 ± 9 cm dla mężczyzn, 175,4 ± 8,2 cm dla kobiet
  • dysproporcja budowy: stosunek górnej do dolnej części ciała mniejszy niż 0,85
  • stosunek sięgu ramion do wzrostu > 1,05
• cechy dysmorficzne:
  • dolichocefalia
  • długa, wąska twarz
  • hipoplazja policzków
  • mikrognacja
  • retrognacja
• wysokie i wąskie podniebienie
• stłoczenie zębów
• wady narządu wzroku:
  • enophthalmos
  • zwichnięcie soczewki
  • krótkowzroczność
  • zwiększony wymiar gałki ocznej w osi długiej
  • płaska rogówka
  • jaskra
  • hipoplazja tęczówki
  • odwarstwienie siatkówki
  • zaćma
  • antymongoloidalne ustawienie szpar powiekowych
• wady układu sercowo-naczyniowego
  • niedomykalność zastawki aorty
  • niedomykalność zastawki mitralnej
  • wypadanie płatka zastawki mitralnej
  • zastoinowa niewydolność serca
  • wypadanie płatka zastawki trójdzielnej
  • przedwczesne wapnienie pierścienia zastawki mitralnej
  • poszerzenie pnia aorty
  • tętniak rozwarstwiający aorty
  • tętniak aorty wstępującej, rzadziej w innych odcinkach
  • poszerzenie pnia płucnego
• pneumothorax
• rozedma płuc, pęcherze rozedmowe
• wady układu kostnego:
  • klatka piersiowa szewska
  • klatka piersiowa kurza
  • asymetria mostka i klatki piersiowej
• przepukliny
• przedwczesne zwyrodnienie stawów
• skolioza
  • kifoskolioza
  • nasilona lordoza lędźwiowa
  • spondylolisthesis
  • lumbosacral dural ectasia
  • protruzja panewek stawów biodorwych
  • dolichostenomelia
• nadmierna ruchomość stawów
  • przykurcze stawowe
  • genu recurvatum
  • arachnodaktylia
  • płaskostopie
  • długie, wąskie stopy
  • stopa wydrążona
  • młotkowate palce stóp
  • rotacja przyśrodkowa kostki przyśrodkowej
• obniżona masa mięśniowa
• rozstępy skórne
• zmniejszona ilość podskórnej tkanki tłuszczowej

[edytuj] Rozpoznanie

Diagnostyka zespołu Marfana opiera się na obecności charakterystycznych odchyleń od stanu prawidłowego stwierdzanych w badaniu klinicznym w obrębie układu kostnego, naczyniowego oraz narządu wzroku. Dodatkowym czynnikiem ułatwiającym znacznie ustalenie rozpoznania jest dokładnie przeprowadzony wywiad rodzinny. Rozpoznanie oparte o badanie kliniczne i wywiad rodzinny, ustala się na podstawie obecności typowych objawów współistniejących w 3 układach przy negatywnym wywiadzie rodzinnym (jeśli rodzice chorego są zdrowi), oraz w 2 lub więcej układach przy stwierdzeniu obciążonego wywiadu rodzinnego. Objawy charakterystyczne dla tego zespołu mogą być stwierdzane już przy urodzeniu, chociaż nie jest to regułą.

U większości chorych Zespół Marfana można rozpoznać już u noworodka, który jest smukły i nie ma właściwego napięcia mięśniowego. W późniejszym okresie można stwierdzić, że dziecko niedowidzi, gdyż nie śledzi wzrokiem poruszających się przedmiotów. Innym bardzo ważnym, często występującym i łatwym do wykrycia przez pediatrę objawem jest słyszalny, charakterystyczny szmer w sercu. Czasami jednak wada serca ujawnia się dopiero u starszego dziecka, np. dwuletniego czy pięcioletniego (czasami jeszcze później), co też jest dla tego zespołu typowe. Dziecko rośnie szybciej od zdrowych rówieśników, jest bardzo smukłe i ma trudności w siadaniu, a potem szybkim bieganiu. Przyczyną tych problemów małego dziecka (do 3 lat) jest jego wiotki układ mięśniowy.

Czasem dziecko ma niebieskawe twardówki, ślini się nawet do czwartego roku życia z powodu wiotkości mięśni mimicznych twarzy. Palce dziecka są smukłe i zdarza się, że połówki ciała dziecka są asymetryczne np. jedna ręka jest grubsza i dłuższa od drugiej, albo jedna noga jest grubsza i dłuższa od drugiej). Ta asymetria ciała może być przyczyną bocznego skrzywienia kręgosłupa, który z przyczyn typowych dla zespołu Marfana jest słaby i wiotki. Mimo często bardzo słabego wzroku poziom umysłowy dziecka nie odbiega zwykle od normy. Z powodu słabości mięśni klatki piersiowej, a także skrzywienia bocznego kręgosłupa – zwłaszcza jeżeli jest duże – upośledzone jest oddychanie dziecka. Dlatego też dzieci z zespołem Marfana często chorują na zapalenie oskrzeli, płuc, a wielu dorosłych cierpi na astmę.

[edytuj] Różnicowanie

W diagnostyce różnicowej zespołu Marfana należy uwzględnić:

• homocystynurię
• zespół Sticklera
• zespół Ehlersa-Danlosa
• zespół Bealsa
• dystrofię miotoniczną
• zespół Sotosa
• marfanoidalny zespół nadmiernej ruchomości stawów (Marfanoid hypermobility syndrome)
• zespół Klinefeltera
• niedokrwistość sierpowatokrwinkową
• MEN2A
• rodzinne wypadanie płatka zastawki mitralnej
• opóźnienie umysłowe z cechami marafnoidalnymi sprzężone z chromosomem X
• rodzinne zwichnięcie soczewki
• zespół Weilla-Marchesaniego
• rodzinna dwupłatkowa zastawka mitralna

[edytuj] Rokowanie

U schyłku XIX i do lat 60. XX wieku chorzy z zespołem Marfana umierali w młodości (do 30. roku życia). Najczęstszą przyczyną było pęknięcie tętniaka aorty. U młodych mężczyzn do pęknięcia aorty dochodziło zazwyczaj w czasie wysiłku fizycznego, u młodych kobiet podczas porodu^{[potrzebne źródło]}. Obecnie istnieją znacznie większe możliwości kontrolowania powikłań narządowych zespołu Marfana, i średni czas przeżycia jest znacznie dłuższy.

[edytuj] Znani chorzy

Sugerowano, że zespół Marfana mieli:

• Echnaton^[13]
• Abraham Lincoln^[14][15]
• Siergiej Rachmaninow^[16][17]
• Niccolò Paganini^[18][19]
• Robert Johnson^[20]

Przypisy

[edytuj] Bibliografia

• Harold Chen: Atlas of Genetic Diagnosis and Counselling. Totowa, NJ: Humana Press, 2006, ss. 619-629. ISBN 1-59259-956-7. 

[edytuj] Linki zewnętrzne

• MARFAN SYNDROME; MFS w bazie Online Mendelian Inheritance in Man (en)
• Stowarzyszenie Rodzin Chorych Na Zespół Marfana (pl)
• National Marfan Fundation (en)
• Marfan Association UK (en)