Zygmunt Felczak

Z Wikipedii

Zygmunt Felczak, ps. Bożydar, Bydgoski, Jasiński, Zygmunt (ur. 2 maja 1903 w Chorkach w powiecie łęczyckim, zm. 3 lipca 1946 w Bydgoszczy) - działacz polityczny, dziennikarz.

Urodził się w rodzinie Antoniego i Michaliny z Pałczyńskich, właścicieli ok. dwudziestohektarowego gospodarstwa rolnego (komunistyczny sędzia określi później jego młodszego brata Wacława jako syna kułaka). Jego ojciec był znanym i cenionym lokalnym działaczem społecznym. Matka wywodziła się ze zubożałej w wyniku carskich represji popowstaniowych rodziny szlacheckiej (jej przodkowie za udział w powstaniu listopadowym i powstaniu styczniowym zesłani zostali na Syberię). Dzieci wychowywane były w kulcie tradycji powstańczej. Rodzice przekazali im gotowość do pracy dla ogółu i gorący patriotyzm. Zygmunt uczęszczał do szkoły elementarnej we wsi Chorki, a od 1915 do szkoły realnej w Łęczycy. W 1920 brał udział jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej jako żołnierz 137 pułku piechoty, później 21 pułku strzelców kowieńskich walczył w obronie Płocka. Po wojnie kontynuował naukę w Łęczycy, gdzie w 1923 uzyskał maturę. Został przyjęty na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. W 1924 przerwał studia i podjął pracę jako nauczyciel w szkole powszechnej w Łodzi. W 1926 ponownie podjął studia (filologia polska) na Wydziale Nauk Humanistycznych Uniwersytetu Poznańskiego. Z krótkimi przerwami studiował na tej uczelni do 1931, zaliczając 11 trymestrów. Jako student działał w Związku Młodzieży Pracującej (ZMP - Jedność) i Narodowej Partii Robotniczej (NPR), będąc od 1928 roku redaktorem jej wielkopolskiego odłamu prasowego „Prawda”.

W 1931 osiadł w Toruniu, gdzie został sekretarzem Zarządu Okręgowego NPR na Pomorze i redaktorem pisma „Obrona Ludu”. Jego artykuły były wówczas określane jako radykalnie antysanacyjne i zdecydowanie antykomunistyczne. W jednym z artykułów pisał wówczas: "Komunizm prowadzi robotników w objęcia nędzy, głodu i obywatelskiej niewoli.(...) Demaskować będziemy nieubłaganie tę podłą, fałszywą i podstępną grę grę czerwonych szatanów nie w imię czego innego, jak w imię interesu rzesz pracujących"; a później także: "Ustroju kolektywnego w Polsce wprowadzać nie chcemy, a komunistów uważamy za linoskoczków i za takich samych faszystów, jakimi są zwolennicy Hitlera i Mussoliniego". Felczak proponował natomiast przebudowanie stosunków społecznych w duchu moralności chrześcijańskiej. W maju 1934 został wybrany członkiem Rady Naczelnej NPR. Pełnił równocześnie funkcję prezesa ZMP - Jedność i redaktora naczelnego pisma „Demokrata”. Był ściśle związany z Karolem Popielem, który zlecił mu organizowanie i aktywizowanie pionu młodzieżowego NPR. Od 28 lipca 1935 był członkiem Głównego Komitetu Wykonawczego NPR. Po połączeniu się NPR z PSChD w październiku 1937 powstało Stronnictwo Pracy (SP). Zygmunt Felczak został członkiem Zarządu Głównego Stronnictwa.

Przed wojną był dwukrotnie skazany na areszt za zniewagę Józefa Piłsudskiego i Ignacego Mościckiego. W 1938- 1939 pracował jako redaktor „Dziennika Bałtyckiego”. W 1939 wobec groźby ataku Niemiec nawoływał młodzież do aktywnej postawy sprzeciwu. Mówił m.in.: "Jesteśmy gotowi dla całości i niepodległości naszych granic ponieść wszelkie ofiary. Germańska nawała wedrzeć się może do Polski tylko po trupach wszelkiej młodzieży pracującej".

Po wybuchu wojny, poszukiwany przez Gestapo, musiał opuścić Bydgoszcz i przeniósł się do rodzinnej wsi, skąd w marcu 1940 został wysiedlony, następnie zamieszkał w Warszawie.

Już w 1939 współorganizował konspiracyjne Stronnictwo Pracy. Z jego inicjatywy w 1940 zlikwidowano rozłam w SP, wprowadzając w jego szeregi grup dawnych działaczy NPR-Lewica. W tym czasie na postawę Felczaka wywarł Jan Stachniuk, lider neopogańskiej grupy „Zadruga”, z którym miał kontakt przez Feliksa Widy-Wirskiego. Związawszy się z lewicowym skrzydłem SP, zaczął odchodzić od postaw chrześcijańsko-społecznych. Od 29 marca 1942 był oficjalnym przedstawicielem Stronnictwa Pracy w Politycznym Komitecie Porozumiewawczym (PKP). Wykorzystując swoją pozycję, działał na rzecz zmiany konfiguracji politycznej (na lewo) nie tylko w SP, ale i w PKP, próbując w miejsce Stronnictwa Narodowego wprowadzić komunistów z PPR. Chcąc zjednać przebywającego w Londynie Karola Popiela, wysyłał depesze, wykorzystując w tym celu swojego brata Wacława, będącego kurierem Rządu RP na uchodźstwie z władzami Polskiego Państwa Podziemnego.

25 października 1942 kierownictwo SP odwołało Felczaka z PKP, zarzucając mu intrygi oraz próbę zamachu na dotychczasowy program kierownictwa. Późną jesienią 1942 został wykluczony z KW SP. Stanął na czele rozłamowej grupy Stronnictwo Zrywu Narodowego („Zryw”).

W styczniu 1945 zadeklarował chęć współpracy z Rządem Tymczasowym, a w lutym został mianowany wicewojewodą pomorskim. Od listopada 1945 r. pełnił funkcję wiceprezesa SP i prezesa Zarządu Wojewódzkiego w Bydgoszczy. Od grudnia był prezesem klubu SP w Krajowej Radzie Narodowej (KRN). W październiku 1945 jako inicjator utworzenia Spółdzielni Wydawniczej „Zryw” rozpoczął wydawanie pisma „Ilustrowany Kurier Polski” (IKP). W listopadzie 1945 założył w Bydgoszczy miesięcznik kulturalny „Arkona”. W styczniu 1946 ukazała się jego książka Droga Wielkiej Odnowy, którą pomógł mu napisać Stachniuk.

Przed referendum 30 czerwca 1946, przeciwstawiając się grupie Karola Popiela współpracującej ze Stanisławem Mikołajczykiem, opowiedział się za głosowaniem „3 razy tak”. Zmarł na marskość wątroby, niedługo po wyjściu na własne żądanie ze szpitala.