Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej
Z Wikipedii
Rząd Tymczasowy RP został powołany przez KRN 31 grudnia 1944 roku w miejsce PKWN. Przemiana miała znaczny ciężar gatunkowy. Polscy komuniści działający pod patronatem ZSRR oficjalnie powołali swój własny rząd, konkurencyjny wobec legalnego i powszechnie uznawanego na forum międzynarodowym Rządu RP na uchodźstwie i przejmujący faktyczną władzę nad zajmowanymi przez Armię Czerwoną ziemiami polskimi leżącymi na zachód od Linii Curzona. Było to ze strony Józefa Stalina polityczne przygotowanie przed zimową ofensywą Armii Czerwonej, która miała przynieść zajęcie reszty ziem polskich w granicach sprzed wojny. Jednocześnie był to dowód usztywnienia stanowiska sowieckiego wobec Anglosasów w kwestii roli przedstawicieli Rządu RP na uchodźstwie w kształtowaniu powojennych władz Polski poprzez stworzenie faktu dokonanego.
Premierem Rządu Tymczasowego został dotychczasowy przewodniczący PKWN - Edward Osóbka-Morawski (kierował również sprawami zagranicznymi); wicepremierami zostali Władysław Gomułka z PPR i Stanisław Janusz z koncesjonowanego SL; ministrem obrony narodowej został generał Michał Rola-Żymierski, zaś ministrem bezpieczeństwa publicznego Stanisław Radkiewicz.
Podczas gdy PKWN był uznawany wyłącznie przez ZSRR, Rząd Tymczasowy został oficjalnie uznany przez ZSRR, Czechosłowację i Jugosławię oraz wymienił przedstawicieli z Francją. 1 lutego 1945 roku rząd przeniósł się z Lublina do Warszawy.
Komuniści podkreślali, że Rząd Tymczasowy ma charakter koalicyjny, była to jednakże mistyfikacja, ponieważ kluczowe resorty były kontrolowane przez komunistów. Specjalnym nadzorcą (komisarzem) Rządu Tymczasowego ze strony władz radzieckich został gen. Iwan Sierow, początkowo nieoficjalnie, później (6 marca 1945) mianowany formalnie doradcą NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego (MBP).
Powołanie Rządu Tymczasowego przyjęto na Zachodzie bez złudzeń. Rząd RP na uchodźstwie wydał deklarację, w której stwierdzono, że ZSRR dokonał "zamachu na suwerenne prawa narodu polskiego". Protesty przeciwko postępującemu zniewoleniu Polski przez ZSRR wyrazili zarówno Winston Churchill, jak i Franklin Delano Roosevelt, a przede wszystkim opinia publiczna Anglii i Stanów Zjednoczonych. Na konferencji jałtańskiej w lutym 1945 roku Wielka Trójka ustaliła że nowy rząd Polski powstanie przez uzupełnienie składu Rządu Tymczasowego ( na jego bazie) , poprzez wprowadzenie do niego indywidualnych "Polaków z kraju i zagranicy" - całkowicie przemilczano istnienie Rządu RP na emigracji jako podmiotu prawa międzynarodowego . Rząd RP na uchodźstwie oświadczył w konsekwencji:
| Cytat: |
|
"W memorandum złożonym przed konferencją rządom Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych rząd polski wyraził przekonanie,że nie wezmą one udziału w żadnych decyzjach dotyczących sprzymierzonego państwa polskiego bez konsultowania i zgody rządu polskiego.Jednocześnie zgłosił on gotowość szukania rozstrzygnięcia sporu wszczętego przez Rosję Sowiecką w drodze normalnych metod w procedurze międzynarodowej, opartych na poszanowaniu praw obu państw będących w sporze.Pomimo to decyzje Konferencji Trzech zostały przygotowane i powzięte nie tylko bez udziału i upoważnienia rządu polskiego, ale i bez jego wiedzy (...)Rząd polski oświadcza,że decyzje Konferencji Trzech dotyczące Polski nie mogą być uznane przez rząd polski i nie mogą obowiązywać narodu polskiego."
|
Oświadczenie to zostało zignorowane - protest miał charakter symboliczny. W tych warunkach 21 lutego 1945r. Rada Jedności Narodowej, czyli parlament Polski Podziemnej, postanowiła uznać ustalenia z Jałty, mimo że jej zdaniem warunki oznaczają dla Polski nowe, niezmiernie ciężkie i krzywdzące ofiary. Ostatnią nadzieją dla polskich ugrupowań niepodległościowych stało się ich wejście do deklarowanego w Jałcie rządu "jedności narodowej", aby nie zdominowali go komuniści podporządkowani Stalinowi. 28 marca 1945 r. zaproszeni przez sowieckiego płk. Pimienowa (deklarującego się jako pełnomocnik marszałka Żukowa) na rozmowy o współpracy przedstawiciele Polskiego Państwa Podziemnego z Delegatem Rządu na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim, komendantem głównym Armii Krajowej Leopoldem Okulickim, przewodniczącym RJN Kazimierzem Pużakiem i całym składem Krajowej Rady Ministrów , których nazwiska zostały uprzednio przekazane przez Brytyjczyków Stalinowi ( jako tożsamość potencjalnych partnerów negocjacyjnych - "Polaków z kraju " - dla realizacji postanowień jałtańskich ) , zostali po przybyciu na umówione miejsce rozmów w Pruszkowie aresztowani przez NKWD i wywiezieni samolotem na moskiewską Łubiankę. Operacją kierował Iwan Sierow.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Proces szesnastu.Do końca wojny (8 maja 1945) Rząd Tymczasowy ustanowił swoją administrację na całym powojennym terytorium Polski z wyjątkiem Szczecina, pozostającego pod bezpośrednią wojskową administracją sowiecką do zakończenia konferencji w Poczdamie w lipcu 1945 r.
Rząd Tymczasowy nie uczestniczył ( w braku uznania międzynarodowego) w konferencji w San Francisco, konstytuującej ONZ.
28 czerwca 1945 po konferencji w Moskwie z udziałem Stanisława Mikołajczyka RTRP przekształcił się w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, TRJN poprzez wprowadzenie do niego pięciu ministrów związanych z Mikołajczykiem, którzy objęli drugorzędne resorty z wicepremierem i ministrem rolnictwa Stanisławem Mikołajczykiem na czele. Równolegle do konferencji w Moskwie toczył się pokazowy proces szesnastu aresztowanych pod pretekstem rokowań dla wykonania postanowień jałtańskich przywódców Polskiego Państwa Podziemnego.
[edytuj] Skład rządu
- Edward Osóbka-Morawski (PPS) – prezes Rady Ministrów, minister spraw zagranicznych
- Władysław Gomułka (PPR) – I wiceprezes Rady Ministrów
- Stanisław Janusz (SL) – II wiceprezes Rady Ministrów
- Józef Maślanka (SL) – minister administracji publicznej
- Teodor Piotrowski (PPS) – minister aprowizacji i handlu
- Stanisław Radkiewicz (PPR) – minister bezpieczeństwa publicznego
- Stefan Matuszewski (PPS) – minister informacji i propagandy
- Jan Rabanowski (SD) – minister komunikacji
- Wincenty Rzymowski (SD) – minister kultury i sztuki
- gen. broni Michał Żymierski – minister obrony narodowej
- Stanisław Skrzeszewski (PPR) – minister oświaty
- Tadeusz Kapeliński (SL) – minister poczt i telegrafów
- Wiktor Trojanowski (PPS) – minister pracy, opieki społecznej i zdrowia
- Hilary Minc (PPR) – minister przemysłu
- Edward Bertold (SL) – minister rolnictwa i reform rolnych
- Konstanty Dąbrowski (PPS) – minister skarbu
- Edmund Zalewski (SL) – minister sprawiedliwości
[edytuj] Zmiany w rządzie
Zobacz więcej w osobnym artykule: Kalendarium Rządu Tymczasowego RP.- 1 kwietnia 1945 r.:
- Józef Maślanka odwołany ze stanowiska ministra administracji publicznej.
- 7 kwietnia 1945 r.:
- Teodor Piotrowski odwołany ze stanowiska ministra aprowizacji i handlu.
- Edward Ochab (PPR) powołany na ministra administracji publicznej (dotychczas podsekretarz stanu w ministerstwie),
- Jerzy Sztachelski (PPR) powołany na ministra aprowizacji i handlu (dotychczas wojewoda białostocki).
- 11 kwietnia 1945 r.:
- Przekształcenie Ministerstwa Pracy, Opieki Społecznej i Zdrowia w Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej – minister Wiktor Trojanowski, oraz Ministerstwo Zdrowia – minister Franciszek Litwin (SL).
- 2 maja 1945 r.:
- E. Osóbka-Morawski odwołany ze stanowiska ministra spraw zagranicznych,
- W. Rzymowski odwołany ze stanowiska ministra kultury i sztuki,
- E. Zalewski odwołany ze stanowiska ministra sprawiedliwości,
- Edmund Zalewski powołany na ministra kultury i sztuki,
- Wincenty Rzymowski powołany na ministra spraw zagranicznych,
- Henryk Świątkowski (PPS) powołany na ministra sprawiedliwości.
- 24 maja 1945 r.:
- Utworzenie ministerstwa odbudowy – ministrem został prof. Michał Kaczorowski (PPS).
| Poprzednik Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego |
 |
rządy w Rzeczypospolitej Polskiej (1944-1952) 1944-1945 |
|
Następca Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej |
| W dniu zaprzysiężenia |
Edward Osóbka-Morawski • Władysław Gomułka • Stanisław Janusz • Edward Bertold • Konstanty Dąbrowski • Tadeusz Kapeliński • Józef Maślanka • Stefan Matuszewski • Hilary Minc • Teodor Piotrowski • Jan Rabanowski • Stanisław Radkiewicz • Wincenty Rzymowski • Stanisław Skrzeszewski • Wiktor Trojanowski • Edmund Zalewski • Michał Rola-Żymierski |
 |
| Późniejsi członkowie rządu |
Michał Kaczorowski • Franciszek Litwin • Edward Ochab • Jerzy Sztachelski • Henryk Świątkowski |
Komisja Rządząca Stanisława Małachowskiego • Rząd Stanisława Małachowskiego • Rząd Ludwika Szymona Gutakowskiego • Rząd Stanisława Kostki Potockiego •
Rządy Królestwa Polskiego (1916-1918) i Rząd Republiki Polskiej (7 - 11 listopada 1918)Rząd Jana Kucharzewskiego • Prowizorium rządowe Antoniego Ponikowskiego • Rząd Jana Kantego Steczkowskiego • Rząd Józefa Świeżyńskiego • Prowizorium rządowe Władysława Wróblewskiego • Rząd Ignacego Daszyńskiego
Rządy II Rzeczypospolitej (1918-1939)Rząd Jędrzeja Moraczewskiego • Rząd Ignacego Jana Paderewskiego • Rząd Leopolda Skulskiego • Rząd Władysława Grabskiego (1) • Rząd Wincentego Witosa (1) • Rząd Antoniego Ponikowskiego (1) • Rząd Antoniego Ponikowskiego (2) • Rząd Artura Śliwińskiego • Rząd Juliana Nowaka • Rząd Władysława Sikorskiego (1) • Rząd Wincentego Witosa (2) • Rząd Władysława Grabskiego (2) • Rząd Aleksandra Skrzyńskiego • Rząd Wincentego Witosa (3) • Rząd Kazimierza Bartla (1) • Rząd Kazimierza Bartla (2) • Rząd Kazimierza Bartla (3) • Rząd Józefa Piłsudskiego (1) • Rząd Kazimierza Bartla (4) • Rząd Kazimierza Świtalskiego • Rząd Kazimierza Bartla (5) • Rząd Walerego Sławka (1) • Rząd Józefa Piłsudskiego (2) • Rząd Walerego Sławka (2) • Rząd Aleksandra Prystora • Rząd Janusza Jędrzejewicza • Rząd Leona Kozłowskiego • Rząd Walerego Sławka (3) • Rząd Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego • Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie (1939-1990)Rząd Władysława Sikorskiego (2) • Rząd Władysława Sikorskiego (3) • Rząd Stanisława Mikołajczyka • Rząd Tomasza Arciszewskiego • Rząd Tadeusza Komorowskiego • Rząd Tadeusza Tomaszewskiego • Rząd Romana Odzierzyńskiego • Rząd Jerzego Hryniewskiego • Rząd Stanisława Mackiewicza • Rząd Hugona Hanke • Rząd Antoniego Pająka (1) • Rząd Antoniego Pająka (2) • Rząd Aleksandra Zawiszy (1) • Rząd Aleksandra Zawiszy (2) • Rząd Aleksandra Zawiszy (3) • Rząd Zygmunta Muchniewskiego • Rząd Alfreda Urbańskiego (1) • Rząd Alfreda Urbańskiego (2) • Rząd Kazimierza Sabbata (1) • Rząd Kazimierza Sabbata (2) • Rząd Kazimierza Sabbata (3) • Rząd Kazimierza Sabbata (4) • Rząd Edwarda Szczepanika (1) • Rząd Edwarda Szczepanika (2)
Rządy Rzeczypospolitej Polskiej (1944-1952) i Rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (1952-1989)Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego • Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej • Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej • Rząd Józefa Cyrankiewicza (1) • Rząd Bolesława Bieruta • Rząd Józefa Cyrankiewicza (2) • Rząd Józefa Cyrankiewicza (3) • Rząd Józefa Cyrankiewicza (4) • Rząd Józefa Cyrankiewicza (5) • Rząd Piotra Jaroszewicza (1) • Rząd Piotra Jaroszewicza (2) • Rząd Edwarda Babiucha • Rząd Józefa Pińkowskiego • Rząd Wojciecha Jaruzelskiego • Rząd Zbigniewa Messnera • Rząd Mieczysława Rakowskiego • Rząd Czesława Kiszczaka • Rząd Tadeusza Mazowieckiego
Rządy III Rzeczypospolitej (1989 -)Rząd Tadeusza Mazowieckiego • Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego • Rząd Jana Olszewskiego • Rząd Waldemara Pawlaka (1) • Rząd Hanny Suchockiej • Rząd Waldemara Pawlaka (2) • Rząd Józefa Oleksego • Rząd Włodzimierza Cimoszewicza • Rząd Jerzego Buzka • Rząd Leszka Millera • Rząd Marka Belki (1) • Rząd Marka Belki (2) • Rząd Kazimierza Marcinkiewicza • Rząd Jarosława Kaczyńskiego • Rząd Donalda Tuska
