Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy aparatu bezpieczeństwa PRL . Zobacz też: inne znaczenia tego wyrazu.

Generał Stanisław Radkiewicz, kierownik resortu, następnie minister bezpieczeństwa publicznego 1944-54

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) - organ bezpieczeństwa wewnętrznego o statusie ministerialnym, zorganizowany na polecenie i pod dyktando władz radzieckich w powojennej Polsce. Obok tzw. Informacji Wojskowej, odpowiedzialne za masowe krwawe represje na obywatelach w okresie stalinizmu. W terenie Ministerstwo reprezentowały podległe mu Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego, dlatego potocznie te instytucje były określane skrótem UB.

MBP powstało 1 stycznia 1945 roku na bazie funkcjonującego od połowy 1944 roku Resortu Bezpieczeństwa Publicznego przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego (RBP PKWN). Zostało zlikwidowane 7 grudnia 1954 roku.

Spis treści

1 Rodowód służb specjalnych w powojennej Polsce
2 Powołanie MBP i rozrost struktur
3 Liczebność kadry MBP (na lata początkowe)
4 Wykaz jednostek MBP (1951)
5 Zadania i działalność MBP
- 5.1 Gry
- 5.2 Czystki partyjne
6 Kontrola radziecka
7 Maksymalny wzrost i struktura MBP - rok 1953
8 Ucieczka Józefa Światły
- 8.1 Nazwiska znanych członków
9 Zmiany i likwidacja MBP
10 Źródła
11 Zobacz

[edytuj] Rodowód służb specjalnych w powojennej Polsce

Manifest PKWN

Rodowód cywilnego aparatu bezpieczeństwa sięga kwietnia 1944 roku. Wówczas blisko studwudziestoosobowa grupa Polaków rozpoczęła kurs w szkole Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych Związku Radzieckiego numer 366 w Kujbyszewie (dzisiejsza Samara). Do połowy 1944 roku przez podobne ośrodki przeszło co najmniej 217 przyszłych oficerów polskiego aparatu bezpieczeństwa.

Powołany 21 lipca 1944 roku w stolicy ZSRR (Moskwie) Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (lub PKWN) miał w swym składzie trzynaście tak zwanych resortów; jednym z nich był Resort Bezpieczeństwa Publicznego, RBP. W ramach jego struktur główną rolę odgrywał powstały 1 sierpnia 1944 roku i dynamicznie rozbudowywany Departament Kontrwywiadu, na czele którego jako kierownik stanął urodzony w 1907 roku Roman Romkowski, przedwojenny komunista, późniejszy wiceminister bezpieczeństwa publicznego, generał Wojska Polskiego oraz członek Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KC PZPR). Skupił on praktycznie wszystkie jednostki organizacyjne cywilnych służb specjalnych. W czasie reorganizacji PKWN na Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, a RBP na Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Departament Kontrwywiadu podzielony był na osiem wydziałów, z których każdy był odpowiedzialny za różne zadania, m.in. - Wydział:

1 - za walkę z niemieckim szpiegostwem i pozostałościami podziemia hitlerowskiego w Polsce,

2 - za walkę z reakcyjnym podziemiem,

3 - za walkę z bandytyzmem politycznym,

4 - za ochronę gospodarki narodowej,

5 - za ochronę legalnych partii politycznych i społecznych przed infiltracją podziemia,

6 - za więziennictwo,

7 - za obserwację,

8 - ostatni wydział, odpowiedzialny za sprawy śledcze.

Równolegle z rozwijaniem się RBP, powoływano jednostki terenowe, tzw. Wojewódzkie Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP), Miejskie (MUBP), Powiatowe (PUBP) oraz Gminne (GUBP) Urzędy Bezpieczeństwa Publicznego, tym samym 10 listopada zatwierdzono ich etaty personalne, m.in.: WUBP 308 osób, MUBP 148 osób, PUBP 51 osób, oraz GUBP przy posterunku Milicji Obywatelskiej 2 osoby. W grudniu 1944 roku liczba tajnych funkcjonariuszy resortu wzrosła do około 2500-3000.

[edytuj] Powołanie MBP i rozrost struktur

1 stycznia 1945 roku Józef Stalin przekształcił lubelski komitet PKWN w Rząd Tymczasowy Rzeczypospolitej Polskiej, a Resort Bezpieczeństwa Publicznego w Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego (MBP). Trzy miesiące później Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej określił pożądane proporcje – jeden funkcjonariusz ministerstwa na dwustu obywateli. Po przekształceniu PKWN w rząd tymczasowy rozpoczęto rozbudowę struktur ministerstwa, oprócz istniejącej już (przejętej po RBP) struktury, m.in. Departamentu Kontrwywiadu, istniały ponadto wydziały do spraw kartotek, łączności i techniki operacyjnej, zaopatrzenia, cenzury, więzień i obozów, kadr, ochrony rządu oraz ochrony jeńców wojennych, od kwietnia w warszawskiej centrali powstały kolejne departamenty, których do końca 1945 roku powołano pięć, oprócz pięciu samodzielnych wydziałów podległych ministrowi bezpieczeństwa publicznego Stanisławowi Radkiewiczowi. W terenie zorganizowano piętnaście WUBP oraz ponad dwieście analogicznych jednostek na poziomie powiatu.

Od marca 1946 terenowe jednostki UB wraz z oddziałami LWP, KBW, WOP, MO i ORMO podporządkowane były wojewódzkim komisjom bezpieczeństwa, podległym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa.

W lipcu 1946 roku Ministerstwo Bezpieczeństwa Podzielono na osiem departamentów z których pięć zajmowało się sprawami operacyjnymi, m.in. I - kontrwywiadem, II - operacjami technicznymi i technologią, III - walką z opozycją, IV - ochroną gospodarki, oraz V - przeciwdziałaniem infiltracji i zwalczaniem wpływów kościoła.

Podległe centrali terenowe organy MBP

Na początku 1948 roku powołano Departament VII, zajmujący się wywiadem ogólnym, a w czerwcu następnego roku powstało Ściśle Tajne Biuro do spraw Funkcjonariuszy, czyli wewnętrzna sekcja kontrwywiadowcza, mająca śledzić i kontrolować pracowników ministerstwa. 24 lutego 1949 powołano Komisję Biura Politycznego KC PZPR ds. Bezpieczeństwa Publicznego, która z ramienia PZPR nadzorowała i inspirowała aparat represji stalinowskich w Polsce, w tym całą strukturę MBP. 2 marca 1950 roku powstało Biuro Specjalne, przemianowane w listopadzie 1951 roku na Departament X. Jego zadaniem było śledzenie i prowadzenie dochodzeń w sprawach wyższych funkcjonariuszy partyjnych i ich przyjaciół.

[edytuj] Liczebność kadry MBP (na lata początkowe)

Gdy cały kraj objęto siecią Urzędów Bezpieczeństwa (UB), liczba funkcjonariuszy dynamicznie wzrosła, przekraczając w maju 11 tysięcy osób, a w grudniu 1945 roku, już 24 tysiące osób. W końcu 1948 roku w strukturach tajnych służb cywilnych zatrudnionych było 26 600 funkcjonariuszy. Wzmocnienie polskiego aparatu MBP w latach 1947-1949 spowodowało, że stało się możliwe wycofanie doradców radzieckich z Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego. Ponadto pod Ministerstwo podlegało:

41 000 żołnierzy Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW)

57 500 funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej (MO)

32 000 funkcjonariuszy Wojsk Ochrony Pogranicza (WOP)

10 000 funkcjonariuszy Straży Więziennej (SW)

125 000 członków Ochotniczej Rezerwy Milicji Obywatelskiej (ORMO)

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego sprawowało także kontrolę nad Strażą Przemysłową (SP).

[edytuj] Wykaz jednostek MBP (1951)

[edytuj] Zadania i działalność MBP

Zadania

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego odpowiedzialne było m.in. za wywiad wewnętrzny i zewnętrzny, kontrwywiad, działalność antypaństwową w kraju jak i poza jego granicami, ochronę rządu, ochronę i nadzór łączności cywilnej i rządowej, kontrolę nad terenowymi organami rządowymi, kontrolowało Milicję Obywatelską, więzienia i zakłady poprawcze, Straż Pożarną oraz Wojska Ochrony Pogranicza. Także od 1947 do 1950 roku pod kontrolę MBP przeszły organy wywiadu wojskowego, do tej pory podlegające pod Oddział II Sztabu Generalnego Ludowego Wojska Polskiego.

[edytuj] Gry

Na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych wraz z przyjęciem stalinowskiej tezy o zaostrzaniu się walki klasowej w miarę budowy socjalizmu, działalność tajnej policji politycznej MBP coraz częściej i głębiej ingerowała w różne strefy życia społecznego. Procesy publiczne, podczas których stawiani przed sądem byli m.in. członkowie Polski Podziemnej, oskarżani przez śledczych z MBP o tak absurdalne czyny jak współpraca z Gestapo, szpiegostwo, sabotaż itp. Niektóre z zarzutów sformułowane były następująco: Ponieważ oskarżona jest osobą bardzo inteligentną i czyta Sherlocka Holmesa, wiedziała, że rozmawia ze szpiegiem.
Rozgrywane były także tzw. gry wywiadowcze, ciągnące się nieraz latami. Agentury Ministerstwa wsławiły się m.in. zwalczaniem organizacji Polski Podziemnej, takich jak np. Armia Krajowa i Rada Jedności Narodowej, akcją aresztowania i porwania 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, których porwano i wywieziono do Moskwy, gdzie zostali osądzeni i uwięzieni przez aparat bezpieczeństwa NKWD ZSRR (zobacz: proces szesnastu). Bardzo znaną akcją przeprowadzoną przez wywiad Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego była tzw. operacja Cezary, czyli utworzenie tzw. V Komendy WIN-u (Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN). Pozwoliła ona poznać bezpiece metody i techniki szkolenia zachodniego wywiadu. Operację Cezary podsumowano następująco:

(..)Udało się nam prowadzić za nos, wpędzić Wywiad Amerykański w pułapkę, wykiwać i ośmieszyć. Świadczy to o rosnących umiejętnościach operacyjnych MBP.

[edytuj] Czystki partyjne

Ministerstwo, podobnie jak tzw. Informacja Wojskowa (Główny Zarząd Informacji), było wykorzystywane do rozgrywek politycznych wewnątrz sfer rządzących. Henryk Piecuch, autor wielu prac o tematyce PRL-owskich służb specjalnych, w swojej książce pt. Akcje Specjalne ujął to następująco: ormo

Gdy pod koniec 1947 roku spacyfikowano legalną opozycję i wymordowano podziemie zbrojne, co oznaczało definitywne zdobycie władzy, namiestnicy Kremla rządzący Polską przeszli do nowej, wyższej formy budowy komunizmu - utrwalenia władzy. Bezpieka zaczęła tworzyć własne organizacje opozycyjne, a w partii wymyślono tzw. odchylenie nacjonalistyczne. W obu przypadkach wzory czerpano z Moskwy. Ze stolicy Kraju Rad wysłano właśnie sygnały o zagrożeniu titoistowskim. Należało znaleźć kolejnych wrogów również w Polsce. W poszukiwaniu znakomicie spisał się pułkownik Anatol Fejgin, powiadamiając swoich radzieckich opiekunów o istnieniu w zasobach archiwalnych przedwojennego Oddziału II Sztabu Generalnego WP interesujących materiałów wskazujących na zagrożenie ruchu komunistycznego. Moskwa zarządziła przewietrzenie szeregów. Pierwszy atak poszedł na Włodzimierza Lechowicza, posła i ministra w rządzie Józefa Cyrankiewicza, działacza Stronnictwa Demokratycznego, wtyczkę komunistyczną w przedwojennej dwójce. Zgodnie z dyrektywą Kremla rozpoczęto poszukiwanie prowokatorów i likwidowanie zagrożenia. Poprzez Lechowicza planowano ustrzelić Spychalskiego (Marian Spychalski). Jednak główną osobą na celowniku był Władysław Gomułka.
Sprawę czystki nadzorowali Bolesław Bierut z Jakubem Bermanem, zrzucając obowiązek zgromadzenia materiałów i typowania podejrzanych na Romana Romkowskiego, który mianowany wiceministrem bezpieczeństwa publicznego, dobrał sobie do pomocy Józefa Różańskiego i Józefa Światłę. Ten zespół po powiększeniu składu osobowego od 24 lutego 1949 roku, decyzją wąskiego sekretariatu, tzw. czwórki (Bierut, Berman, Minc i Radkiewicz), przyjął nazwę Grupy Specjalnej. Siedzibą grupy były budynki przy ulicy Koszykowej w Warszawie, ale schowek dla wytypowanych do rozpracowania osób zlokalizowano w filii MBP w Miedzeszynie, zakonspirowanej pod kryptonimem Obiekt Spacer.

[edytuj] Kontrola radziecka

Iwan Sierow, pierwszy główny doradca radziecki przy MBP następnie szef radzieckich służb specjalnych cywilnych i wojskowych

Uzależnienie i podległość polityczna PRL-u wobec Związku Radzieckiego, które były widoczne na każdym kroku w powojennej Polsce, miały szczególne znaczenie w kierownictwie i strukturze administracyjnej służb specjalnych, w cywilnych organach bezpieczeństwa wywiadu i kontrwywiadu Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, oraz wojskowych - kontrwywiadu i bezpieczeństwa (Głównego Zarządu Informacji WP/MON/KdsBP i wywiadu wojskowego Oddziału II Sztabu Generalnego LWP (po 1951 roku Zarządu).

Kontrolę tych organów, które były obok wojska główną gwarancją stabilności nowego komunistycznego systemu w powojennej Polsce i innych krajach oddanych za zgodą aliantów (USA i Wielkiej Brytanii) pod wpływy radzieckie pod koniec II wojny światowej, Moskwa sprawowała za pomocą tzw. doradców radzieckich. Byli to radzieccy oficerowie kontrwywiadu wojskowego Smiersz - do 1946, wywiadu wojskowego GRU, funkcjonariusze NKWD, następnie po 1946 roku Ministerstwa Bezpieczeństwa Państwowego Związku Radzieckiego, aż wreszcie oficerowie łącznikowi przy warszawskiej rezydenturze Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego. Pierwszym głównym radzieckim doradcą przy MBP był twórca polskich i wschodnioniemieckich (Stasi) organów bezpieczeństwa, generał major Iwan Sierow. W 1939 roku objął stanowisko zastępcy komendanta, później komendanta milicji, następnie został mianowany szefem Tajnego Wydziału Politycznego GUGB, czyli Głównego Zarządu Bezpieczeństwa Państwowego NKWD. W latach 1941 - 1943 sprawował stanowisko zastępcy szefa Departamentu Kontrwywiadu NKWD, następnie (1943 - 1945) zastępca Ławrientija Berii, szefa NKWD. Mianowany doradcą NKWD przy Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) osobiście, jako gen. Iwanow, przeprowadził w 1945 r. aresztowanie 16 przywódców Polski Podziemnej, postawionych następnie przed sądem w Moskwie. W późniejszym czasie był przez cztery lata przewodniczącym KGB, a następnie szefem GRU. Brał czynny udział w krwawym stłumieniu powstania na Węgrzech w 1956 roku. W kwietniu 1945 roku zastąpił go urodzony w 1902 r. Nikołaj Seliwanowski, w czasie II wojny światowej zastępca Wiktora Abakumowa jako szefa kontrwywiadu wojskowego, w późniejszych latach jako ministra bezpieczeństwa państwowego. Seliwanowskiego w maju 1946 roku zastąpił pułkownik Siemion Dawydow, a jego w marcu 1950 roku pułkownik Michaił Biezborodow, sprawując to stanowisko do czerwca 1953 roku. Jego miejsce jako głównego doradcy przy MBP zajął generał lejtnant Nikołaj Kowalczuk. Ostatnimi dwoma doradcami radzieckimi byli pułkownicy Serafim Lialin i Gieorgij Jewdokimienko, który był także doradcą przy Komitecie ds. Bezpieczeństwa Publicznego.

[edytuj] Maksymalny wzrost i struktura MBP - rok 1953

W 1953 roku tajne służby MBP osiągnęły najwyższy pułap trwającego nieprzerwanie od 1944 roku rozwoju strukturalnego i etatowego. W 1953 roku istniało w terenie 17 Wojewódzkich Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego, 2 Miejskie Urzędy na prawach WUBP, 268 Powiatowych Urzędów Bezpieczeństwa Publicznego, oraz 5 Miejskich Urzędów na prawach PUBP. Wszystkie zatrudniały 33 200 etatowych funkcjonariuszy, z czego 7400 pracowało w centrali.
Nigdy w czterdziestopięcioletniej historii Polski Ludowej cywilne służby specjalne nie były formacją tak liczną. Także liczba obsługiwanych przez UB tajnych współpracowników w grudniu 1953 roku przekroczyła 85 300.
W sumie MBP podlegało wówczas 265 tysięcy funkcjonariuszy różnych służb. Ofiarami inwigilacji i działań operacyjnych MBP padło 5 200 000 obywateli polskich, którym założono akta osobowe - czyli prawie 1/5 społeczeństwa.

W lipcu 1950 roku funkcjonowało już w warszawskiej centrali 13 departamentów, zaś w maju 1953 roku - 22. Struktura organizacyjna ministerstwa przedstawiała się wówczas następująco:

Gabinet ministra
Inspektorat ministra (inspekcje zalecane przez ministra)
Departament I (kontrwywiad)
Departament II (technika operacyjna, perlustracja korespondencji oraz ewidencji)
Departament III (walka z podziemiem zbrojnym)
Departament IV (ochrona gospodarki narodowej przed wrogą działalnością)
Departament V (społeczno-polityczny)
Departament VI (więziennictwa)
Departament VII (wywiad zagraniczny)
Departament VIII (zabezpieczenie przed wrogą działalnością w transporcie)
Departament IX (ochrona przemysłu ciężkiego i specjalnego)
Departament X (walka z tzw. prowokacją w ruchu robotniczym)
Departament XI (walka z wrogą działalnością w związkach wyznaniowych)
Departament Śledczy
Departament Ochrony Rządu
Departament Kadr
Departament Szkolenia
Departament Łączności
Departament Organizacji i Planowania
Departament Ogólno-Administracyjny
Departament Finansowy
Departament Zaopatrzenia
Departament Służby Zdrowia
Departament Kwaterunkowo-Budowlany
Biuro Paszportów Zagranicznych
Biuro Wojskowe (sprawy mobilizacyjne)
Biuro Kontroli (kontrola finansowo-gospodarcza)
Biuro Prawne
Biuro Socjalne
Biuro do Spraw Funkcjonariuszy (kontrola funkcjonariuszy)
Biuro C (szyfry)
Wydział A (obserwacja zewnętrzna)
Wydział Kadr przy Generalnym Dyrektorze ds. Zaopatrzenia
Służba BO (przeciwdziałanie wrogiej propagandzie radiowej)
Centralne Archiwum
Kwatermistrzostwo Centralnych Jednostek MBP (zaopatrzenie centrali MBP)
Komendantura (ochrona gmachów i obiektów MBP)

Ponadto w skład struktury organizacyjnej Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego wchodziły następujące jednostki organizacyjne o charakterze pionów organizacyjnych:

Dowództwo Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego
Dowództwo Wojsk Ochrony Pogranicza
Zarząd Informacji Wojsk Wewnętrznych
Komenda Główna Milicji Obywatelskiej

Źródło struktury MBP (na koniec 1953 rok) - Leszek Pawilikowicz - Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza RYTM Warszawa 2004 Wydanie 1

[edytuj] Ucieczka Józefa Światły

Józef Światło, wicedyrektor Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, uciekł podczas podróży do Berlina Zachodniego, gdzie oddał się do dyspozycji tajnym służbom amerykańskim.

Grzegorz Korczyński.

W listopadzie 1953 roku Bolesław Bierut, ówczesny premier PRL-u za pośrednictwem członka Biura Politycznego PZPR Jakuba Bermana polecił wysokiemu i wpływowemu funkcjonariuszowi MBP podpułkownikowi Józefowi Światle załatwić we wschodnioniemieckim ministerstwie bezpieczeństwa (Stasi) sprawę "uciszenia" (wyeliminowania) Wandy Brońskiej. Tej ostatniej misji Światło nie wykonał. Wyjechał do Berlina Wschodniego wraz z dyrektorem Departamentu X Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego płk. Anatolem Fejginem, odbył konferencję z sekretarzem stanu ministerstwa bezpieczeństwa Erichem Mielke, przedłożył mu całą dokumentację i w imieniu polskiej bezpieki zażądał uciszenia Wandy Brońskiej. Mielke przyrzekł, że poczyni odpowiednie kroki. Następnego dnia, tj. 5 grudnia 1953 roku, podczas chwilowego pobytu w Berlinie Zachodnim, Józef Światło uciekł i oddał się w ręce amerykańskie. 6 grudnia 1953 roku, czyli już następnego dnia, amerykańskie władze przewiozły Józefa Światłę z Berlina Zachodniego do Frankfurtu, następnie 23 grudnia odleciał specjalnym samolotem do Stanów Zjednoczonych, do Waszyngtonu, gdzie rozpoczął nowe życie.
Józef Światło powiedział tajnym służbom USA prawie wszystko co wiedział, a wiedział bardzo dużo. Występował też w audycjach Radia Wolna Europa pt. Za kulisami partii i bezpieki, a jego wystąpienia oraz zrzucane od lutego 1955 roku za pomocą balonów 40-stronicowe ulotki docierały do kraju. Z nich dowiedziano się o masowych aresztowaniach, torturach podczas przesłuchań i represjach politycznych. Światło wiedział bardzo dużo o wewnętrznych sprawach partyjnych. To on rozpracowywał i następnie aresztował m.in. Władysława Gomułkę, późniejszego I sekretarza PZPR oraz Mariana Spychalskiego, późniejszego ministra obrony narodowej.

[edytuj] Nazwiska znanych członków

[edytuj] Zmiany i likwidacja MBP

Po wystąpieniach Światły całe kierownictwo MBP postawione zostało na nogi. Rozpoczęły się narady i odprawy, których celem było wykrycie winnych łamania praworządności. W Komitecie Centralnym PZPR powołano komisję do badania nieprawidłowości w organach bezpieczeństwa. Z ministerstwa usunięto wiceministra Romana Romkowskiego, płk. Fejgina, który został następnie aresztowany, i płk. Józefa Różańskiego.

Efektem zmian, jakie nastąpiły w organach bezpieczeństwa po 5 grudnia 1953 roku, był Dekret Rady Państwa z dnia 7 grudnia 1954 r. o naczelnych organach administracji państwowej w zakresie spraw wewnętrznych i bezpieczeństwa publicznego. Na mocy dekretu zniesiono Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, a na jego miejsce powołano Ministerstwo Spraw Wewnętrznych oraz Komitet Do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego przy Radzie Ministrów. Urząd Bezpieczeństwa Publicznego pozostał w kształcie niezmienionym aż do 1956, kiedy to większość jego funkcjonariuszy przeszła do pracy w utworzonej w MSW Służbie Bezpieczeństwa.

[edytuj] Źródła

Leszek Pawilikowicz, Tajny front zimnej wojny. Uciekinierzy z polskich służb specjalnych 1956-1964, Oficyna Wydawnicza RYTM Warszawa 2004 Wydanie 1
Henryk Piecuch - Akcje Specjalne: Od Bieruta do Ochaba, Agencja Wydawnicza CB Warszawa 1996
Nigel West - Trzecia Tajemnica: Kulisy zamachu na Papieża, wyd. Sensacje XX Wieku
Metody Pracy Operacyjnej Aparatu Bezpieczeństwa Wobec Kościołów i Związków Wyznaniowych 1945-1989, IPN Warszawa 2004