Northrop F-5 Freedom Fighter

Z Wikipedii

F-5A Freedom Fighter
F-5E Tiger II zespołu akrobacyjnego Patrouille Suisse
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Northrop
Typ	lekki myśliwiec
Konstrukcja	duralowa z elementami z magnezu, stali i tytanu
Załoga	1 pilot
Historia
Lata produkcji	1962 - 1979
Dane techniczne
Napęd	2 × General Electric J85-GE-13B
Moc	1383 kG 1850 kG z dopalaniem
Wymiary
Rozpiętość	7,7 m
Długość	14,45 m
Wysokość	4,08 m
Powierzchnia nośna	17,28 m²
Masa
Własna	4349 kg
Startowa	11187 kg
Uzbrojenia	3180 kg
Zapas paliwa	2563 litry + 2080 litrów
Osiągi
Prędkość maksymalna	1700 km/h (1.38 Ma)
Prędkość wznoszenia	10 500 m/min (175 m/s)
Pułap	15 800 m
Zasięg	3720 km
Promień działania	1405 km
Dane operacyjne
Użytkownicy
Rzuty
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Northrop F-5 Freedom Fighter (ang. Bojownik o wolność) lub Tiger II (ang. Tygrys) - amerykański odrzutowy samolot myśliwski zaprojektowany przez firmę Northrop na początku lat 60. XX wieku.

Zaprojektowany jako tani i łatwy w obsłudze samolot myśliwski, który jednak nie znalazł masowego zastosowania w siłach zbrojnych USA, za to stał się doskonałym produktem eksportowym do państw sprzymierzonych i słabiej rozwiniętych.

[edytuj] Historia

W 1955 rozpoczęto w firmie Northrop opracowywanie lekkiego i taniego myśliwca, prostego w obsłudze i zdolnego startować krótkich pasów startowych, utwardzonych lotnisk polowych, a także małych lotniskowców. Rynkiem docelowym dla nowej maszyny miały być kraje NATO i SEATO potrzebujące właśnie takiego samolotu.
Samolot prototypowy nosił oznaczenie N-156F, a drugi egzemplarz w wersji dwumiejscowej N-156T, który wyewoluował później w odrębny projekt samolotu szkolno-treningowego T-38 Talon. Ze względu jednak na inne potrzeby zarówno Sił Powietrznych potrzebujących lekkiego myśliwca jak i Armii Stanów Zjednoczonych potrzebującej samolotu wsparcia, żadna z tych formacji nie zainteresowała się nowym produktem.

Projekt myśliwca firmy Northrop został uratowany dzięki Programowi pomocy militarnej dla krajów słabiej rozwiniętych, realizowanego przez rząd Stanów Zjednoczonych za czasów prezydenta Kennedy'ego. Najbliższy wymaganiom programu samolot N-156F trafił do produkcji w 1962 roku pod nazwą F-5A Freedom Fighter. Pierwsze zamówienie zagraniczne dla Sił Powietrznych Norwegii złożono w 1964 roku, a dostawy rozpoczęto w roku 1965.

[edytuj] Wersje

• F-5A - Pierwsza wersja samolotu oblatana 31 lipca 1963 roku różniła się od prototypowej maszyny N-156F wzmocnioną konstrukcją i mocniejszymi silnikami J85-GE-13 o ciągu 1383 kg i 1850 kg z dopalaniem, umożliwiającymi uniesienie większej o 2800 kg masy uzbrojenia.
  Uzbrojenie strzeleckie samolotu stanowiły dwa działka Colt-Browning M39 kalibru 20 mm umieszczone w górnej części dzioba maszyny. System kontroli ognia był bardzo uproszczony i składał się tylko z dalmierza radarowego. Samolot F-5A przeznaczony był głównie do atakowania celów naziemnych i w mniejszym stopniu powietrznych. Pierwsze 64 zamówione egzemplarze F-5A przeznaczone dla Norwegii były wyposażone w hak do lądowania oraz dodatkowe silniki skracające start JATO. Łącznie zbudowano 636 egzemplarzy.
• RF-5A - wersja rozpoznawcza F-5A oblatana w 1968 roku. Różnił się od wersji A dziobową częścią kadłuba pozbawioną działek i zmienioną w celu umieszczenia czterech kamer fotograficznych. Cały segment dziobowy mógł być wymieniany na standardowy z działkami, pozwalając na szybką modyfikację samolotu w F-5A. Odbiorcami tej wersji był Iran, Grecja, Maroko, Norwegia, Korea Południowa, Południowy Wietnam, Tajlandia i Turcja. Ogólnie wyprodukowano 89 egzemplarzy samolotu w tej wersji.
• F-5B - dwumiejscowa szkolno-bojowa wersją samolotu bardzo podobna zewnętrznie do F-5A, ale z dwuosobową kabiną typu tandem i pozbawioną działek w części dziobowej. Pozostałe możliwości bojowe i udźwig uzbrojenia F-5B są takie same jak wersji podstawowej F-5A. Samolot w wersji F-5B został oblatany 24 lutego 1964 roku do zakończenia produkcji w 1972 wyprodukowano 200 egzemplarzy tej wersji.
• F-5C Skoshi Tiger - wersja wietnamskich F-5A wypożyczonych przez Siły Powietrzne USA i zmodyfikowanych w ramach programu Skoshi Tiger (mały tygrys) z 1965 roku. Wypożyczono 12 egzemplarzy, które wykonały łącznie ponad 3500 lotów bojowych nad Wietnamem Południowym. Dwa z nich utracono. Program został przerwany ze względów politycznych i pozostałe 10 F-5C zwrócono armii Południowego Wietnamu. Później trafiły one w ręce komunistów wietnamskich i były używane przez armię Wietnamu Północnego przede wszystkim przeciw Chinom.
• F-5E Tiger II - (jako następca myśliwca Grumman F-11 Tiger) wersja powstała w 1970 roku w ramach konkursu na Międzynarodowy Myśliwiec (International Fighter Aircraft) mający zastąpić F-5A. Początkowo samolot oznaczano jako F-5A-21, a ostatecznie F-5E. Nowa maszyna miała większą niż pierwowzór rozpiętość skrzydeł 8,13 m i długość kadłuba o około 30 cm, zmienione klapy i silniki na J85-GE-21B o ciągu 2268 kg z dopalaniem. Posiadała również bogatsze wyposażenie elektroniczne takie jak radar, a pozostałe elementy awioniki różniły się w zależności od odbiorcy. Poprawie uległa też zwrotność maszyny. Zbudowano 792 egzemplarze w fabryce Northropa, 56 na licencji w Malezji, 90 w Szwajcarii, 68 w Korei Południowej i 380 na Tajwanie.
• F-5F Tiger II - dwumiejscowa szkolno-bojowa wersja F-5E uzbrojona w jedno umieszczone na dziobie działko M39 ze zredukowanym do 140 sztuk zapasem amunicji. Oblatany 29 stycznia 1979 roku. Zbudowano 140 egzemplarzy.
• RF-5E Tigereye - (ang. tygrysie oko) rozpoznawcza wersja F-5E z zestawem czujników w miejscu działka i radaru. Zbudowano tylko 12 egzemplarzy w USA i 5 na licencji w Malezji, a kolejnych 8 zmodyfikowano w Arabii Saudyjskiej z wersji F-5E.
• CF-5A - budowany na licencji przez kanadyjski Canadair samolot F-5A, udoskonalony na podstawie doświadczeń wyniesionych z projektu Skoshi Tiger. W ramach modyfikacji zmieniono pozycję końcówki do tankowania w locie, skrócono drogę rozbiegu samolotu o 25% przez zastosowanie teleskopowej goleni podwozia przedniego umożliwiającej zwiększenie kąta natarcia podczas startu o 3 stopnie. Zastosowano dodatkowe wloty powietrza zamykane żaluzjami umożliwiające na zwiększenie przepływu powietrza podczas startu, dodatkowe opancerzeni kabiny i wzmocnioną szybę pancerną owiewki kabiny bardziej wytrzymałą zwłaszcza na zderzenia z ptakami. Ponadto wyposażono samolot w odrzucane podskrzydłowe węzły do podwieszania uzbrojenia, oraz hak do lotniskowego systemu awaryjnego hamowania. Wzbogacono również wyposażenie elektroniczne i nawigacyjne, oraz dodano instalacje przeciwoblodzeniowe. CF-5A mógł wykonywać zadania rozpoznawcze po wymianie segmentu dziobowego samolotu na zawierający 3 kamery Vinten Model 547. Łącznie zbudowano w Kanadzie 240 egzemplarzy samolotu F-5 z czego 135 w wersji CF-5 dla lotnictwa Kanady. Ponadto wyprodukowano 75 egzemplarzy samolotu w wersji NF-5A i 30 NF-5B (dwumiejscowy) dla lotnictwa holenderskiego
• CF-5D lub CF-116D - dwumiejscowa szkolno-bojowa wersja samolotu podobna do F-5B budowana przez Canadair.
• NF-5 - budowana przez Canadair dla Królewskich Sił Powietrznych Holandii wersja samolotu F-5 ze wzmocnioną konstrukcją skrzydeł i nowymi sterowanymi elektrycznie klapami, zwiększającymi jego zwrotność. Wyposażenie elektroniczne było takie samo jak w amerykańskich F-5A z wyjątkiem kanadyjskiego radaru i aparatury radiowej. Samolot w wersji A oblatano 24 marca, a w dwumiejscowej wersji B 7 lipca 1969 roku.

W służbie na całym świecie wciąż pozostaje wiele samolotów F-5 w różnych wersjach, wielokrotnie modernizowanych i unowocześnianych. Najnowocześniejsze Singapurskie jednomiejscowe F-5S i dwumiejscowe F-5T wyposażono w nowy radar produkcji izraelskiej, wielofunkcyjne wyświetlacze LCD i możliwość używania pocisków rakietowych Rafael Python i AIM-120 AMRAAM klasy powietrze-powietrze.

Także w Stanach Zjednoczonych, chociaż nie są one używane bojowo, zaadoptowano je do roli agresora udającego podczas ćwiczeń radzieckie samoloty MiG-21 ze względu na podobne do nich osiągi.

Uznawany za nową maszynę T-38 Talon zbudowany na platformie F-5 został przyjęty przez Siły Powietrzne USA jako samolot szkolno-treningowy służący do szkolenia pilotów do lotów z prędkościami naddźwiękowymi.
Zbudowano również wersję rozwojową samolotu mającą konkurować na rynkach zachodnich z F-16 Fighting_Falcon, oznaczoną początkowo jako F-5G, a docelowo F-20 Tigershark. Również od F-5 wyewoluował YF-17 Cobra, pierwowzór F/A-18 Hornet. Przedniej części samolotu F-5 użyto do skonstruowania eksperymentalnego X-29 konstrukcji Grummana.

Na samolotach F-5E lata szwajcarski zespół akrobacyjny Patrouille Suisse, a na wersji NF-5 turecki zespół Turkish Stars (tur. Türk Yildizlari).

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Zdjęcie Tigera na stronach Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie
• Monografia F-5A/B Freedom Fighter