Lockheed F-35 Lightning II

Z Wikipedii

F-35 Lightning II
Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Lockheed Martin
Typ	myśliwiec
Załoga	1 pilot
Historia
Data oblotu	koniec 2006
Dane techniczne
Napęd	1 × Pratt & Whitney F135, turbowentylatorowy 1 × Rolls-Royce wentylator (F-35B)
Moc	177 kN 80 kN wentylator (F-35B)
Wymiary
Rozpiętość	10,65 m
Długość	15,37 m
Wysokość	5,28 m
Powierzchnia nośna	42,7 m²
Masa
Własna	12000 kg
Użyteczna	19000 kg
Startowa	23000 kg
Osiągi
Prędkość maksymalna	1,8 Ma (1931 km/h)
Prędkość wznoszenia	200 m/s
Pułap	15 000 m
Zasięg	1000 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 × działko GAU-12 w kadłubie (wersja A) patrz Uzbrojenie
Użytkownicy
Planowane: Stany Zjednoczone (USAF, US Navy, USMC), Wielka Brytania (RAF)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

F-35 Lightning II — (ang. błyskawica) amerykański jednomiejscowy, jednosilnikowy myśliwiec wielozadaniowy zbudowany przez korporację Lockheed Martin w ramach projektu Joint Strike Fighter, który miał na celu zbudowanie maszyny spełniającej wymagania wszystkich rodzajów amerykańskich sił zbrojnych. Wersja prototypowa samolotu była znana pod nazwą X-35 JSF, ale 7 lipca 2006 roku maszyna dostała nową oficjalną nazwę Lightning II. F-35 Lightning II jest zdolny do wykonywania misji bliskiego wsparcia, bombardowań, oraz typowo myśliwskich zadań walki powietrznej. Projekt samolotu jest finansowany wspólnie przez rządy Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i innych krajów zainteresowanych zakupem tej maszyny. F-35 Lightning II został zbudowany pod kierownictwem firmy Lockheed Martin, przy współpracy z BAE Systems i Northrop Grumman

Program JSF został zainicjowany w celu zbudowania maszyny zdolnej zastąpić wiele typów samolotów, co ma doprowadzić do redukcji kosztów ich produkcji i utrzymania. Docelowo mają powstać trzy wersje F-35, w których 80% elementów konstrukcyjnych będzie identycznych, a pozostałe 20% będą stanowić dedykowane systemy, przystosowujące maszynę do pełnienia określonych zadań lub działań w specyficznych warunkach.

• F-35A — samolot startujący i lądujący w sposób konwencjonalny (CTOL) przeznaczony do zastąpienia należących do amerykańskich Sił Powietrznych maszyn F-16 Fighting Falcon i A-10 Thunderbolt II. Planowane wprowadzenie maszyn do służby ma nastąpić w 2011 roku.
• F-35B — samolot krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL mający zastąpić maszyny Korpusu Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych AV-8B Harrier II i Harrier GR.7/GR.9 należące do brytyjskiego RAF-u i Royal Navy. Planowane wprowadzenie maszyn do służby w 2012 roku.
• F-35C — przeznaczony dla US Navy samolot pokładowy, który zastąpi maszyny typu F/A-18 Hornet, ale tylko wersji A/B/C/D. Planowane wprowadzenie do służby w 2012 roku.

Spis treści 1 Uczestnicy programu JSF 2 Historia projektu 2.1 Nazwa 3 Opis konstrukcji 3.1 F-35A 3.2 F-35B 3.3 F-35C 4 Uzbrojenie 4.1 Broń energetyczna 5 F-35 w kulturze masowej 6 Przypisy 7 Linki zewnętrzne

[edytuj] Uczestnicy programu JSF

Głównymi udziałowcami programu, którzy ponieśli większość kosztów budowy maszyny są Stany Zjednoczone i Wielka Brytania. Poza tym w 2006 roku jeszcze 8 państw zdecydowało się wspólnie finansować projekt i w przyszłości prawdopodobnie zakupić nową maszynę. Łącznie budżet przedsięwzięcia ocenia się na 40 miliardów dolarów, z czego większość stanowią środki amerykańskie.

Rozróżniono trzy poziomy partnerstwa w projekcie. Partnerem pierwszego poziomu jest Wielka Brytania z wkładem ponad 2 miliardów dolarów, co stanowi około 10% kosztów przedsięwzięcia, partnerem drugiego poziomu są Włochy z wkładem 1 miliarda USD i Holandia z 800 milionami USD. Partnerami trzeciego poziomu są Turcja (175 milionów USD), Australia (144 miliony USD), Norwegia (122 miliony USD), Dania (110 milionów USD) i Kanada (100 milionów USD). Poziomy partnerstwa odnoszą się głównie do wkładu finansowego, ale również mają wpływ na transfer technologii i udział firm z tych krajów w produkcji maszyn, a także na pierwszeństwo w dostawach maszyn seryjnych po zakończeniu projektu rozwojowego. Jako dodatkowi członkowie przyłączyły się do programu także Izrael i Singapur.

Niektóre państwa partnerskie wahają się, co do ostatecznej decyzji o zakupie samolotu F-35, próbując wywrzeć w ten sposób presję na Stany Zjednoczone o zwiększenie ich wkładu w produkcję i przekazanie większej liczby nowych technologii. W przeciwnym wypadku dają do zrozumienia możliwość rezygnacji z zakupu nowej wspólnej maszyny na rzecz europejskich programów rozwojowych samolotów Eurofighter Typhoon, JAS-39 Gripen i Rafale.

[edytuj] Historia projektu

Program JSF wyewoluował z prowadzonego przez DARPA innego programu budowy samolotu myśliwsko-szturmowego o własnościach krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL Strike Fighter (SSF) przeznaczonego dla USMC. W 1992 roku USMC i USAF rozpoczęły prace nad wspólnym lekkim samolotem myśliwsko-szturmowym bazującym na projekcie SSF. Nowy wspólny program nazwany JAST (Joint Advanced Strike Technology) rozpoczęto oficjalnie 27 stycznia 1994 roku. Celem było zaprojektowanie samolotu, uzbrojenia i technologii nowoczesnych urządzeń radarowych w celu zastąpienia wielu różnych typów maszyn amerykańskich i brytyjskich jedną rodziną samolotów.

W celu opracowania nowej maszyny wybrano 16 listopada 1996 dwie firmy Lockheed Martin i Boeing. Każda z nich dostała za zadanie zaprojektowanie dwóch maszyn i zademonstrowanie konwencjonalnego startu i lądowania (CTOL), startu z lotniskowca i własności krótkiego startu i pionowego lądowania (STOVL).

Także w 1996 roku brytyjski Minister Obrony zainicjował program samolotu pokładowego przyszłości Future Carrier Borne Aircraft, który miał zastąpić Sea Harriery, oraz nowocześniejsze Harriery GR.7, jednak w styczniu 2001 wybrano wspólne rozwiązanie JSF.

26 listopada 2001 rozstrzygnięto konkurs na nową maszynę na korzyść firmy Lockheed Martin i jej X-35. Projekt Boeinga X-32 również spełnił wszystkie wymagania, ale charakteryzował się zdecydowanie gorszymi osiągami. Pierwszy F-35 w wersji dla USAF został zbudowany w Fort Worth w stanie Teksas 19 lutego 2006 roku. Po serii testów naziemnych przystąpiono do badań w locie prowadzonych w bazie Edwards w Kalifornii.

[edytuj] Nazwa

7 lipca 2006 Siły Powietrzne Stanów Zjednoczonych oficjalnie nadały X-35 nową nazwę Lightning II, honorując w ten sposób skonstruowany również przez Lockheeda myśliwiec dalekiego zasięgu okresu II wojny światowej P-38 i brytyjski myśliwiec z czasów zimnej wojny English Electric Lightning. Wytwórnia English Electric weszła później w skład BAC, która jest obecnie częścią BAE Systems, uczestnika programu F-35. Inne rozważane nazwy maszyny to Kestrel (pustułka), Phoenix (feniks), Piasa (legendarny ptak z wierzeń indiańskich), Black Mamba (mamba czarna) i Spitfire II. Lightning II był także mianem, którym określano znajdujący się we wczesnym stadium projektowym samolot F-22 Raptor.

[edytuj] Opis konstrukcji

Poszczególne elementy samolotu F-35 były wcześniej przetestowane przy konstruowaniu myśliwca F-22 Raptor. W porównaniu do dość śmiałej koncepcji Boeinga, F-35 wydaje się być smuklejszą jednosilnikową wersją Raptora. Dysza wylotowa Lightninga jest podobna do opracowanej dla eksperymentalnego samolotu pionowego startu i lądowania z 1976 roku, General Dynamics Model 200.

Zastosowanie technologii stealth czyni Lightninga porównywalnie niewykrywalnym myśliwcem dla radarów bliskiego zasięgu pracujących w paśmie X co F-117 Nighthawk , ale technologia ta nie chroni maszyny przed wykryciem urządzeniami radiolokacyjnymi dalekiego zasięgu pracującymi w paśmie L.

Obecnie testowane samoloty F-35 zostały wyposażone w:

• niezawodną prawie bezobsługową technologię stealth
• zintegrowaną awionikę pozwalającą na zbieranie danych o sytuacji z czujników pokładowych oraz systemów zewnętrznych (np. AWACS) w celu szybkiej identyfikacji celów i niebezpieczeństw
• niski koszt obsługi maszyny

Pilot F-35 nie posiada wskaźnika przeziernego HUD, a zamiast tego wyposażony jest w wyświetlacz nahełmowy. Poza myśliwcem JAS-39 Gripen również oferującym możliwość stosowania tego typu rozwiązań jest to jedyna współczesna maszyna bojowa bez wskaźnika HUD.

[edytuj] F-35A

Najmniejsza i najlżejsza wersja Lightninga przeznaczona dla USAF, gdzie ma zastąpić przestarzałe F-16 Fighting Falcon i A-10 Thunderbolt. Jedyna wersja wyposażona w zabudowane działko kalibru 25 mm, potężniejsze od użytkowanych do tej pory przez amerykańskie siły powietrzne od czasu wprowadzenia 20 mm działek Vulcan w samolotach F-4E Phantom.

[edytuj] F-35B

Samolot krótkiego startu i pionowego lądowania STOVL, który ma zastąpić dotychczas używane Harriery stając się pierwszą seryjną maszyną naddźwiękową o zdolnościach STOVL. Piechota morska planuje zastąpienie zarówno Harrierów jak i myśliwców F/A-18 Hornet maszyną podobną do F-35A, która kosztem systemów lotu pionowego będzie posiadała większe zbiorniki paliwa. Tak jak w Harrierach uzbrojenie strzeleckie będzie przenoszone w zasobnikach podwieszanych. Jak do tej pory lot pionowy jest najbardziej niebezpieczną fazą lotu i opracowanie odpowiednich systemów bezpieczeństwa, oraz niezawodnych mechanizmów ma znaczący wpływ na prace rozwojowe nad maszyną.

Zamiast rozwiązań używanych w Harrierze polegających na zastosowaniu obrotowych dysz silnika głównego i dodatkowych dysz manewrowych w F-35B zastosowano nowatorską opatentowaną przez Lockheed Martin i rozwijaną przez Rolls-Royce technologię napędzanego wałem wentylatora. Rozwiązanie to polega na zamontowaniu w środkowej części kadłuba poziomo położonego dwuwirnikowego przeciwbieżnego wentylatora napędzanego poprzez sprzęgło i przekładnię z silnika głównego maszyny. Wentylator odpowiedzialny jest za ruch pionowy maszyny, natomiast odprowadzenie spalin z dyszy głównej, poprzez specjalne obejścia, do sterowanych dysz na skrzydłach i bokach kadłuba powoduje obracanie się samolotu. W rezultacie silnik F-35B napędza dwie turbiny, nośną i napędową, spełniające te same zadania, co duża turbina Harriera, ale umożliwiając również lot z prędkościami naddźwiękowymi.

Zbudowano dwie maszyny prototypowe do testów w locie: X-35A, która później została przebudowana do wersji X-35B, oraz wyposażonej w większe skrzydła X-35C.

[edytuj] F-35C

Wersja F-35C dla marynarki wojennej, która ma być następcą wielozadaniowego F/A-18 Hornet wersji A, B, C i D, który zastąpił poddźwiękowe samoloty szturmowe dalekiego zasięgu A-6 Intruder i A-7 Corsair. Maszyna może również służyć jako trudno wykrywalna wersja nowego F/A-18E/F Super Hornet. X-35C posiada większe od innych wersji składane skrzydła i większe stateczniki poziome dla lepszego sterowania przy niskich prędkościach. Maszyna wyposażona jest również we wzmocnione podwozie do lądowania na lotniskowcu. Większa rozpiętość skrzydeł zapewnia większy udźwig uzbrojenia i dłuższy zasięg, dwa razy większy niż samolotu F-18C Hornet bez zbiorników dodatkowych i porównywalny do dużo cięższego Super Horneta. US Navy planuje zakup 480 samolotów X-35C Lightning II.

[edytuj] Uzbrojenie

• Uzbrojenie strzeleckie stanowi działko GAU-12/U kalibru 25 mm zamontowane wewnątrz kadłuba w F-35A (z zapasem 180 sztuk amunicji) lub w zasobnikach podwieszanych w F-35B i F-35C (z zapasem 220 sztuk amunicji).
• Uzbrojenie rakietowe stanowi do 6 pocisków AIM-120 AMRAAM, AIM-9X Sidewinder lub AIM-132 ASRAAM w wewnętrznych komorach amunicyjnych, lub dwa pociski powietrze-powietrze i dwa pociski powietrze-ziemia lub bomby o masie po 910 kg w wersjach F-35A i F-35C, lub po 455 kg w wersji F-35B. Broń do niszczenia celów naziemnych mogą stanowić bomby JSOW lub GBU-39 SDB (po 4 w komorze bombowej), przeciwpancerne pociski rakietowe Brimstone, bomby kasetowe, albo przeciwradarowe pociski AGM-88 HARM. Prowadzone są również prace nad przystosowaniem europejskiego pocisku MBDA Meteor do przenoszenia w komorze uzbrojenia.
• Za cenę utraty zdolności stealth można podwieszać uzbrojenie do czterech węzłów podskrzydłowych i dwóch na końcach płatów.

[edytuj] Broń energetyczna

Rozważa się możliwość zainstalowania broni energetycznej na pokładach samolotów F-35 Lightning, które nie posiadają wentylatora do pionowego lądowania. Przestrzeń zajmowana przez układy wentylatora to 2,8 m³, a nadmiar mocy silnika głównego pozbawionego dodatkowego obciążenia to ponad 20 MW energii (27 000 KM), która może być zamieniona na elektryczną ^[1][2]. Obecnie są prowadzone projekty nad laserami bojowymi opartymi o ośrodek czynny w postaci ciała stałego, oraz wysokoenergetycznymi generatorami wiązki mikrofal.

[edytuj] F-35 w kulturze masowej

• Myśliwiec po raz pierwszy w znaczący sposób pojawia się w filmie Szklana pułapka 4.0. Do zdjęć użyto zarówno pełnowymiarowego jak i stworzonego cyfrowo (CGI) modelu.^[3][4].
• Samolot został również oddany do użytku w grze Battlefield 2

Przypisy

• Mike Spick — The Illustrated Directory of Fighters Salamander ISBN 1-84065-384-1 (2002)
• Carlo Kopp, Peter Goon — Australian Aviation australijska strona projektu "JSF".

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona projektu JSF (en)
• Team JSF (en)
• F-35 w witrynie Royal Air Force (en)