Węgiel brunatny
Z Wikipedii
Węgiel brunatny to skała osadowa pochodzenia organicznego roślinnego powstała w trzeciorzędzie w erze kenozoicznej ze szczątków roślin obumarłych bez dostępu powietrza. Zawartość węgla 62-75%. Często stosowany jako paliwo. Jego wartość opałowa waha się od 7,5 do 21 MJ/kg. Węgiel brunatny jest nieodnawialnym źródłem energii.
Polska Norma przewiduje, że:
- zawartość wilgoci całkowitej nie powinna być wyższa niż 55%,
- zawartość piasku w węglu brunatnym w stanie roboczym nie powinna być wyższa niż 6%,
- zawartość lignitu włóknistego (tzw. ksylitu – odmiany węgla brunatnego o zachowanej strukturze drewna) nie powinna być wyższa niż 5%
Węgiel brunatny podzielono ze względu na wielkość ziarna na 7 sortymentów.
| Nazwa | Symbol | Wymiar ziarna
mm |
|---|---|---|
| Kęsy | Ks | 600-80 |
| Miał | M | 20-0 |
| Orzech | O | 80-20 |
| Gruby | Gr | 600-40 |
| Drobny | Dr | 40-0 |
| Średni | Śr | 300-0 |
| Niesort | N | 600-0 |
Różnicuje się go także ze względu na twardość: miękki, a w nim lignitowy (ksylitowy), wydobywany głównie w kopalniach odkrywkowych oraz twardy, często wydobywany w kopalniach podziemnych.
Węgiel brunatny używany jest na rynkach lokalnych, ponieważ podczas transportu kolejowego mokry i zapopielony węgiel pod wpływem wilgoci "zbija" się w masę trudną do rozładowania, a w porze zimowej masa ta zamarza. Skutkiem tego elektrownie opalane węglem brunatnym najczęściej stawia się w pobliżu złóż, a surowiec z kopalni węgla brunatnego (KWB) dostarczany jest do nich przenośnikami taśmowymi. Wyjątkiem jest KWB w Koninie, gdzie węgiel do elektrowni Konin dostarczany jest osobną koleją przemysłową
Miejsca wydobycia w Polsce:
- Zagłębie Konińskie (Konin, Koło, Turek)
- Zagłębie Turoszowskie (Turów, Bogatynia)
- Zagłębie Bełchatowskie (Bełchatów)
- Sieniawa Lubuska
Złoża perspektywiczne węgla brunatnego w Polsce:
- Legnica-Prochowice-Ścinawa - największe złoże węgla brunatnego Europie, przypuszczalnie również na świecie [1]
- Gubin-Mosty-Brody.
Wydobycie w Polsce na 1999 r. to 63 mln ton a na 2001 aż 59,5 mln. Panuje tendencja spadkowa. Światowe wydobycie węgla brunatnego wyniosło w 2001 r. 880 mln ton. Przodowały w nim Niemcy (175 mln ton), Rosja (83 mln ton), USA (75 mln ton), Australia (67 mln ton), Grecja (63 mln ton), Polska (61 mln ton) i Turcja (57 mln ton). Ranking ten nie uwzględnia Chin, ponieważ chińskie źródła statystyczne podają wydobycie węgla brunatnego wraz z wydobyciem węgla kamiennego.
Spis treści |
[edytuj] Historia węgla
Profesor Hanna Czeczottowa, botanik, w 1947 roku odkryła złoża węgla w przyszłej kopalni "Turów", z bogactwem zachowanych trzeciorzędowych szczątków roślinnych.
Badania paleobotaniczne nad kopalną florą Turowa są nadal prowadzone przez pracowników Muzeum Ziemi, Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego i Instytutu Geologicznego w Warszawie.
[edytuj] Roślinność węglotwórcza
W złożu węgla brunatnego "Turów" występują dwa pokłady węgla: dolny o miąższości 20-30 m i górny o miąższości 18-35 m; pokłady przedzielone są warstwami międzywęglowymi. Górny pokład przykrywają warstwy stropowe o zmiennej miąższości, wynoszącej od kilku do 200 m, oraz osady czwartorzędowe.
Bogata flora mioceńska opracowywana w latach 1950-1980 przez zespół paleobotaniczny pod kierunkiem prof. H. Czeczottowej pochodzi z górnego pokładu węgla i z warstw stropowych. Osady z kopalną florą znajdowały się w peryferycznej strefie złoża turowskiego – obecnie już wyeksploatowanej i nieistniejącej.
Odkrywka węgla brunatnego "Turów" jest w dalszym ciągu obiektem intensywnych badań. Obecnie w części centralnej złoża trwają prace nad obszernym opracowaniem sedymentologicznym prowadzone przez J. R. Kasińskiego z Instytutu Geologicznego w Warszawie, oraz opracowaniem palinologicznym, której autorem jest M. Ziembińska-Tworzydło z Wydziału Geologii Uniwersytetu Warszawskiego.
W mioceńskiej makroflorze Turowa wyróżnionych zostało 150 taksonów kopalnych należących do 114 rodzajów i 70 rodzin. Należy jednak podkreślić, że wśród kopalnych szczątków roślinnych wyraźnie dominują szczątki kilku taksonów: Sequoia, Glyptostrobus, Alnus, przedstawicieli Mastixiaceae i Symplocaceae oraz paproci Cyclosorus.
Różnorodność i obfitość roślinnego materiału występującego w złożu turoszowskim pozwalają na częściową rekonstrukcję wczesnomioceńskich zbiorowisk roślinnych tego rejonu. Rozległe bagienne obszary porastały zbiorowiska torfowiskowe: roślinność wodna i szuwarowa, lasy bagienne, zarośla krzewiaste. Z roślin wchodzących w skład tych zbiorowisk utworzyła się biomasa torfowa, a z niej po wielu milionach lat powstały pokłady węgla brunatnego. Tereny mniej wilgotne porastały lasy szpilkowe i mieszane.
[edytuj] Las mieszany
W lesie mieszanym dużą rolę odgrywały rodzaje drzew i krzewów, które znane są dziś z obszarów o klimacie subtropikalnym. Były to m.in. liczne Symplocaceae, Mastixiaceae, Lauraceae oraz Styrax, Toddalia, Sabia, palmy. Oprócz nich rosły rodzaje drzew i krzewów, występujące obecnie w ciepłoumiarkowanej i umiarkowanej strefie klimatycznej takie jak: ambrowce (Liquidambar), wiązy (Ulmus), grujeczniki (Cercidiphyllum), orzechy (Juglans), dęby (Quercus). Towarzyszyły im liczne drzewa szpilkowe: sosny (Pinus), sośnice (Sciadopitys), sekwoje (Sequoia), a także jałowce (Juniperus) i inni przedstawiciele rodziny cyprysowatych (Cupressaceae). W lesie występowały liczne pnącza z rodziny winoroślowatych (Vitaceae), jak również mchy i paprocie.
O dominacji sekwoi w lesie mieszanym świadczą liczne poziomy pni stojących "in situ", które zachowały się w brzeżnej części odkrywki Turów I – obecnie już wyeksploatowanej. Oprócz sekwoi w "poziomach leśnych" znaleziono również pnie jałowca. Las ten według prof. M. Kostyniuka miał prawdopodobnie znaczenie torfotwórcze, gdyż w złożu przestrzenie między nasadami pni były wypełnione węglem.
Inne poziomy pni mogły reprezentować zbiorowiska leśne odmiennego typu – zbiorowiska lasu bagiennego, na co wskazują nieliczne pnie Glyptostrobus znalezione w warstwach stropowych odkrywki Turów I.
[edytuj] Torfowisko krzewiaste i las podmokły
Na terenach mniej podmokłych rosły gęste zarośla, w których występowały krzewy zarówno o liściach opadających jak i wiecznie zielonych. Głównymi składnikami były: Cyrilla, Clethra i woskownica (Myrica).
Towarzyszyły im pnącza (Dioscorea, Smilax) oraz paprocie (Osmunda). Otwarte przestrzenie porastały wrzosowate, a nad brzegami wód rosły olsze (Alnus), brzozy (Betula), ambrowce (Liquidambar), wiązy (Ulmus), orzeszniki (Carya), skrzydłorzechy (Pterocarya).
Torfowiska krzewiaste, obok lasów bagiennych, miały duże znaczenie w tworzeniu się węgli brunatnych. Powstały z nich głównie węgle detrytyczne (ziemiste).
[edytuj] Las bagienny z Glyptostrobus
W lesie bagiennym głównym składnikiem były drzewa Glyptostrobus. Świadczą o tym obficie występujące różnorodne szczątki: fragmenty pni, odciski w sferosyderytach ulistnionych gałązek, zwęglone nasiona. Drzewom Glyptostrobus towarzyszyły drzewa liściaste – błotnie (Nyssa) i w mniejszej ilości cypryśniki (Taxodium). Drzewa te poprzez wykształcenie rozszerzonych nasad pni są przystosowane do wysokiego (do ok. 1 m) poziomu wód.
Cypryśnik i Glyptostrobus wytwarzają dodatkowo korzenie powietrzne tzw. pneumatofory, wyrastające pionowo ponad powierzchnię podłoża. Niekiedy w lesie bagiennym dużą rolę odgrywały olchy (Alnus).
Lasy bagienne o zmiennym udziale Glyptostrobus i Taxodium były pospolitym zbiorowiskiem węglotwórczym w trzeciorzędzie Europy, utworzyły się z nich węgle brunatne ksylitowe i ksylitowo-detrytyczne (ksylitowo-ziemiste).
Obecnie lasy bagienne z cypryśnikiem i błotnią przetrwały wyłącznie na atlantyckim wybrzeżu Ameryki Północnej m.in. na Florydzie. Inny ważny składnik lasu trzeciorzędowego – Glyptostrobus – rośnie dziś w podmokłych lasach południowo-wschodnich Chin.
[edytuj] Zbiorowiska szuwarowe
Nad brzegami wód rozwijały się zbiorowiska roślin szuwarowych, złożone z wysokich turzyc (Carex), trzcin (Phragmites), pałki (Typha). Wśród tych roślin prawdopodobnie dużą rolę węglotwórczą odgrywała trzcina. Świadczą o tym obficie występujące w Turowie szczątki kłączy, obecnie zaliczane do rodzaju Phragmites, dawniej opisywane z innych złóż brunatnowęglowych jako Marcoduria.
W głębszej wodzie rosły jeżogłówki (Sparganium), kotewki (Trapa), salwinie (Salvinia) oraz z tropikalnej rodziny Zingiberaceae – Spirematospermum.
Z torfowisk szuwarowych powstały pokłady węgla piropissytowego.
W nadkładzie kopalni węgla brunatnego w Turowie występują głównie osady plejstoceńskie, które wg Ciuka (1951) związane są ze zlodowaceniem krakowskim i środkowopolskim. W tych osadach w Turowie znaleziono szczątki mamuta w postaci fragmentów ciosu oraz kości piszczelowej (tibia).
[edytuj] Przypisy
- ↑ Artykuł portalu lokalnego Lca.pl z dn. 11.01.2008; wypowiedź Prof. Jerzego Bednarczyka z Instytutu Górnictwa Odkrywkowego "Poltegor"
