Zgorzelec

Z Wikipedii

Współrzędne: 51°09'01" N 15°00'31" E51.1502778 15.0086111 (Zgorzelec)

Zgorzelec
Herb Zgorzelca Flaga Zgorzelca
Województwo	dolnośląskie
Powiat	zgorzelecki
Gmina  - rodzaj	Zgorzelec miejska
Założono	X w.
Prawa miejskie	1303
Burmistrz	Rafał Gronicz
Powierzchnia	15,88 km²
Położenie	51° 09'01'' N 15° 00'31'' E
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość	32 730 2061 os./km²
Strefa numeracyjna (do 2005)	75
Kod pocztowy	59-900 do 59-903
Tablice rejestracyjne	DZG
Położenie na mapie Polski Zgorzelec
TERC10 (TERYT)	5020125021
Miasta partnerskie	Avion Görlitz Mirhorod Nausa
Urząd miejski3 ul. Domańskiego 7 59-900 Zgorzelec tel. 75 775-66-00; faks 75 775-64-21 (e-mail)
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Strona internetowa miasta

Zgorzelec (grnłuż. Zhorjelc, dlnłuż. Zgórjelc cz. Zhořelec, niem. Görlitz ^* ) - miasto przygraniczne w województwie dolnośląskim, w polskiej części Górnych Łużyc, na prawym brzegu Nysy Łużyckiej, w Obniżeniu Żytawsko-Zgorzeleckim. Przed 1945 stanowiło prawobrzeżną część Görlitz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa jeleniogórskiego.

Zgorzelec jest siedzibą dwóch gmin: gminy miejskiej (miasto Zgorzelec) i gminy wiejskiej oraz powiatu ziemskiego. Miasto należy do Związku Miast Polskich.

Według danych z 2006²¹, miasto miało 32 730 mieszkańców.

Spis treści 1 Dane statystyczne 1.1 Struktura powierzchni: 1.2 Demografia: 2 Historia: 2.1 Kalendarium 2.2 Zabytki 2.3 Ciekawostki 3 Gospodarka i infrastruktura 3.1 Komunikacja 3.2 Edukacja 3.3 Opieka zdrowotna 3.4 Sklepy wielkopowierzchniowe 3.4.1 Planowane lub w budowie: 4 Kultura i sztuka 4.1 Kina 5 Sport i rekreacja 5.1 Obiekty sportowe 5.2 Kluby i zespoły 6 Kościoły i związki wyznaniowe 7 Media 8 Panoramy miasta 9 Bibliografia 10 Przypisy 11 Zobacz też 12 Linki zewnętrzne

[edytuj] Dane statystyczne

Według danych z roku 2002⁶, średni dochód na mieszkańca wynosił 1234,76 zł.

[edytuj] Struktura powierzchni:

Według danych z roku 2002⁶, Zgorzelec ma obszar 15,86 km², w tym:

• użytki rolne: 40%
• użytki leśne: 3%

Miasto stanowi 1,89% powierzchni powiatu.

[edytuj] Demografia:

Dane z 30 czerwca 2004²:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	33 278	100	17 422	52,4	15 856	47,6
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	2098,2		1098,5		999,7

[edytuj] Historia:

[edytuj] Kalendarium

• na przełomie X i XI w. gród Serbołużyczan zajęty i włączony do Polski wraz z Łużycami przez Bolesława I Chrobrego; po jego śmierci przejściowo pod panowaniem margrabiów brandenburskich, następnie Czech
• 1071 - pierwsza pisemna wzmianka o "villa goreliz" (Gorelic)
• 1076 - osada wraz ze wschodnią częścią Górnych Łużyc przyłączona do Czech
• 1131 - powstał gród nad Nysą Łużycką z polecenia czeskiego księcia Sobiesława

• 1303 - prawa miejskie^[1]
• 1319 - 1329 - miasto pod panowaniem Henryka I Jaworskiego
• 1346 - 1815 - miasto-członek górnołużyckiego Związku Sześciu Miast
• 1377 - powstało oddzielne księstwo Görlitz utworzone przez króla czeskiego i cesarza niemieckiego Karola IV
• 1466 - pod panowaniem króla węgierskiego Macieja Korwina
• 1618 - 1648 - zniszczenia w czasie wojny trzydziestoletniej
• 1635 - 1815 - z Łużycami Górnymi we władaniu książąt saskich
• 1815 - po kongresie wiedeńskim włączony został do Prus i stał się częścią prowincji Śląsk (Schlesien),
• od 1848 połączenie kolejowe z Węglińcem, od 1865 z Lubaniem i Jelenią Górą
• w czasie II wojny światowej 1939–45 obóz dla jeńców — podoficerów i szeregowych różnej narodowości (Stalag VIII A), przez który wg szacunków przeszło ponad 100 tysięcy więźniów, a zginęło kilka tysięcy jeńców - głównie radzieckich i włoskich;
• kwiecień 1945 - zacięte walki o sforsowanie Nysy Łużyckiej na północ od Zgorzelca w okolicach Toporów, miasto nie zostało dotknięte bezpośrednimi działaniami wojennymi. Wysadzenie wszystkich mostów na Nysie Łużyckiej przez oddziały SS
• 1945 - prawobrzeżna część miasta w Polsce, ustalenie granicy na Nysie Łużyckiej
• 1948 - data powstania obowiązującej nazwy miasta (zamiast Zgorzelice)
• 6 lipca 1950 podpisano tu układ zgorzelecki między PRL a NRD uznający formalnie granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej

• Po II wojnie światowej osiedlono tu (oraz w Policach w woj. zachodniopomorskim) dużą kolonię

greckich uchodźców (głównie komunistycznych partyzantów), którzy szukali schronienia w Polsce po greckiej wojnie domowej 1946-1948. Łącznie ich liczba sięgała 14 tysięcy osób. Wielu z nich wróciło do Grecji po upadku dyktatury wojskowej i amnestii dla uczestników wojny. Dziś w mieście odbywa się festiwal piosenki greckiej (→ Eleni) pod patronatem ambasady greckiej organizowany przez Nikosa (Nikolaosa) Rusketosa.

• 1959 - 1965 - niedaleko Zgorzelca zlokalizowano odkrywkową Kopalnię Węgla Brunatnego Turów oraz Elektrownię Turów.
• 1998 - 5 maja proklamowano powołanie wraz z Görlitz Europamiasta Zgorzelec/Görlitz (Europastadt Görlitz/Zgorzelec)
• 2004 - Görlitz wraz ze Zgorzelcem ubiegają się o przyznanie tytułu Europejskiej Stolicy Kultury (w 2006 roku przegrywają z Essen)

[edytuj] Zabytki

• kościół pw. św. Bonifacego z 1929-30
• Dom Kołodzieja - dom przysłupowy w pobliżu Reala
• Przedmiescie Nyskie - zespół architektoniczny - najstarsza częśc Zgorzelca od XVII w
• Wieża Ciśnień na ulicy św. Jana
• Dworzec PKP Zgorzelec Ujazd
• dawne dwory z XVIII w.
• domy mieszkalne z XVIII/XIX w.
• neoromański kościół pw. św. Jana Chrzciciela z 1905-1907
• monumentalny gmach Miejskiego Domu Kultury, miejsce podpisania Układu zgorzeleckiego
• Dom Jakuba Boehme
• wiadukt kolejowy na Nysie
• Dom Studzienny na Placu Pocztowym
• Kruczy Folwark -Dom Pomocy Społecznej na ulicy Przechodniej

[edytuj] Ciekawostki

• Pierwszą znaną nazwą Zgorzelca w dokumencie cesarza Henryka IV przekazującego z rąk pewnego banity dla biskupa miśnieńskiego Benona 8 łanów królewskich ziemi wraz z osadą Goreliz była Villa Goreliz.
• Barwy herbu i flagi Zgorzelca (niebiesko-żółte) są identyczne jak we fladze Górnych Łużyc, na terenie których Zgorzelec leży.
• Światową sławę zdobył Jakub Böhme (1575 - 1624), mieszkaniec Zgorzelca, mistyk, myśliciel i teolog, który zapoczątkował nowożytną filozofię niemiecką. Jego pierwsze dzieło jest znane pod tytułami Morgen Rothe im Auffgang lub Aurora, czyli Jutrzenka o poranku. 7 stycznia 2006 roku, z powodu zainteresowania Jakubem Böhme miasto, jak i sąsiednie Görlitz, odwiedził Nicolas Cage.
• Przez Zgorzelec prowadzą szlak Via Regia oraz dwa szlaki pątnicze: Wielkopolska i Dolnośląska Droga św. Jakuba, które przez Most staromiejski łączą się z europejską siecią Camino de Compostela.
• W 1945 roku, w wyniku ustalenia granicy na Nysie Łużyckiej stał się niezależną jednostką administracyjną. Wcześniej był wschodnim przedmieściem Görlitz.
• Gorlice zostały założone w XIV wieku przez osadników z Görlitz.

[edytuj] Gospodarka i infrastruktura

[edytuj] Komunikacja

Zgorzelec leży na trasie europejskiej E40 , która łączy francuskie Calais z kazachskim Ridder. Jej elementami są biegnące od przejścia granicznego w Jędrzychowicach: autostrada A4 oraz biegnącą niemal równolegle do niej, na odcinku do Krzywej droga krajowa 4 . Na przecięciu tych dwóch dróg planowany jest węzeł autostradowy. Ważnym traktem komunikacyjnym jest również droga krajowa 30 łącząca Zgorzelec z Jelenią Górą. Ponadto przez samo miasto przebiega droga wojewódzka 317 oraz prowadząca do przejścia granicznego Bogatynia-Kunratice droga wojewódzka 352 . Miasto posiada jedną linię autobusową nr 50, obsługiwaną przez PPKS sp. z o.o. w Zgorzelcu. Dawniej miasto posiadało sieć tramwajową, planowana jest reaktywacja tego transportu miejskiego.

Przez Zgorzelec przebiegają dwie niezelektryfikowane linie kolejowe: E30 (stanowiąca część III Paneuropejskiego Korytarza Transportowego z Drezna do Lwowa) oraz linia 274 (Wrocław Świebodzki-Jelenia Góra-Görlitz). Na terenie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe: Zgorzelec Miasto oraz Zgorzelec. Na obydwu znajdują się dworce kolejowe. Na terenie miasta znajdują się 3 wiadukty kolejowe oraz jeden drogowy.

[edytuj] Edukacja

• przedszkola - 8
• szkoły podstawowe - 5
• gimnazja - 4
• szkoły średnie - 4
• szkoły wyższe - 1
• szkoły muzyczne - 1

[edytuj] Opieka zdrowotna

Na terenie miasta świadczenia zdrowotne zapewniają:

• Wielospecjalistyczny Szpital im. Jana Pawła II SP ZOZ w Zgorzelcu (17 oddziałów specjalistycznych oraz 3 poradnie ogólne)
• Niepubliczne Zakłady Opieki Zdrowotnej
• Indywidualne praktyki lekarskie
• Apteki - 12

[edytuj] Sklepy wielkopowierzchniowe

• Carrefour (Galeria Słowiańska)
• Kaufland
• Real
• Park Handlowy EDEN
• Leroy Merlin

W mieście funkcjonuje też wiele supermarketów i dyskontów, m.in.: Lidl, Rossmann, Plus, Biedronka (4), Komfort, Avans, Mix Electronics.

[edytuj] Planowane lub w budowie:

• centrum handlowo-rozrywkowe Plaza
• centrum meblowe Meble Agata
• Castorama

[edytuj] Kultura i sztuka

• Miejski Dom Kultury
• Biblioteka Miejska w Zgorzelcu
• Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia
• Muzeum Łużyckie
• Dom Jakuba Boehme
• Młodzieżowa Orkiestra Mandolinistów
• Grupa Teatralna "Widziadło"
• Dziecięcy Teatr Baśni

[edytuj] Kina

• "Grunwald"
• "DKF PoZa"

[edytuj] Sport i rekreacja

[edytuj] Obiekty sportowe

• Centrum Sportowo-Rekreacyjne:
  • stadion: dwa boiska do piłki nożnej, kompleks boisk sztucznych
  • hala sportowa
  • basen kryty
  • basen odkryty
  • korty tenisowe
  • siłownia, sauna, gabinet odnowy biologicznej
  • hala sportowa (ul. Traugutta)

[edytuj] Kluby i zespoły

• KKS Turów Zgorzelec (koszykówka)
• MKS Osa Zgorzelec (lekkoatletyka, żeńska koszykówka)
• Zgorzelecki Klub Bokserski (boks)
• MKS Nysa Zgorzelec (piłka nożna)
• UKS Energetyk Zgorzelec (pływanie)
• KS Turów Zgorzelec (żeglarstwo)
• BS EDI-TEAM Zgorzelec (bieganie)

[edytuj] Kościoły i związki wyznaniowe

• Kościół Rzymskokatolicki
  • Parafia św. Bonifacego
  • Parafia św. Jana Chrzciciela
  • Parafia św. Józefa Robotnika
  • Parafia św. Jadwigi Śląskiej
  • Parafia Matki Bożej Łaskawej
• Kościół Prawosławny
  • Parafia św. Równych Apostołom Konstantyna i Heleny
• Kościół Ewangelicko-Augsburski
  • Parafia Ewangelicko-Augsburska
• Kościół Chrześcijan Baptystów
  • Zbór Kościoła Chrześcijan Baptystów w Zgorzelcu

[edytuj] Media

• Gazeta Powiatowa - dolny śląsk
• Gazeta Regionalna Dolny Śląsk
• Gazeta Wojewódzka
• zinfo.pl
• Telewizja Kablowa "Tomków"

[edytuj] Panoramy miasta

Panorama Zgorzelca - Przedmieście Nyskie

[edytuj] Bibliografia

• Zbyszek Dobrzyński i Krzysztof Fokt, Pod stuletnią kopułą, Wyd. "Obrzeża", 2003

[edytuj] Przypisy

1. ↑ 1303 wg Encyclopædia Britannica. wg PWN ok. 1215 roku

[edytuj] Zobacz też

• Görlitz
• Gmina Zgorzelec
• Powiat zgorzelecki
• Turów Zgorzelec
• Nysa Zgorzelec
• Europamiasto
• Euroopera
• Miejski Dom Kultury
• Ludność Zgorzelca

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta Zgorzelec
• Informacja Turystyczna Zgorzelca
• Bardzo dokładna satelitarno-drogowa mapa Zgorzelca

• Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi

• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi