Agnieszka Bolesławówna
Z Wikipedii
Agnieszka (ur. w 1137, zm. po 1182) – księżniczka polska, księżna perejasławska, włodzimiersko-wołyńska, wielka księżna kijowska z dynastii Piastów.
Córka księcia Polski Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu. Żona księcia perejasławskiego, włodzimiersko-wołyńskiego, wielkiego księcia kijowskiego Mścisława II Chrobrego. Matka Romana halickiego a babka króla halicko-wołyńskiego Daniela.
Spis treści |
[edytuj] Roczna data narodzin i geneza imienia
Agnieszka – przedostatnie dziecko, a także najmłodsza córka Bolesława III Krzywoustego i Salomei z Bergu – urodziła się w 1137. Roczna data jej narodzin znana jest dzięki Ortliebowi, benedyktynowi z Zwiefalten przebywającemu w 1140 i na początku 1141 na dworze księżnej Salomei w Łęczycy, który w swojej relacji wspomniał, że Agnieszka miała trzy lata. Jako że w 1138 Salomea wydała na świat Kazimierza II Sprawiedliwego, Agnieszka urodziła się rok wcześniej[1].
Geneza jej imienia nie jest jasna. Mogła je otrzymać prawdopodobnie po żonie swojego przyrodniego brata, Władysława – Agnieszki z Babenbergów, nawet pomimo niechęci do niej Salomei z Bergu[2]. Istnieje również możliwość, że imię najmłodszej Bolesławównie nadano na cześć przyrodniej siostry ojca, Agnieszki, opatki klasztorów w Quedlinburgu i Gandersheim[3].
[edytuj] Wiec w Łęczycy
Na przełomie 1140 i 1141 Salomea z Bergu zwołała wiec do Łęczycy, na którym wraz z synami (głównie Bolesławem i Mieszkiem) oraz możnymi miała zadecydować o przyszłości Agnieszki[4]. Do wyboru były dwie możliwości: przeznaczenie jej do klasztoru benedyktynów w Zwiefalten lub wydanie za jednego z dynastów. Ostatecznie zdecydowano zaręczyć ją z synem któregoś księcia ruskiego i tym samym zdobyć sojusznika przeciw seniorowi Władysławowi. Historycy wysuwają dwie hipotetyczne kandydatury do jej ręki. Pogląd mający w literaturze więcej zwolenników mówi, że miał to być Mścisław Izjasławowic[5]. Przemawia za nim fakt, iż dziesięć lat później Agnieszka go poślubiła. Drugi pogląd jako kandydata do ręki Piastówny wskazuje na jednego z synów wielkiego księcia kijowskiego Wsiewołoda II[6]. Ten miał odrzucić propozycję juniorów i ich matki i zawiązać sojusz z Władysławem II, utwierdzony w 1142 poprzez zaślubiny Zwinisławy Wsiewołodówny z synem księcia śląskiego, Bolesławem.
Na wiec do Łęczycy nie został zaproszony Władysław II, który jako senior miał mieć decydujący głos w sprawie zaręczyn Agnieszki. W odwecie za pominięcie jego osoby na tym zjeździe w zimie 1142/1143 wsparty posiłkami ruskimi przeprowadził akcję zbrojną przeciwko Salomei i jej synom. Pierwsze starcie pomiędzy przyrodnimi braćmi zakończyło się sukcesem najstarszego z synów Bolesława Krzywoustego.
[edytuj] Małżeństwo z Mścisławem II Chrobrym
Zapewne w 1151 lub w 1152[7] Agnieszka poślubiła Mścisława Izjasławowica z dynastii Rurykowiczów (z linii Monomachowiczów). Wincenty Kadłubek, który dobrze znał koligacje Piastów z Rurykowiczami, w swojej Kronice polskiej nie napisał wprost, że Bolesławówna została wydana za Mścisława. Jednakże pierworodnego syna Mścisława nazwał siostrzeńcem Kazimierza Sprawiedliwego, a pokrewieństwo zachodzące między Romanem Mścisławowicem i Leszkiem Białym określił jako drugiego stopnia. Dodatkowo autor Latopisu hipackiego wdowę po Romanie nazwał jątrwią (żoną brata) Leszka[8]. Wobec powyższego Mścisław musiał ożenić się z którąś córką Bolesława Krzywoustego, a jedyną, która mogła go poślubić, była Agnieszka[9].
Mąż Piastówny urodził się ok. 1130[10], pochodził z pierwszego małżeństwa Izjasława II. Panował w księstwie perejasławskim, następnie we włodzimiersko-wołyńskim, a w latach 1167-1169 był wielkim księciem kijowskim. Zmarł 13 sierpnia 1172.
Ze związku Agnieszki i Mścisława urodziło się na pewno trzech synów: Roman halicki, Wsiewołod bełski i Włodzimierz brzeski. Spory dotyczą pierworodnego syna Mścisława, Światosława, który przez część badaczy uważany jest za dziecko pozamałżeńskie[11].
[edytuj] Śmierć
Ostatnia wzmianka o Agnieszce pochodzi z Kroniki polskiej Kadłubka. Światosław Mścisławowic miał być wygnany przez braci w wyniku zarzutów Bolesławówny, iż nie jest jej synem. Wówczas Kazimierz Sprawiedliwy wyprawił się na Brześć i przywrócił go na tron książęcy[12]. Rocznik kapituły krakowskiej informuje o wyprawie ruskiej Kazimierza pod rokiem 1182.
Dalsze losy Agnieszki nie są znane. Nie wiadomo, gdzie zmarła ani gdzie została pochowana.
[edytuj] Genealogia
| Władysław I Herman ur. 1042/1044 zm. 4 VI 1102 |
Judyta Przemyślidka ur. 1057/1060 zm. 24 lub 25 XII 1086 |
Henryk z Bergu |
Adelajda |
||||||||||
| Bolesław III Krzywousty ur. 20 VIII 1086 zm. 28 X 1138 |
Salomea z Bergu ur. 1093/1101 zm. 27 VII 1144 |
||||||||||||
Mścisław II Chrobry ur. ok. 1130 zm. 13 VIII 1172 OO 1151/1152 |
Agnieszka ur. 1137 zm. po 1182 |
||||||||
| ? | |||||||||
| Światosław zm. ok. 1183 |
Roman ur. 1155/1162 zm. 19 VI 1205 |
Wsiewołod zm. IV 1195 |
Włodzimierz zm. 1173 |
||||||
Przypisy
- ↑ O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 183.
- ↑ Nawiązanie imienia Bolesławówny do miana jej bratowej jest poglądem S. Kętrzyńskiego. Nieprzyjazne stosunki pomiędzy Agnieszką a Salomeą nie odrzucają tej tezy, ponieważ Piastówna urodziła się po zaakceptowaniu przez przyszłego seniora Władysława oraz Salomeę i jej synów koncepcji testamentu Krzywoustego. Być może w tym czasie utrzymywano w rodzinie, przynajmniej pozornie, poprawne relacje. Nie jest też wykluczone, że Bolesławówna otrzymała imię po bratowej w niezbyt dobrej atmosferze. Zob. K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004, s. 261.
- ↑ Pogląd ten wysunął J. Hertel. K. Jasiński powątpiewał, aby przyrodnia siostra Krzywoustego utrzymywała z rodziną brata bliższe kontakty i szczególnie wpisała się w jej pamięć. Zob. K. Jasiński, op. cit., s. 261.
- ↑ R.Grodecki, Dzieje Polski do 1194, (w:) Dzieje Polski średniowiecznej, Kraków 1926, s. 161-162 wysunął przypuszczenie, że na wiecu w Łęczycy decydowały się losy starszej siostry Agnieszki, Judyty, jednakże poglądu tego bliżej nie uzasadnił.
- ↑ M. Korduba, Agnieszka, (w:) Polski Słownik Biograficzny, t. I, 1935, s. 31. Teza ta została poparta przez B. Włodarskiego, a zakwestionowana przez J. Bieniaka. Zob. K. Jasiński, op. cit., s. 262; Za Mścisławem jako narzeczonym Agnieszki opowiedział się też J. Wyrozumski, Dzieje Polski piastowskiej, Kraków 1999, s. 142.
- ↑ Nie wiadomo, który syn Wsiewołoda miał wg tej hipotezy zostać narzeczonym Agnieszki. Mało prawdopodobnym jest, aby był nim Światosław (w 1140 i 1142 wspominany jako dorosły) lub Jarosław (o trzy lata młodszy od Bolesławówny). Być może miał nim zostać inny, nieznany Wsiewołodowic. Zob. O. Balzer, op. cit., s. 181; Hipoteza Balzera opiera się na interpretacji terminu "Rex Ruzzie" (z relacji Ortlieba) jako oznaczającego wielkiego księcia kijowskiego. M. Korduba zauważył, że Ortlieb podobnym tytułem nazwał także księcia przemyskiego Wołodara. Zob. M. Korduba, op. cit, s. 31.
- ↑ W 1151 ojciec Mścisława, Izjasław II, zdobył po raz kolejny tron kijowski, a więc sojusz z nim miał realną wartość. Niedługo potem Mieszko wielkopolski poślubił córkę Izjasława, Eudoksję. Wiadomo też, że przez pierwsze lata związek Agnieszki i Mścisława był bezpłodny. Zob. O. Balzer, op. cit., s. 183.
- ↑ Leszek Biały i Roman halicki nie byli braćmi, ale określenie "jątrew" mogło być użyte w stosunku do żony brata ciotecznego.
- ↑ O. Balzer, op. cit., s. 181-183.
- ↑ M. Korduba, op. cit., s. 31.
- ↑ Pogląd B. Włodarskiego o pochodzeniu Światosława z małżeństwa Mścisława i Agnieszki był odosobniony. Zob. K. Jasiński, op. cit., s. 263; Dopiero D. Dąbrowski, Rodowód Romanowiczów książąt halicko-wołyńskich, Poznań-Wrocław 2002, s. 23-24, podobnie ustalił pochodzenie Światosława. W ostatniej pracy w przyp. 43 zestawiono poglądy badaczy w tej sprawie.
- ↑ Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, ks. IV, rozdz. 14, przeł. i oprac. B. Kürbis, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 214-215. Za wersją Kadłubka opowiedział się G. Labuda, Zaginiona kronika z pierwszej połowy XIII wieku w Rocznikach Królestwa Polskiego Jana Długosza. Próba rekonstrukcji, Poznań 1983, s. 21-22; Starsza literatura nie dawała w tym fragmencie wiary kronikarzowi. Zob. K. Górski, Stosunki Kazimierza Sprawiedliwego z Rusią, Lwów 1876, Alina Wilkiewicz-Wawrzyńczykowa, Ze studiów nad polityką polską na Rusi na przełomie XII i XIII wieku, "Ateneum Wileńskie" nr 12 (za 1937), s. 1-35.
[edytuj] Bibliografia
- Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895, s. 180-183.
- Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, wyd. 2, Poznań 2004, ISBN 83-7063-409-5, s. 261-264.
- Korduba M., Agnieszka, (w:) Polski Słownik Biograficzny, t. I, 1935, s. 30-31.
- Marzec A., Agnieszka, (w:) Piastowie. Leksykon biograficzny, s. 99-101, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999.
- Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, ks. IV, rozdz. 14, przeł. i oprac. B. Kürbis, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 214-215.
