Ahatanheł Krymski
Z Wikipedii
Agatangiel Krymski, ukr. Агатангел Юхимович Кримський, pseud. lit. A. Chwańko (ur. 1871, zm. 1942) - ukraiński uczony, literaturoznawca, etnolog, historyk, poeta, erudyta, tłumacz, działacz społeczny, poliglota (znał ok. 60 języków).
Urodził się w rodzinie tatarskiej na Wołyniu, ukończył kolegium w Kijowie i Łazariewski Instytut Języków Wschodnich w Moskwie, gdzie w latach 1910-1918 był profesorem filologii arabskiej i tureckiej oraz historii Wschodu. Choć mieszkał w Moskwie, pozostał aktywnym członkiem ukraińskiego społeczeństwa. W latach 1896-1898 przebywał w Syrii i Libii, aby pogłębiać swą wiedzę z zakresu orientalistyki. Po rewolucji 1918 r. wrócił do Kijowa, gdzie rzucił się w wir pracy. Był współorganizatorem Ukraińskiej Akademii Nauk, prowadził intensywną działalność pedagogiczną i oświatową, kierował także Katedrą Wschodoznawstwa na Uniwersytecie Kijowskim.
W tym czasie powstały jego najważniejsze prace z zakresu historii literatury arabskiej, perskiej, tureckiej i wielu innych państw Bliskiego i Środkowego Wschodu. Ahatanheł Krymski był też jednym z redaktorów Wielkiego Słownika Języka Ukraińskiego, niedokończonego z powodu interwencji rosyjskiej cenzury. Opracował również najważniejsze zasady ukraińskiej ortografii i przeszedł do historii filologii ukraińskiej jako wybitna postać swojej epoki. Swoją bibliotekę, która liczyła ok. 30.000 woluminów, podarował Ukraińskiej Akademii Nauk i za swe zasługi otrzymał tytuł Akademika.
[edytuj] Najważniejsze prace naukowe
[edytuj] Z zakresu historii i kultury państw arabskich
- seria: "Trudy po vostokovedeniju, izd. Lazarevskogo instituta vostochnyx jazykov" w skład której wchodzą między innymi takie pozycje jak:
- Monografie historyczno literackie poświęcone m. in. wielkiej antologii arabskiej epiki heroicznej Hamasa zebranej przez Abu Tammana, perskiemu XIV-wiecznemu poecie Hafizowi (Shams al-Din Muhammad)
[edytuj] Z zakresu historii literatury i języka ukraińskiego, folkloru i etnografii
- Narodni kazki i vigadki - za Kloustonom. Jak voni blukajut ta perevertajut'sja (Lwów, 1896)
- O malorusskich otglagol'nych sushhestvitel'nych na enn'e i inn'e. (Moskwa, 1900)
- Filologija i Pogodinskaja gipoteza. Sud'by kievskogo malorusskogo narechija XI - XVI vekov (Kijów, 1904)
- Ukrainskaja gramatika (Moskwa, 1907-08).
Krymski był wiernym obrońcą niezależności języka ukraińskiego, jego poglądy polityczne kształtowały się pod wpływem takich postaci jak: Iwan Franko, Michał Drahomanow, Łesia Ukrainka, Borys Hriczenko. Zasłynął także jako poeta liryk, autor egzotycznych poezji zamieszczonych zbiorze Palmowe Hill’a (Zwenihorodka, 1902 wyd.2) oraz prozaik, autor zbiorów opowiadań: Povistky i ekskizy z ukrains’koho żitt’a (1895, wyd.3), Zwenihorod’ka (1904) oraz Bejruts’ki opovidann’a (Kijów, 1906). Jest także autorem powieści Andrij Lahos’kyj (Lwów, 1905). A. Krymski był pierwszym znanym ukraińskim pisarzem, który nie krył swej orientacji homoseksualnej.
W 1930 roku Ahatanhełpopadł w niełaskę władzy sowieckiej w związku z procesem Towarzystwa Wyzwolenia Ukrainy. Stracił posadę sekretarza Akademii Nauk i został praktycznie całkowicie odsunięty od działalności naukowej. Z początkiem II wojny światowej, kiedy Moskwa zaczęła potrzebować specjalistów od spraw Wschodu, został przywrócony do łask i odznaczony nawet orderem Lenina. Kiedy Niemcy wkroczyli na Ukrainę, władze Rosji nakazały Krymskiemu wyjechać na wschód do Ufy. Ten jednak nie wypełnił rozkazu i przeprowadził się do rodzinnej Zwenihorodki. Podążyło za nim NKWD. Krymski został oskarżony o działalność antysowiecką i próbę stworzenia burżuazyjnego państwa ukraińskiego. Nie do końca znane są okoliczności jego śmierci. Według dostępnych informacji, po aresztowaniu w 1941 roku został wywieziony do więzienia NKWD w Kazachstanie i tam w 1942 roku zmarł.
