Alojzije Stepinac
Z Wikipedii
| Bł. Alojzije kardynał Stepinac | |
 |
|
| arcybiskup zagrzebski | |
| Urodzony | 8 lipca 1898 Brezarić |
| Święcenia kapłańskie | 26 października 1930 |
| Nominacja biskupia | 28 maja 1934 arcybiskup koadiutor Zagrzebia tytularny arcybiskup Nicopsis |
| Sakra biskupia | 24 czerwca 1934 |
| Kreacja kardynalska | 12 stycznia 1953 |
| Za papieża | Piusa XII |
| Zmarł | 10 lutego 1960 Krašić |
Alojzije (Alojzy) Kardynał Stepinac (ur. 8 lipca 1898 - zm. 10 lutego 1960) - duchowny katolicki, prymas Chorwacji i błogosławiony katolicki. Arcybiskup Zagrzebia (1937-1960), wikariusz wojskowy ustaszów (1942-1945), członek parlamentu NDH (1943-1945). W 1946 roku skazany przez sąd w Zagrzebiu na 16 lat więzienia za współpracę z ustaszami i współudział w przymusowym nawracaniu prawosławnych Serbów na katolicyzm. Po pięciu latach zwolniony z więzienia, a karę zamieniono na zakaz opuszczania parafii w Krašiciu. W 1952 roku został kardynałem. W 1998 roku papież Jan Paweł II ogłosił go męczennikiem i beatyfikował.
Spis treści |
[edytuj] Biografia
[edytuj] Wczesne lata
Stepinac urodził się w chłopskiej rodzinie we wsi Brezarić koło Krašicia w Chorwacji (wówczas w Austro-Węgrzech). W 1916 roku ukończył gimnazjum w Zagrzebiu. Brał udział w I wojnie światowej – tuż przed osiemnastymi urodzinami powołano go do austro-węgierskiej armii. Na froncie został ranny i spędził pięć miesięcy we włoskiej niewoli. Po wojnie rozpoczął studia rolnicze na Uniwersytecie w Zagrzebiu, ale po pierwszym semestrze wrócił na wieś, żeby pomagać ojcu. W 1924 roku wstąpił do seminarium duchownego, skąd wysłano go do Rzymu, gdzie ukończył filozofię i teologię na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim. Wyświęcony na księdza w 1930 roku, sprawował kościelne urzędy w Zagrzebiu. Wyznaczony w 1934 roku na biskupa koadiutora archidiecezji zagrzebskiej, objął ją trzy lata później, zostając jednym z najmłodszych arcybiskupów w historii Kościoła.
[edytuj] Poparcie dla ustaszów i ich państwa
28 marca 1941 roku Stepinac zanotował w swoim dzienniku: „Chorwaci i Serbowie to dwa światy, jak biegun północny i południowy. Nigdy nie będą w stanie żyć razem, chyba że za sprawą boskiego cudu”. O prawosławiu pisał, że nie ma w nim „ani moralności, ani zasad, ani prawdy, ani sprawiedliwości, ani uczciwości” [1]. 6 kwietnia 1941 roku państwa Osi zaatakowały Jugosławię, która skapitulowała po dwunastu dniach walk. Stepinac poparł utworzone przez ustaszów Niepodległe Państwo Chorwackie, zależne od Niemiec i Włoch. Nowy reżim, na czele którego stał poglavnik Ante Pavelić, deklarował wierność religii katolickiej[2] i prowadził politykę eksterminacji mniejszości w celu stworzenia państwa jednolitego religijnie. Minister religii Mile Budak oświadczył: „Jedną trzecią Serbów zabijemy, jedną trzecią wypędzimy, jedną trzecią nawrócimy na katolicyzm” [3][4] 16 kwietnia 1941 roku Stepinac złożył wizytę Paveliciowi, zapisując po niej w dzienniku, że nowy przywódca „nie będzie tolerował cerkwi prawosławnej”. Na tej podstawie arcybiskup ocenił, że poglavnik jest „szczerym katolikiem”[5]. 28 kwietnia w kościołach odczytano list Stepinaca, wzywający księży i wiernych do poparcia nowej władzy. Kiedy 26 czerwca Pavelić spotkał się z chorwackim episkopatem, Stepinac obiecał mu „oddaną i wierną współpracę dla jak najbardziej promiennej przyszłości naszej ojczyzny”[6]. Równie lojalnej współpracy z ustaszami Stepinac wymagał od episkopatu[7]; nakazał też uroczyste świętowanie rocznicy proklamowania Niepodległego Państwa Chorwackiego i dnia urodzin Pavelicia[8].
[edytuj] Nawracanie siłą
15 maja 1941 roku Katolicki List, oficjalny organ kurii arcybiskupiej w Zagrzebiu wspiera ideę „czystki etnicznej”, a okólnik urzędu Stepinaca uznaje Serbów za „renegatów Kościoła katolickiego” i akceptuje użycie przemocy przy nawracaniu prawosławnych na katolicyzm. 31 lipca Katolicki List domaga się „przyspieszenia procesu nawracania siłą”[9]. Stepinac wiedział zatem o przemocy towarzyszącej konwersjom na katolicyzm, a kontrolowana przez niego gazeta popierała tę przemoc. Zbrodnie dokonywane na tych, którzy nie chcieli się nawrócić, przybrały skalę ludobójstwa – w ciągu czterech lat zamordowano w Chorwacji kilkaset tysięcy osób[10]. W zbrodniach uczestniczyło wielu katolickich duchownych, zwłaszcza franciszkanów. Zakonnicy lub księża kierowali prawie połową spośród 22 chorwackich obozów koncentracyjnych[11]. 16 lutego 1942 londyńskie radio BBC informowało: „Do najgorszych okrucieństw dochodzi w diecezji arcybiskupa Zagrzebia [Stepinaca]. Bratnia krew płynie tam strumieniami. Prawosławnych siłą nawraca się na katolicyzm i nie słychać głosu oburzenia ze strony hierarchy”[12]. Ponadto Stepinac nie unikał przejmowania własności cerkwi prawosławnej na rzecz Kościoła katolickiego – wysłał np. specjalną petycję do Pavelicia, prosząc o przekazanie trapistom serbskiego klasztoru w Orahovicy[13].
[edytuj] Wahania i próby sprzeciwu
W kazaniach Stepinaca po 1942 roku zaczęły pojawiać się zawoalowane protesty przeciwko drastycznym metodom, stosowanym przez ustaszów wobec Serbów, zwłaszcza jeśli te metody były niezgodne z kościelną doktryną. Arcybiskup podawał w wątpliwość szczerość masowych nawróceń, dokonywanych pod lufami karabinów. Później osobiście angażował się w ochronę prawosławnych i Żydów[14], co skłoniło Pavelicia do wysłania tajnej noty do Watykanu z prośbą o usunięcie Stepinaca z urzędu. Poglavnik nie stracił jednak całkowicie zaufania do arcybiskupa, bo kiedy w 1945 roku uciekał z kraju, zaproponował duchownemu, by stanął na czele rządu tymczasowego. Stepinac odmówił, ale przyjął depozyt ustaszów – archiwa i część zrabowanych kosztowności[15].
Zdaniem niektórych historyków, Stepinac wahał się między prywatnymi protestami a publicznym wspieraniem reżimu Pavelicia, między pochwalaniem jego celów a kwestionowaniem środków. Z jednej strony legitymizował władzę ustaszów, sprawując funkcję ich wikariusza wojskowego, zasiadając w kontrolowanym przez nich parlamencie i uczestnicząc w państwowych ceremoniach, a z drugiej strony próbował osłabić konsekwencje swojego poparcia, chroniąc pewną liczbę osób i namawiając władze, aby łagodniej realizowały swoją politykę[16].
Po wojnie do izraelskiego instytutu Yad Vashem wpłynęły dwa wnioski od prywatnych osób z Chorwacji o przyznanie Stepinacowi tytułu „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Instytut wnioski odrzucił, tłumacząc, że wyróżnienie nie przysługuje osobom, które pomagają Żydom i jednocześnie utrzymują bliskie związki ze zbrodniczym reżimem.
[edytuj] Proces i wyrok
17 maja 1945 roku Stepinac został aresztowany przez władze komunistycznej Jugosławii. Po dwóch tygodniach został zwolniony, a następnego dnia spotkał się z przywódcą państwa, Josipem Broz Tito. Nie doszło między nimi do żadnego porozumienia. Później przez pewien czas rząd w Belgradzie wysyłał prośby do Watykanu o wycofanie Stepinaca, ale bez rezultatu. 18 września 1946 roku arcybiskupa ponownie aresztowano, a 30 września rozpoczął się jego proces. Historycy raczej nie mają wątpliwości, że w Jugosławii rządzonej przez komunistów był to proces pokazowy, ale zwracają uwagę na zasadność postawionych Stepinacowi zarzutów – prawdą jest, że arcybiskup podczas wojny współpracował z ustaszami, że był głową krajowego Kościoła, którego duchowieństwo angażowało się ludobójstwo, że po wojnie wspierał byłych ustaszów (Križari), przeprowadzających ataki sabotażowo-dywersyjne na terenie Jugosławii[17]. 11 października 1946 roku sąd skazał Stepinaca na 16 lat więzienia. Wypuszczono go po pięciu latach, pod warunkiem, że wyjedzie do Rzymu albo resztę kary spędzi w swojej parafii w Krašiciu. Stepinac wybrał Krašić. 29 listopada 1952 roku jego nazwisko pojawiło się na liście kardynałów, mianowanych przez papieża Piusa XII. W ostatnich latach życia Stepinac przewlekłe chorował.
[edytuj] Symboliczna rehabilitacja i beatyfikacja
14 lutego 1992 roku Stepinac został symbolicznie zrehabilitowany przez parlament niepodległej Chorwacji, co jednak nie oznaczało uniewinnienia w sensie prawnym. 3 października 1998 roku Jan Paweł II beatyfikował Stepinaca podczas wizyty w Mariji Bistricy. Ogłaszając beatyfikację papież powiedział: „Dzięki swojemu doświadczeniu ludzkiemu i duchowemu błogosławiony Alojzy Stepinac mógł pozostawić swoim rodakom swoistą busolę, która pozwala im odnajdywać właściwy kierunek. Jej punkty kardynalne to wiara w Boga, szacunek dla człowieka, miłość do wszystkich prowadząca do przebaczenia, jedność z Kościołem kierowanym przez Następcę Piotra”[18].
[edytuj] Przypisy
- ↑ Vladimir Dedijer, The Yugoslav Auschwitz and the Vatican, Prometheus Books 1992, s. 142
- ↑ 6 czerwca 1941 roku Ante Pavelić otrzymał błogosławieństwo Piusa XII podczas audiencji w Watykanie. Pavelić zapewnił papieża, że naród chorwacki zawsze pozostanie wierny „Świętemu Apostołowi Piotrowi i jego następcom”, i że naród ten, przepojony prawem Ewangelii „stanie się Państwem Bożym”. - Carlo Falconi, Silence of Pius XII, Faber 1970, s. 394
- ↑ Jonathan Gumz, German counterinsurgency policy in independent Croatia, 1941-1944, w „The Historian”, vol. 61, 22.09.1998
- ↑ Ladislaus Hory, Martin Broszat, Der kroatische Ustascha-Staat, 1941 – 1945, Dt. Verl.-Anst. 1964, s. 67
- ↑ Carlo Falconi, Silence of Pius XII, Faber 1970, s. 308
- ↑ Edmond Paris, Genocide in Satellite Croatia: 1941-1945, American Institute for Balkan Affairs 1961, s.88
- ↑ Viktor Novak, Principium et Finis – Veritas, w Review of International Affairs 1951, t.2
- ↑ Karlheinz Deschner, I znowu zapiał kur. Krytyczna historia Kościoła, Uraeus 1997, t. 2, s. 264
- ↑ Gustaw Herling-Grudziński, Dziennik pisany nocą, w „Rzeczpospolita” 24.04.1999
- ↑ Według różnych źródeł, w Niepodległym Państwie Chorwackim zamordowano od 350 tysięcy do 800 tysięcy osób
- ↑ Edmond Paris, Convert or die: Catholic persecution in Yugoslavia during WWII, Chick Publications 1990, s. 167
- ↑ John Cornwell, Papież Hitlera, Da Capo 2000, s. 311
- ↑ Viktor Novak, Magnum Crimen, Nova Knjiga 1986, s. 703
- ↑ Richard Patee, The Case of Cardinal Archbishop Stepinac, Bruce 1953, p. 306
- ↑ Vladimir Dedijer, The Yugoslav Auschwitz and the Vatican, Prometheus Books 1992, ss. 415-418
- ↑ Hubert Butler, The Sub-Prefect Should Have Held His Tongue, w „Escape from the Anthill”, Lilliput Press, 1986
- ↑ Carl Savich, Orthodox-Catholic Reconciliation?, serbianna.com
- ↑ Jan Paweł II, Wolał przyjąć cierpienie niż zdradzić Chrystusa, homilia, 3.10.1998
[edytuj] Źródła i bibliografia
- Richard Patee, The Case of Cardinal Archbishop Stepinac, Bruce 1953
- Vladimir Dedijer, The Yugoslav Auschwitz and the Vatican, Prometheus Books 1992
- Stella Alexander, The Triple Myth: A Life of Archbishop Alojzije Stepinac, East European Monographs 1987
- Carlo Falconi, Silence of Pius XII, Faber 1970
- Ivo Banac, The National Question in Yugoslavia: Origins, History, Politics, Cornell University Press 1988
- Edmond Paris, Convert or die: Catholic persecution in Yugoslavia during WWII, Chick Publications 1990
- Edmond Paris, Genocide in Satellite Croatia: 1941-1945, American Institute for Balkan Affairs 1961
- Viktor Novak, Magnum Crimen, Nova Knjiga 1986
- Ladislaus Hory, Martin Broszat, Der kroatische Ustascha-Staat, 1941 – 1945, Dt. Verl.-Anst. 1964
- John Cornwell, Papież Hitlera, Da Capo 2000
