Arbela
Z Wikipedii
Współrzędne: 36°11' N 44°00' E
| Arbela اربيل |
|
| Państwo |  Irak |
| Prowincja | Irbil |
| Położenie | 36° 11' N 44° 00' E |
| Ludność (2005) • liczba ludności |
990 000 |
|
Położenie na mapie kraju
  Arbela
اربيل |
|
Arbela (także Irbil lub Arbil; arab. اربيل; kurd. Hawler; asyr. ܐܪܒܝܠ - Arab'ilu; tur. Erbil) - miasto w północnym Iraku, na zachodnim pogórzu Gór Kurdystańskich, ośrodek muhafazy Irbil i stolica Kurdyjskiego Okręgu Autonomicznego, zamieszkiwane przez ok. 500 tys. mieszkańców (głównie sunnickich Kurdów i chrześcijan).
Arbela to jedno z najstarszych miast na świecie, zamieszkiwane nieprzerwanie od ponad 8000 lat. Prawdopodobnie jest to najstarsza osada ludzka, gdyż w pobliżu odkryto także ślady neandertalczyków.
Najwcześniejsze zapiski dotyczace starożytnego asyryjskiego miasta Arabil lub Arabel pochodzą sprzed III tysiąclecia p.n.e. Prawdopodobnie z tego okresu pochodzi kopiec wysokości 30 m znajdujący się w centrum obecnego miasta, na szczycie którego są ruiny dawnego tureckiego fortu. Na północ od Arbeli znajduje się mylona z tym miastem Gaugamela, gdzie Aleksander Wielki pokonał w bitwie w 331 r p.n.e. króla perskiego Dariusza III. Za czasów diadochów Arbela została stolicą królestwa Adiabene (III wiek p.n.e.-II wiek), od I wieku podporządkowanego imperium partyjskiemu. Od początku III wieku znajdowała się pod panowaniem Rzymu. W 642, po bitwie pod Kadijją, opanowali ją Arabowie. W latach 1190-1232 Arbela była stolicą państwa Muzaffara ad-Dina, brata sułtana Saladyna. Następnie była zdobywana przez różne odłamy Mongołów i Turków. W XIII wieku Arbela utraciła znaczenie gospodarcze i funkcje administracyjne na rzecz niedalekiego Mosulu. Od 1517 pozostawała pod władzą imperium ottomańskiego. W 1918 została przekazana Irakowi. W 1974 została stolicą autonomicznej irackiej prowincji Kurdystanu.
W 1991 po I wojnie w zatoce Perskiej ustanowiono w mieście stolicę częściowo niepodległego Kurdystanu irackiego, chronionego przed wojskami irackimi siłami wojsk brytyjskich i amerykańskich. W październiku 1996 Demokratyczna Partia Kurdystanu podjęła ofensywę w północnym Iraku i przejęła kontrolę nad Arbelą. Miasto zostało ponownie zajęte przez siły irackiej Gwardii Republikańskiej po natarciu podjętym z udziałem dużych sił w końcu października 1996.
Po zakończeniu II wojny w Zatoce Perskiej miasto ponownie stało się ośrodkiem administracji kurdyjskiej, a liczba ludności tego miasta zaczęła szybko wzrastać. Od 2003 preferowana jest nazwa kurdyjska - Hawler, a symbole arabskie są zastępowane kurdyjskimi.
