Neandertalczyk

Z Wikipedii

Neandertalczyk
Rekonstrukcja wyglądu neandertalczyka w Neanderthal-museum
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Rodzina	człowiekowate
Podrodzina	Homininae
Rodzaj	człowiek
Gatunek	człowiek neandertalski
Nazwa systematyczna
†Homo neanderthalensis syn. †Homo sapiens neanderthalensis
King, 1864
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Człowiek neandertalski, neandertalczyk (Homo neanderthalensis) - wymarły hominid uważany za gatunek rodzaju Homo, a czasami za podgatunek Homo sapiens. Żył od ok. 400 000^[1] do ok. 27 000 lat temu.

[edytuj] Historia Odkrycia

Pierwsza rekonstrukcja wyglądu neandertalczyka

Jednym z pierwszych dowodów istnienia neandertalczyka był wykopany w 1856 roku w niemieckim Neanderthalu niekompletny szkielet istoty podobnej do człowieka, ale o ciężkiej budowie i grubym wale nadoczodołowym. Była to niewątpliwie istota człowiekowata, jednakże tak wybitnie różniąca się od człowieka współczesnego, że uznano ją za znacznie bardziej od niego pierwotną. Przyrodnicze książki z tego okresu pełne są artystycznych rekonstrukcji ukazujących neandertalczyków jako istoty włochate i ociężałe, niewiele różniące się wyglądem od małp, o tępym wyrazie twarzy. Taka antynaukowa demagogia jest charkterystyczną metodą walki z prawdą ciągnącą się też dwa lata później gdy w 1858 Darwin opublikował swoje prace a ówczesna brukowa prasa nie szczędziła odkryciom ewolucji ironii.^[2]

Wcześniejsze odkrycie (jaskinia Engis, 1829) fragmentu czaszki 2-3 letniego dziecka neandertalczyka, uznano dopiero w 1936. Podobnie czaszka kobiety neandertalskiej znaleziona w Forbes’ Quarry (Gibraltar, 1848), została rozpoznana dopiero w 1864.

Obecnie nauka dysponuje dużą liczbą szczątków , pochodzących od ponad 400 osobnych osób H. neanderthalensis stawiając go na pierwszym miejscu wśród najlepiej opisanych wymarłych hominidów. Jego szczątki znaleziono w: Hiszpanii, Francji, Włoszech, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Belgii, Chorwacji, Izraelu, Iraku.

[edytuj] Pochodzenie i występowanie

peleologiczne znaleziska kości Nendertaldczyka w Europie, na północy mapy zaznaczony zasięg lądolodu

Prawdopodobnie wywodził się od Homo heidelbergensis lub gatunku z nim blisko spokrewnionego. Żył w środkowym plejstocenie. Pierwsi neandertalczycy pojawili się w Europie ok. 350 tys. lat temu^[3] Rozprzestrzenili się po Europie (z wyjątkiem Skandynawii) i zachodniej Azji (Bliski Wschód) w okresie dużych wahań klimatycznych, wykazywali przystosowania do zimnego klimatu. Nieliczne ślady wskazują na obecność podobnych form w południowej Syberii^[4] i północnej Afryce.

W 1938 w jaskini Teszik Tasz, w pobliżu Samarkandy, odkopano fragmenty szkieletu młodego neandertalczyka, w tym 150 fragmentów kości składających się na kompletną czaszkę. Powiększyło to znany obszar zamieszkiwania tego gatunku i dowiodło, że zamieszkiwał również wysokie góry.

Odkrycia z 2001 i 2007 roku, tj. wykopaliska w Mamontowaja Kuria w górach Uralu u wybrzeży Morza Arktycznego, oraz w jaskini Okładnikowej w górach Ałtaj, wspomagane zaawansowanymi badaniami genetycznymi, sugerują, że zakres występowania neandertalczyka był znacznie większy^[5].

[edytuj] Różnice i podobieństwa do ludzi współczesnych:

Porównanie czaszek H. sapiens (z lewej) i H. neanderthalensis (z prawej)

• nie posiadał bródki, charakterystycznej cechy dla człowieka,
• krępe mocne ciało,
• nieznacznie większą puszkę mózgową(1700/1300), budowę czaszki brahycefaliczną,
• podstawa czaszki jest wygięta,
• zachodnie znaleziska mają niskie czoło z silnie rozwiniętymi łukami nadoczodołowymi,
• proporcjonalnie krótsze ręce i nogi,
• krótsze i masywniejsze, a także wygięte kości długie kończyn dolnych,
• lepiej rozwiniętą muskulaturę klatki piersiowej, ramion i barku, byli przeciętnie nieco niższego wzrostu^{[potrzebne źródło]}, mężczyźni osiągali średnio ok. 165 cm, a kobiety ok. 155 cm wzrostu,
• kości twarzoczaszki wysunięte do przodu i większy nos,
• prawdopodobnie posługiwali się mową. Wielkość otworu przez który przechodzi nerw obsługujący aparat mowy w kość gnykowej znaleziona w 1983 w jaskini Kebara (Izrael) ma budowę zbliżoną do ludzkiej^[6],
• naukowcy z Zurychu (zdjęcie niżej) odtwarzając twarz dziecka osadzili w niej jasne/niebieskie/szare oczy; do dziś ta fenotypowa cecha występuje w największym nasileniu w Europie gdzie oni żyli.

[edytuj] Kultura

Zobacz więcej w osobnych artykułach: Kultura mustierska, Kultura lewaluaska.

Człowiek z Neandertalu rozwijał europejską kulturę mustierską kulturę lewaluaską. Ich archeologia wskazuje że Neandertaldczyk wytwarzał narzędzia kamienne i drewniane, praktykował pochówek rytualny swych zmarłych, zajmował się myślistwem i zbieractwem, potrafił rozniecać ogień. We Francji, w jaskini La Chapelle-aux-Saints odkryto płytki grób ze szkieletem w pozycji embrionalnej, pokrytym czerwoną ochrą. Obok ciała pozostawiono: narzędzia, kwiaty, jajka i mięso. Świadczy to o czci oddawanej zmarłym, wierze w życie pozagrobowe i istnieniu praktyk religijno-magicznych. Znalezienie szkieletu z zagojonymi istotnymi pęknięciami kości świadczy ze opiekowano się rannymi osobnikami które przy tak dużych złamaniach nie mogły by przeżyć bez pomocy. Inne kultury archeologiczne równoległe wiekowo nie wykazują tak ludzkich znalezisk.

[edytuj] Ewolucja lub wyginięcie

Dziecko neandertalczyka zrekonstruowane na podstawie pozostałości z Gibraltaru przez Instytut Antropologii Uniwersytetu w Zurychu

Porównanie materiału genetycznego obu gatunków wykazuje różnice w zaledwie ułamku procenta^[7]. Jednocześnie stwierdzono istotne różnice genetyczne pomiędzy samymi neandertalczykami. Odkrycia w Portugalii (Lagar Velho), Rumunii (Pestera cu Oase) i na Morawach (Mladec) sugerują, że mogło dochodzić do krzyżowania się H. neanderthalensis i H. sapiens. Na tej podstawie wysunięto hipotezę o możliwości wchłonięcia neandertalczyków do populacji współczesnego człowieka. Hipoteza ta jest szczególną odmianą hipotezy multiregionalnej.

Trwają spory czy neandertalczycy mogli się krzyżować ze współczesnymi sobie Homo sapiens. Analiza zmienności mitochondrialnego DNA człowieka współczesnego i porównanie jej z sekwencjami mtDNA neandertalczyków wskazuje, że współczesne populacje ludzkie nie zawierają mtDNA neandertalczyka (mtDNA są przekazywane wyłącznie w linii żeńskiej)^[8]. To wskazuje, że mitochondrialny DNA kobiet neandertalczyka nie występuje w obecnej puli genowej co miało by wskazywać na wymarcie tych ludzi; aczkolwiek wskazuje tylko na pochodznie kobiet. Współczesne ludzkie MtDNA jest o około 100 lat starsze niż YDNA, dodatkowo chromosom X wykazuje większe róznice miedzy H. neanderthalensis a H. sapiens sapiens niż pozostałe chromosomy co sugeruje przepływ genów w linii męskiej. ^[9].

Badania allelu (+D) kodującego mikrocefalinę wskazują na pochodzenie genu z antycznej populacji człowieka. Wariant +D genu wprowadzony został do obecnej puli genowej ok 37 tys lat temu i teraz dominuje w puli genowej współczesnego człowieka. Rozprzestrzenienie sie genu wynika z dodatniego efektu fenotypowego jako że ten gen związany jest z rozwojem mózgu. Spośród możliwych populacji Evans, Lahn i inni za najbardziej prawdopodobną wskazują populację Neandertaldczyka z której przez rzadkie krzyżowanie gen ten zdominował obecną pulę genową Homo sapiens. Frekwencja allelu typu +D jest mniejsza w sub-saharyjskiej Afryce, która zawiera allel -D mikrocefaliny którego linia oddzielona jest o ponad milion lat ewolucji. ^[10][11][12]

Naukowcy dawniej (przed 2007) powszechnie przyjmowali, iż neandertalczyk wyginął w Europie ok. 30 tys. lat temu^[13]. Najpóźniejsze ślady jego bytności znaleziono w Portugalii i Rumunii. Ślady węgla drzewnego i narzędzi kamiennych odkryte w jaskini Gorham w Gibraltarze sugerują, że mógł żyć jeszcze ok. 28-24 tys. lat temu^[14].

Jedna z hipotez na temat ich wyginięcia mówiła, że nie wytrzymali presji konkurencyjnej ze strony wczesnego Homo sapiens^[15] Z drugiej strony neandertalczyk miał mocniejszy szkielet, większa powierzchnię przyczepu mięśni niż jego południowy konkurent oraz posiadał większy mózg.

Kości znalezione w Abrigo do Lagar Velho w Portugalii datowane na 24 500 lat, posiadające cechy przejściowe, pomiędzy współczesnym a kopalnym człowiekiem, zostały opisane w PNASie^[16].

Nie tylko kości neandertalczyka posiadały cechy współczesnych ludzi ale i kości współczesnych ludzi posiadały dawniej cechy neandertalskie. Cechy o typowe dla archaicznych, współczesnych i neandertalskich ludzi mieszały się w mozaikę już 34-36 tys. lat temu. Wiek kości, z rumuńskiej jaskini 'Pestera cu Oase' oznaczono na podstawie oznaczenia spektrometrią masową ilorazu ¹⁴C/¹²C gdzie węgiel uzyskano redukując CO₂ ze spalenia liofilizowanej żelatyny, z której wydzielono tylko większą niż 30kDa frakcję kolagenu^[17][18].

Dokładne datowanie paleologicznych szczątków i ich analiza zmienności (testy statystyczne) wykazuje jasno że w Neandertalczyk krzyżował się a dyskusja o jego wyginięciu jest intelektualnie martwa gdyż teza dyskusji jest nieprawdziwa ^[19]

[edytuj] DNA

Sekwencjonowanie genomu aDNA tych ludzi jest zaawansowane w Instytucie Maxa Plancka. Inni badacze analizują geny odpowiedzialne za kolor oczu i włosów jako że zamieszkująca habitat neandertaldczyków późniejsza populacja wykazuje istotne odchylenie ekspresji tych genów w porównaniu do średniej^[20]. Zespół I.V. Ovczinnikowa ustalił, że mtDNA dla HoN'a z Kaukazu jest trzy razy starsze 365k:853k niż chromosomalne DNA 106k:246k B.P.

Badano aDNA pochodzące z (ang:) Mezmaiskaya Neanderthal, Feldhofer Neanderthal, Vindija Neanderthal.

[edytuj] W fantastyce

Neandertalczycy występują czasem w fantastyce.

W serii Dzieci Ziemi, której akcja toczy się w dość realistycznym paleolicie, neandertalczycy, nazywani przez Homo sapiens płaskogłowymi (Neandertalczycy nazywają Homo sapiens Innymi, a siebie klanem) i uważani za zwierzęta, wyróżniają się pamięcią genetyczną (Wystarczy, że raz coś zobaczą, a przypominają sobie o tym i pamiętają na zawsze, ale z trudem uczą się nowych rzeczy.) i zdolnościami parapsychicznymi. Posługują się językiem gestów, mówią z trudem. Żyją w społeczeństwie patriarchalnym, czcząc duchy totemów z niedźwiedziem jaskiniowym na czele. Mieszańcy z Innymi (dzieci mieszanych duchów) są przez Innych nazywane potwornościami (?), a przez klan uznawane za kalekie.

W świecie powieści Łowy na węże morskie oraz Ścieżka bohatera neandertalczycy zostali odtworzeni za pomocą inżynierii genetycznej na planecie muzeum wraz z np. mamutami i dinozaurami. Po wypędzeniu ludzi z kosmosu przez Erydian żyją obok nich. Niektórzy ludzie, próbując wrócić w kosmos, uczynili innych ludzi i neandertalczyków niewolnikami. Neandertalczycy odczuwają tak zwane kwea (niezwykle silne i długo przeżywane uczucia), bywają też obcującymi z duchami lub zmiennokształtnymi. Nie umieją wymówić niektórych głosek i słów. Wolni neandertalczycy to Pwi (rodzina), urodzeni w niewoli - Poddani (w Ścieżce bohatera thralle), zaś uciekinierzy - Okanjara (jestem wolny). Pół-neandertalczyków nazywają Tcho-pwi (nie rodzina).

W twórczości Pacyńskiego elfy, trolle i skrzaty są wymieniane jednym tchem i istnieją sugestie, że należy ich utożsamiać z neandertalczykami i innymi prymitywnymi hominidami.

[edytuj] Przypisy

1. ↑ Green et al. Analysis of one million base pairs of Neanderthal DNA, Nature 444, 330-336 (16 listopada 2006) | doi:10.1038/nature05336
2. ↑ Charles Darwin: vol. 2 The Power of Place; strony. 103–104, 379; Browne, E. Janet ; London (2002); ISBN 0-7126-6837-3
3. ↑ J. L. Bischoff et al. (2003). "Neanderthals". J. Archaeol. Sci. (30): 275.
4. ↑ Neandertalczycy dotarli aż do Syberii / PAP
5. ↑ Świat nauki, Prószyński Media, grudzień 2007, str. 7-9
6. ↑ B. Arensburg, A. M. Tillier, B. Vandermeersch, H. Duday, L. A. Schepartz & Y. Rak (April 1989). "A Middle Palaeolithic human hyoid bone". Nature (338): 758-760
7. ↑ Scientists decode Neanderthal genes
8. ↑ Serre et al. (2004) No Evidence of Neandertal mtDNA Contribution to Early Modern Humans. PLoS Biol 2(3): e57 (en)
9. ↑ Url: http://www.nature.com/nature/journal/v444/n7117/full/nature05336.html ,Richard E. Green, Analysis of one million base pairs of Neanderthal DNA, Nature 444, 330-336 (16 November 2006)
10. ↑ Evidence that the adaptive allele of the brain size gene microcephalin introgressed into Homo sapiens from an archaic Homo lineage; PNAS | November 28, 2006 | vol. 103 | no. 48 | 18178-18183 ; cytat: "... As such, microcephalin shows by far the most compelling evidence of admixture among the human loci examined thus far. Speculation about the identity of the archaic Homo population from which the microcephalin D allele introgressed into the modern human gene pool points to the Neanderthal lineage as a potential (although by no means only) candidate. Anatomically modern humans and Neanderthals shared a long period of coexistence, from as early as 130,000 years ago in the Middle East (39) to as late as 35,000 years ago in Europe (40), consistent with the estimated introgression time of the microcephalin D allele at or sometime before {approx}37,000 years ago. Furthermore, the worldwide frequency distribution of the D allele, exceptionally high outside of Africa but low in sub-Saharan Africa (29), suggests, but does not necessitate, admixture with an archaic Eurasian population. Finally, our estimate of the separation time between D and non-D alleles (i.e., {approx}1,100,000 years with a lower-bound confidence interval of {approx}530,000 years) is largely consistent with the divergence time between modern humans and Neanderthals based on mitochondrial DNA (mtDNA) sequence difference (320,000–740,000 years; refs. 41 and 42) and with the earliest appearance of Neanderthals in the fossil record {approx}500,000 years ago (43). It would be of great interest to sequence the microcephalin locus in Neanderthals or other archaic Homo lineages, should it become technically feasible to retrieve and analyze nuclear DNA from ancient hominid remains. Our results not only provide genetic evidence in support of the possibility of admixture between modern humans and an archaic Homo lineage but also support the notion that the biological evolution of modern humans might have benefited from the contribution of adaptive alleles from our archaic relatives. In the case of microcephalin, it is all the more intriguing given the fact that the adaptive allele is associated with an important brain development gene. ..." URL:http://www.pnas.org/cgi/content/full/103/48/18178
11. ↑ URL: http://www.pnas.org/cgi/content/full/104/18/7367
12. ↑ Microcephalin, a Gene Regulating Brain Size, Continues to Evolve Adaptively in Humans; Science 9 September 2005: Vol. 309. no. 5741, pp. 1717 - 1720 DOI: 10.1126/science.1113722; Patrick D. Evans & all; URL:http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/309/5741/1717
13. ↑ [1] Washington University in St. Louis News & Information Redating of the latest Neandertals in Europe
14. ↑ Neanderthals' 'last rock refuge'
15. ↑ Gravina, B., P. Mellars, and C. B. Ramsey. 2005. Radiocarbon dating of interstratified Neanderthal and early modern human occupations at the Chatelperronian type-site. Nature 438:51-56.
16. ↑ The early Upper Paleolithic human skeleton from the Abrigo do Lagar Velho (Portugal) and modern human emergence in Iberia - Cidália Duarte, João Maurício, Paul B. Pettitt, Pedro Souto, Erik Trinkaus, Hans van der Plicht, and João Zilhão, PNAS Vol. 96, Issue 13, 7604-7609, June 22, 1999 [2]
17. ↑ An early modern human from the Petera cu Oase, Romania - Erik Trinkaus et al, PNAS | September 30, 2003 | vol. 100 | no. 20 | 11231-11236 [3]; quote: "It therefore presents a mosaic of archaic, early modern human and possibly Neandertal morphological features, emphasizing both the complex population dynamics of modern human dispersal into Europe and the subsequent morphological evolution of European early modern humans"
18. ↑ Early modern humans from the Petera Muierii, Baia de Fier, Romania - Andrei Soficaru*, Adrian Dobo, and Erik Trinkaus, PNAS | November 14, 2006 | vol. 103 | no. 46 | 17196-17201 [4]
19. ↑ European early modern humans and the fate of the Neandertals; Erik Trinkaus; PNAS | May 1, 2007 | vol. 104 | no. 18 | 7367-7372 URL: http://www.pnas.org/cgi/content/full/104/18/7367 cytat: "The human paleontological record of EEMHs is the ultimate test of the phylogenetic fate of the Neandertals. Its indications are clear. Early modern Europeans reflect both their predominant African early modern human ancestry and a substantial degree of admixture between those early modern humans and the indigenous Neandertals.
20. ↑ Molecular analysis of Neanderthal DNA from the northern Caucasus IGOR V. OVCHINNIKOV (Human Identification Centre, University of Glasgow, Glasgow G12 8QQ, Scotland, UK ) http://www.2think.org/neanderthaldna.shtml

T.D. Berger and E. Trinkaus (1995). "Patterns of trauma among Neadertals". Journal of Archaeological Science 22: 841 - 852. Retrieved on 2007-06-28.

[edytuj] Zobacz też

Odkrycia paleoantropologiczne

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Strona Muzeum w Neanderthal - w jęz. niemieckim, angielskim i niderlandzkim