Bęsia
Z Wikipedii
| Bęsia | |
| Województwo | warmińsko-mazurskie |
| Powiat | olsztyński |
| Gmina | Kolno |
| Liczba mieszkańców (2006) • liczba ludności |
731 |
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
89 |
| Kod pocztowy | 11-311 |
| Tablice rejestracyjne | NOL |
Bęsia (dawniej: prus. Bansē, niem. Bansen) – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Kolno.
W przeszłości Bęsia znajdowała się na terenie powiatu reszelskiego (okresowo jego siedziba), a później powiatu biskupieckiego.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Bęsia jest to wieś położona na Warmii, która wcześniej funkcjonowała jako wieś pruska i jej nazwa jest tego pochodzenia. Jako biskupia wieś czynszowa lokowana była 13 grudnia 1389 na 70 włókach. Z wymienionej powierzchni 7 włók przeznaczone było na uposażenie sołtysa i 4 włóki na uposażenie kościoła parafialnego. Zasadźcą wsi był Mikołaj Lengemann. W 1397 wybudowano tu młyn, a w 1399 karczmę. Kościół w Bęsi należał do archiprezbiteratu biskupieckiego. Kościół ten został zniszczony wraz z całą wsią w czasie wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. Kościół w Bęsi nie został już odbudowany, a mieszkańcy wsi korzystali później z kościoła parafialnego w Kolnie. Zniszczona wieś wraz z młynem, już jako majątek lenny na prawie magdeburskim, sprzedana została w dniu 8 sierpnia 1527 przez biskupa Maurycego Ferbera szlachcicowi z Mazowsza Stanisławowi Ozarowi. Ten jednak nie zdołał zagospodarować wsi. Majątek został odkupiony przez burgrabiego z Reszela Krzysztofa Wantkowa. Od 12 grudnia 1647 właścicielem Bęsi był szlachcic Jan Bika. W latach 1720-1730 wybudowano tu barokowy pałac, a na skraju wsi stanął drewniany wiatrak. Nowy wiatrak już murowany, także typu holenderskiego wybudowano w 1810. Później Bęsia była praktycznie siedzibą powiatu, ponieważ właścicielami Bęsi byli starostowie reszelscy: po 1818 von Pequilhen, ok. 1850 von Knobloch. Po 1915 właścicielami Bęsi była rodzina Stockhausenów. Po 1945 utworzono tu PGR, który należał do Zespołu PGR w Górowie.
[edytuj] Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny
W Bęsi w 1958 utworzony został Rolniczy Rejonowy Zakład Doświadczalny. RRZD Bęsia funkcjonował podobnie jak inne tego typu zakłady w pozostałych województwach kraju. RRZD Bęsia zajmował się upowszechnianiem postępu rolniczego na terenie ówczesnego województwa olsztyńskiego. Po reformie administracyjnej Polski w 1975 uległa zmianie nazwa tego typu zakładów z RRZD na WOPR - Wojewódzkie Ośrodki Postępu Rolniczego. W ramach RRZD Bęsia funkcjonowały dwa piony: produkcji rolniczej jako wzorcowego ośrodka rolniczego i wdrożeniowo-upowszechnieniowy. W ramach pionu produkcji rolnej w RRZD Bęsia występowały początkowo dwa zakłady: Bęsia i Wólka. Do Wólki należało też gospodarstwo w Oterkach - spadek po Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej. W pierwszym okresie do RRZD Bęsia należało 1022 ha użytków rolnych, w tym 615 ha gruntów ornych i 407 ha użytków zielonych. W ramach pionu wdrożeniowo-upowszechnieniowego RRZD Bęsia funkcjonowały następujące działy: Agrotechniczny, Zootechniczny, Użytków Zielonych, Ekonomiki i Organizacji Rolnictwa oraz Upowszechniania i Szkolenia. Poszczególne działy współpracowały w różnym zakresie z instytutami branżowymi Ministerstwa Rolnictwa takimi jak: Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (IUNG) w Puławach, Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin (IHAR) w Radzikowie, Instytut Zootechniki (IZ) w Krakowie. Instytut Melioracji i Użytków Zielonych (IMUZ) w Falentach, Instytut Ekonomiki Rolnej (IER) (później jako Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej) w Warszawie. Specjalistyczne działy RRZD Bęsia współpracowały też z odpowiednimi katedrami ART w Olsztynie.
Na początku lat siedemdziesiątych XXw. do doświadczeń polowych niefortunnie wprowadzono uprawę barszczu Sosnowskiego. Roślina ta rozprzestrzeniła się wcałej okolicy. Jeszcze w roku 2007 w rowie, tuż przy Kętrzynie zniszczono te rośliny.
Początkowo w skład RRZD Bęsia wchodziła Stacja Oceny Ziemniaka Sadzeniaka, która została wybudowana w Bęsi wkrótce po powstaniu RRZD. Badania sadzeniaków prowadzono w szklarniach. Do RRZD Bęsia należał też Ośrodek Szkolenia Kierowców w Drogoszach.
Obok kilkudziesięcioosobowej kadry pionu naukowo-wdrożeniowego zamieszkującej w Bęsi, RRZD posiadał po dwóch pracowników w każdym powiecie. Pracownicy ci zajmowali się głównie szkoleniem służby rolnej zatrudnionej w gromadzkich radach narodowych oraz rolników. Celowi temu służyły gospodarstwa wdrożeniowe, których było po kilka na terenie każdego powiatu. W gospodarstwach wdrożeniowych rolników indywidualnych prowadzono demonstracje ( pokazowe doświadczenia) z zakresu agrotechniki, zootechniki i inne. Po reformie administracyjnej kraju 1975 pracownicy terenowi RRZD znaleźli miejsce w nowo utworzonych gminach ( po jednym w każdej gminie). Dyrektorem RRZD Bęsia w latach 1958-1973 był Stanisław Kurek, a po nim Władysław Kotulak. W czasie dyrektorowania Kotulaka Bęsię odwiedził Edward Gierek. Na życzenie Gierka znajdujące się tam z czerwonej cegły stodoły musiały "zaszumieć bukatami". Stodoły zostały zmodernizowane z zastosowaniem bezściółkowych stanowisk rusztowych. W celu zabezpieczenia powierzchni paszowej do RRZD Bęsia dołączono PGR Górowo. W Bęsi nad Jeziorem Bęskim pod koniec lat siedemdziesiątych wybudowano ośrodek szkoleniowy, który obecnie występuje pod nazwą Ośrodek Wypoczynkowy Bęsia (własność osoby fizycznej). Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego w Bęsi został zlikwidowany w 1991, kiedy zmieniono jego siedzibę z Bęsi na Olsztyn, gdzie występuje pod nazwą Warmińsko-Mazurski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Olsztynie. Nieruchomości po WOPR Bęsia przejęła AWRSP Oddział w Olsztynie.
[edytuj] Inne
Pałac w Bęsi służył jako siedziba Dyrekcji RRZD i działów pionu naukowo-wdrożeniowego. Po wybudowaniu ośrodka szkoleniowego nad Jeziorem Bęskim przeprowadzono remont kapitalny pałacu, a na początku lat 80. do pałacu zakupiono nowe stylowe meble. Pałac jak i majątek ziemski jest obecnie własnością prywatną. Po przejęciu bęsiowskich nieruchomości przez AWRSP w 1991 następowała stopniowa degradacja istniejących środków trwałych i "topniało" ich wyposażenie, np. część mebli z pałacu w Bęsi sprzedano do pałacu w Łężanach. Pałac w Bęsi po kilku zmianach właścicieli jest w bardzo złym stanie technicznym.
Przed likwidacją WOPR w Bęsi prężnie dział tu Oddział Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego "Pojezierze", którego większość członków stanowiło kilkudziesięciu pracowników pionu naukowo-wdrożeniowego. Spośród nich najaktywniej włączali się w działalność Oddziału: dr Irena Modrzejewska - kierownik Działu Agrotechnicznego RRZD, dr Zenon Kijak - kierownik Działu Zootechnicznego, później kierownik Katedry Hodowli Bydła ART w Olsztynie, czy Jerzy Czarnocki absolwent Uniwersytetu im. Stefana Batorego w Wilnie - kierownik Działu Użytków Zielonych, hodowca traw - znany w łąkarstwie, ekspert w zakresie mieszanek traw maskujących, w tym podczerwieni.
Spotkania Stowarzyszenia "Pojezierze" odbywały się w wiatraku. Była tam sala ekspozycyjna, gdzie prezentowano wystawy obrazów, czy rzeźb. Odbywały się tam też spotkania z ciekawym ludźmi, w tym z pisarzami. W wiatraku było także Muzeum Młynarstwa Powietrznego. W Bęsi w czasie, gdy było tu RRZD funkcjonowała Zasadnicza Szkoła Rolnicza. W osadzie jest szkoła podstawowa wybudowana po 1958 wraz z osiedlem mieszkaniowym. We wsi działało też przedszkole i zakładowa przychodnia lekarska.
W 1818 w Bęsi było 117 mieszkańców, w 1939 żyło tu 244 osób, a w 1998 581 osób. Bęsia (z miejscowościami Bęsia, Bocianowo, Oterki, Wólka - 731 mieszk.) wg stanu na 31.12.2003 r
[edytuj] Bibliografia
- Jan Chłosta "Słownik Warmii", Wydawnictwo LITTERA, Olsztyn 2002, ISBN 83-914158-5-6.
- Małgorzata Jackiewicz-Garniec i Mirosław Garniec "Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich" (Wydanie III), wyd. Studio ARTA, Olsztyn 2001, ISBN 83-912840-2-6.
- "Biskupiec z dziejów miasta i powiatu", wyd. "Pojezierze", Olsztyn 1968.
- Anna Pospiszylowa "Toponimia Południowej Warmii" Olsztyn Pojezierze 1987
