Brzesko

Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi.
Należy w nim poprawić: Zmniejszyć liczbę grafik, od galerii jest Commons.
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu.
Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Ten artykuł dotyczy miasta Brzesko. Zobacz też: Brzesko – wieś w woj. zachodniopomorskim.

Współrzędne: 49°58' N 20°37' E49.9666667 20.6166667 (Brzesko)

Brzesko


Herb Brzeska	Flaga Brzeska

Gmina
- rodzaj

Brzesko
miejsko-wiejska

Prawa miejskie

1385

Burmistrz

Grzegorz Wawryka

Powierzchnia

11,73 km²

Położenie

49° 58' N
20° 37' E

Liczba mieszkańców (2004)
- liczba ludności
- gęstość

16 912
1441,8 os./km²

Strefa numeracyjna
(do 2005)

Kod pocztowy

32-800

Tablice rejestracyjne

KBR

Położenie na mapie Polski

Brzesko

TERC10
(TERYT)

2121502024

Miasta partnerskie

Szazhalombatta

Szovata

Langenenslingen

Urząd miejski³

ul. Głowackiego 51
32-800 Brzesko
tel. 14 686-31-00; faks 14 663-05-45
(e-mail)

Strona internetowa miasta

Brzesko – miasto w woj. małopolskim, w powiecie brzeskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brzesko położone na Podgórzu Wiśnickim, nad rzeką Uszwicą. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. tarnowskiego.

Znajduje się tam znany Browar Okocim, założony przez Jana Ewangelistę Goetza w 1845 r. Przemysł metalowy, paszowy. Neobarokowy kompleks pałacowo-parkowy Goetzów z XIX w. oraz kościół pw. św. Jakuba z XIV w. Zabytkowe cmentarze: wojskowe z czasów I wojny światowej (nr 275 i 276) i brzeski cmentarz wyznania mojżeszowego z ok. trzystoma nagrobkami. W 1904 r. Brzesko nawiedził pożar, który zniszczył znaczną część zabudowy miasta.

Według danych z 31 grudnia 2004, miasto miało 16 912 mieszkańców.

[edytuj] Etymologia

Nazwa Brzeska prawdopodobnie pochodzi od słowa brzeg, brzeżek, ze względu na położenie miasta nad rzeką Uszwicą.

[edytuj] Historia

[edytuj] Prehistoria i starożytność

Prawdopodobnie najstarsze pozostałości pradziejowych myśliwych na terenie obecnego miasta Brzeska pochodzą z epoki mezolitu. Odnaleziono tutaj charakterystyczne wyroby krzemienne, służące za narzędzia pierwszym mieszkańcom tych terenów. Szybki rozwój gospodarki wpłynął na dalsze zasiedlanie, w początkach neolitu przybyły większe gromady hodowców i rolników. Pozostałości osad odnaleziono na terenie Okocimia, Poręby Spytkowskiej, Jasienia, a także bardziej na południe – Biesiadek, Lewniowej i Gosprzydowej (Gmina Gnojnik). Liczne stanowiska wczesnorolniczych kultur dostarczyły wielu odkryć archeologom – naczyń i kamiennych narzędzi. Ilość odkryć czyni Brzesko jednym z ważniejszych ośrodków cywilizacji wczesnorolniczej na ziemiach polskich. Sposób uprawy ziemi z zastosowaniem sprzężanej orki wprowadziła ludność kultury pucharów lejkowatych, która przybyła tu w późniejszych stuleciach neolitu. Przyczyniło się to do dalszego rozwoju rolnictwa i osadnictwa. Wyjałowienie ziemi przyczyniło się jednak do jego poważnego kryzysu, w epoce brązu. W II–III w. n.e. nastąpił ponowny rozwój osadnictwa. W późnej fazie okresu rzymskiego na terenie Jadownik, Okocimia i Jasienia istniały tutaj osady ludności kultury przeworskiej. Jeszcze w XIX w. znaleziono w Brzesku rzymskie monety.

[edytuj] Średniowiecze

Miasto lokowane było przez Spytka Melsztyńskiego kasztelana bieckiego, za zgodą królowej Jadwigi, która w 1385 roku wydała akt lokacyjny na prawie magdeburskim. I rozpoczął się proces urbanizacji oraz kształtowania szlaków komunikacyjnych, które obecnie funkcjonują. Zachował się też średniowieczny układ urbanistyczny z kwadratowym rynkiem i gotyckim kościołem p.w. św. Jakuba z 1447 r. W 1386 r. mieszczanie brzescy trudniący się handlem i rzemiosłem zostali zwolnieni z ceł i myt.

W 1440 r. Grzegorz z Sanoka ufundował szpital dla ubogich w Brzesku.

[edytuj] Nowożytność i czasy najnowsze

Właściciel zamku w Brzesku Jan Ewangelista Goetz, Julian Kodrębski i Józef Neuman założyli w tu spółkę zalążek Browaru w Okocimiu w 1845 r. W 1856 r. wybudowano kolej Kraków - Dębica - Lwów

[edytuj] Związani z Brzeskiem

Mordechaj Dawid Brandstaetter (1844–1928) -pisarz tworzący po hebrajsku, zwolennik haskali, którego dzieła uznawane są za skarby literatury hebrajskiej oraz jego wnuk;

Roman Brandstaetter (1906–1987)- wybitny poeta polski.

[edytuj] Zabytki

Kościół pw. św. Jakuba Apostoła w Brzesku
Browar Okocim
Rynek w Brzesku

[edytuj] Ratusz

Ceglany, piętrowy Ratusz z wieżą, zaprojektowany przez Gabriela Niewiadomskiego, w stylu neogotyckim, pochodzący z 1909 r. Ratusz w Brzesku mieści się przy ulicy Kościuszki. Jest jednym z najstarszych obiektów zabytkowo-historycznych mieszczących się w centrum Brzeska. W chwili obecnej mieści się tam Miejski Ośrodek Kultury.

[edytuj] Pałac Goetza

Pałac Goetza – dawna siedziba Goetzów Okocimskich, właścicieli i twórców Browaru Okocim, znajdująca się w Brzesku. Później wieloletnia siedziba Liceum Ogólnokształcącego, Liceum Ekonomicznego i innych szkół. Pierwsze zajęcia szkolne w pałacu odbyły się 12 kwietnia 1945 r. Obecnie zabytkowy (w dużej części drewniany, z holem myśliwskim, gdzie na ścianach wiszą poroża jeleni, głowy dzików, łosi i innych zwierząt łownych, w tym wielu już wymarłych gatunków, oraz nie mniej znaną palmiarnią z wyjątkowym okazem groty wykonanej ze skał wulkanicznych, oraz zabytkową, prywatną kaplicą, oryginalnymi drewnianymi schodami i stylową biblioteką) gmach niszczał, przez nikogo nie zagospodarowany od 2002 roku. Od 30 listopada 2007 r. powrócił do potomków rodziny Goetz'ów, wykupiony na nowo od Państwa.

Pałac Goetza w Brzesku – zabytkowy hol drewniany.	Pałac Goetza w Brzesku – palmiarnia ze szklanymi: kopułą i dachem.	Pałac Goetza w Brzesku – na zdjęciu część zachodnia.	Pałac Goetza w Brzesku – grota wulkaniczna w słynnej oranżerii.
Pałac Goetza w Brzesku – jeden z licznych obrazów.	Pałac Goetza w Brzesku – niszczejący budynek wymaga pilnego remontu i inwestora. Od 30 listopada 2007 r. powrócił do potomków rodziny Goetz'ów, wykupiony na nowo od Państwa. Nowy właściciel decyzją konserwatora zabytków ma 5 lat na rewaloryzację obiektu.	Pałac Goetza w Brzesku – biblioteka z marmurowym kominkiem	Pałac Goetza w Brzesku – olbrzymie lustra
Pałac Goetza w Brzesku – główne wejście do budynku.	Pałac Goetza w Brzesku – hol drewniany, największy obraz w budynku.	Pałac Goetza w Brzesku – jedno z trofeów w holu myśliwskim.	Pałac Goetza w Brzesku – oranżeria – widok z poziomu dachu na kopułę.
Pałac Goetza w Brzesku – tył obiektu ilustrujący potrzebę rychłego remontu.	Pałac Goetza w Brzesku – jeden z zachowanych zabytkowych mebli.

[edytuj] Cmentarz Wojskowy w Brzesku

Zabytkowy cmentarz wojskowy, znajdujący się w Brzesku przy ul. Czarnowiejskiej. Pochodzi on z czasów I wojny światowej.

Jest miejscem pochówku 441 żołnierzy austro-węgierskich, 3 niemieckich i 63 rosyjskich. Przylega do ściany południowej cmentarza żydowskiego. Ogrodzony kamiennym murem, z wysoką bramą z półokrągłymi wrotami z drewna, z płaskorzeźbami orłów, po której obu stronach, od wewnętrznej części znajdują się altany kontemplacyjne. Naprzeciw wejścia, na końcu cmentarza znajduje się ściana o charakterze pomnika, z kamiennym krzyżem z datą 1914–1915, pośrodku niej znajduje się zaś tablica inskrypcyjna głosząca w trzech językach:

"WY COŚCIE PADLI ZA OJCZYZNĘ W BOJU
WRÓG CZY PRZYJACIEL – DOKONAWSZY CZYNU
ŚPIJCIE ZŁĄCZENI W TEJ ZIEMI POKOJU –
ZARÓWNO ZDOBI WAS WIENIEC WAWRZYNU"

Cmentarz został zaprojektowany przez Roberta Motkę, austriackiego porucznika-architekta, autora projektów wielu cmentarzy, a także pomników i kaplic.

Najważniejsze elementy to: ściana szczytowa z tablicą inskrypcyjną, zespół bramny, centralny monument oraz zbiorowa mogiła z pomnikiem z granitu.

Cmentarz Wojskowy w Brzesku – część główna	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – lewe skrzydło	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – główne wejście	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – część główna (duża rozdzielczość)
Cmentarz Wojskowy w Brzesku – przykładowy nagrobek – zbliżenie (duża rozdzielczość)	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – mogiła z tablicą pamiątkową (duża rozdzielczość)	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – zbliżenie na tablice pamiątkową (duża rozdzielczość)	Cmentarz Wojskowy w Brzesku – główny obiekt (duża rozdzielczość)

[edytuj] "Stary" cmentarz

Naprzeciw budynku Sądu Rejonowego w Brzesku, przy ul. Kościuszki znajduje się stary, obecnie już nieużywany cmentarz parafialny parafii św. Jakuba Apostoła w Brzesku. Uwagę zwraca ciekawa architektura.

[edytuj] Cmentarz Żydowski w Brzesku

[edytuj] Nowy cmentarz

Nowy cmentarz żydowski w Brzesku – pochodzący z I poł. XIX w. (ok. 1846 r. – zachował się najstarszy nagrobek z tego roku), położony jest przy ulicy Czarnowiejskiej (róg Czarnowiejskiej i Okulickiego). Liczy 1,5 ha powierzchni z ok. 300 nagrobkami (najstarszy z 1824 r.). Wokół cmentarza wznosi się mur (częściowo betonowy, częściowo ceglany, z żelazną bramą, na której widnieje gwiazda Dawida. Ostatni pochówek na cmentarzu odbył się w 1960 roku.

Szczególną uwagę należy poświęcić istniejącym tam ohelom – starszy mieści groby trzech rabinów z rodziny Lipszyców, nowszy (wzniesiony w latach 90. XX w.) kryje szczątki rodziny Templerów.

W 1947 r. na terenie cmentarza wzniesiono pomnik w formie obelisku upamiętniający 200 Żydów zamordowanych przez Niemców w 1942 r. Pomnik ustawiono na zbiorowych mogiłach pomordowanych.

Osobną część cmentarza tworzy wydzielona kwatera dla zmarłych podczas I wojny światowej żołnierzy żydowskich.

W latach 1988–1989 cmentarz został gruntownie oczyszczony i uporządkowany. Obecnie obiekt pozostaje zamknięty.

Fragment zdewastowanego, zarośniętego cmentarza

Inny fragment zdewastowanego, zarośniętego cmentarza – wysoka rozdzielczość

Głowna brama cmentarza żydowskiego w Brzesku

Tablica informacyjna na bramie cmentarza żydowskiego w Brzesku

[edytuj] Stary cmentarz

Stary cmentarz żydowski w Brzesku – założony został w XVII wieku, zlokalizowany jest przy drodze do Tarnowa, przy ul. Głowackiego. Był przedmiotem sporu pomiędzy starszymi gminy żydowskiej, a właścicielem dworu, hrabią Żeleńskim, który to konflikt został opisany przez pisarza Roman Brandstaettera w noweli pt. "Śmierć rozwiązała wszystkie sprzeczności". W połowie XIX wieku został on całkowicie zapełniony. Udało mu się jednak pomimo zniszczeń wojennych przetrwać II wojnę światową. Niestety – ówczesne władze uznały za stosowne wybudować na jego szczątkach garaże. Kamienny mur wokół terenu, który pozostał do dnia dzisiejszego to dawne ogrodzenie cmentarza. Można je zobaczyć naprzeciw współcześnie istniejącego urzędu miasta.

[edytuj] Pomnik św. Floriana w Brzesku

Pomnik św. Floriana, wzniesiono w Brzesku w 1731 r. Po pożarze miasta w 1904 roku został odrestaurowany i ustawiony w 1906 r. na środku Rynku Starego Miasta (dzisiejsze ścisłe centrum). Ostatnie prace restauratorskie poczyniono kilka lat temu. Jest najstarszą tego typu rzeźbą we wschodniej części województwa małopolskiego, a przy tym artystycznie najdoskonalszą i najstarszą z tego rodzaju zabytków w regionie.

Pomnik św. Floriana w Brzesku. Widok z alejki.

Pomnik św. Floriana w Brzesku. Usunięto tło.

Pomnik św. Floriana w Brzesku. Widok zza klombów.

[edytuj] Grób Nieznanego Żołnierza

Grób Nieznanego Żołnierza znajduje się przy szosie głównej E4 przy ul. Kościuszki, nieopodal cmentarza parafialnego parafii św. Jakuba Apostoła w Brzesku, tuż obok Kościoła Ducha Św., naprzeciwko budynku Sądu Rejonowego. Tablica pamiątkowa poświęcona jest "Nieznanemu Żołnierzowi poległemu za ojczyznę 1914–1920" Przy pomniku z okazji ważnych uroczystości Państwowych palą się 2 gazowe znicze, wartę pełnią żołnierze i/lub harcerze, składane są wieńce i kwiaty, w uroczystościach uczestniczą poczty sztandarowe.

Grób Nieznanego Żołnierza

Grób Nieznanego Żołnierza – zbliżenie na insygnia państwowe

Grób Nieznanego Żołnierza – zbliżenie na tablicę pamiątkową

[edytuj] Kultura i sport

Miejski Ośrodek Kultury w Brzesku
Starostwo Powiatowe w Brzesku
kino "Bałtyk"
Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Brzesku
stadion Okocimskiego Klubu Sportowego
kryta pływalnia
korty tenisowe

[edytuj] Szkoły

Małopolska Szkoła Wyższa w Brzesku
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 2 im. Ignacego Łukasiewicza
Publiczna Szkoła Podstawowa nr 3 im. Mikołaja Kopernika
Publiczne Gimnazjum nr 1 im. Królowej Jadwigi
Publiczne Gimnazjum nr 2 im. Janusza Korczaka
Katolickie Gimnazjum w Brzesku
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 1 im. Mikołaja Kopernika w Brzesku
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 im. Bohaterów Westerplatte w Brzesku

[edytuj] Instytucje

Powiatowy Urząd Pracy w Brzesku
Zarząd Dróg Powiatowych w Brzesku
Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego w Brzesku
Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie
Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w Brzesku
Sąd Rejonowy w Brzesku

[edytuj] Kościoły i Związki Wyznaniowe

3 parafie rzymskokatolickie
zbór Świadków Jehowy

[edytuj] Parki

[edytuj] Park Jana Albina Goetza

Park krajobrazowy, typu angielskiego, założony pod koniec XIX w. przez Jana Albina Goetza i jego żonę hrabinę Zofię z Sumińskich w pobliżu Browaru Okocim, o powierzchni 40 ha (obecnie 17 ha z powierzchni dawnego parku, który przylega do 27 ha obszaru leśnego. Do dnia dzisiejszego rosną tutaj 43 gatunki drzew (w tym egzotycznych), oraz 12 gatunków krzewów, by wymienić tylko niektóre: rododendrony, choiny kanadyjskie, tulipanowce amerykańskie, jaśminowce, berberysy, klony, buki, kasztanowce, wiązy, olchy, dęby. W centrum parku znajduje się neobarokowy i neorokowy pałac w stylu wiedeńskim.

Brama wyjazdowa, widok od strony parku.	Widok na Pałac Goetza	Widok na tzw. klomby	Widok na plac zabaw
Brama wjazdowa, widok od strony ulicy.	Widok na pałac od oranżerii