Charles Leconte de Lisle

Z Wikipedii

Charles Leconte de Lisle
Urodzony	22 października 1818 na Reunion
Zmarł	17 lipca 1894 Voisins, Francja
Teksty na Wikiźródłach
Kolekcja cytatów w Wikicytatach

Charles-Marie-René Leconte de Lisle (ur. 22 października 1818 na Reunion, zm. 17 lipca 1894 w Voisins niedaleko Louveciennes) – francuski poeta okresu romantyzmu, tłumacz literatury klasycznej, autor sformuowania "sztuka czysta"^[1] oraz propagator hasła sztuka dla sztuki^[2]; także rewolucjonista oraz utopijny socjalista^[3], członek Académie française.

Uważany za najwybitniejszego przedstawiciela nurtu zwanego parnasizmem^[4] oraz jednego z najwybitniejszych poetów XIX wiecznej literatury francuskiej^[5]. Za życia stawiany często wyżej od Wiktora Hugo^[6], autor liryki opisowej − zwłaszcza przyrody egzotycznej − i filozoficzno-refleksyjnej o wymowie pesymistycznej i nihilistycznej, przepełnionej aluzjami dotyczącymi religii dalekowschodnich, Biblii oraz mitologii greckiej. Ceniony zwłaszcza za doskonałość formy i stylu (przez Charlesa Baudelaire'a określaną jako arystokratyczną^[7]), w późniejszym jednak czasie krytykowany za przesadnie rygorystyczną akademickość.

Większość wierszy Leconte de Lisle'a opiera się na krytyce ideałów pozytywistycznych; są one wyrazem wyobcowania i buntu jednostki w świecie pozbawionym Boga (na kilka lat przed Nietzschem pojawia się w nich idea śmierci Boga^[8][9][10]).

Leconte de Lisle był mistrzem twórców tj.: Stéphane Mallarmé czy Sully Prudhomme^[11]; przez Arthura Rimbauda wliczony w grono tzw. "wysokich Jasnowidzów"^[12].

Spis treści 1 Życie 2 Twórczość 3 Dzieła 4 Przypisy

[edytuj] Życie

Urodził się w Saint-Paul na wyspie Ile de Bourbon niedaleko Madagaskaru, jako syn chirurga wojskowego i plantatora trzciny cukrowej. Do Francji przybył w 1821, gdzie do 1828 przebywał w Nantes. Następnie wrócił na rodzimą wyspę, gdzie spędził lata młodości. Zmarł 31 marca 1894 w Louveciennes koło Wersalu.

[edytuj] Twórczość

Najwcześniejsze próby poetyckie Charlesa Leconte de Lisle'a − które autor pisał pod wpływem doświadczenia pierwszej miłości do Élixenne de Lannux − osadzone były mocno w tradycji romantycznej, zwłascza liryki miłosnej Alphonse de Lamartine'a, orientalnych wierszy Wiktora Hugo oraz poematów Alfreda de Vigny. Z czasem de Lisle starał się jednak przezwyciężyć owe wpływy literatury pokolenia, z którym coraz mniej się utożsamiał. Ta tendencja do zanegowania dziedzictwa romantycznego oraz pragnienie autorytetu nowej, nie obarczonej społeczno-ideologicznymi postulatami, "poezji czystej" - zrodziły program parnasizmu, którego de Lisle był głównym inicjatorem i "niekoronowanym" przywódcą^[13]. Jak zauważa Janusz Strasburger, dojrzałą poezję de Lisle'a charakteryzuje "świadome zamknięcie się we własnym świecie poetyckim o podstawowych składnikach treści i formy wyraźnie skrystalizowanych"^[14]. Głównym postulatem parnasizmu poety było zerwanie z dotychczasowym egotyzmem i profetyzmem a także introwertycznym, nadmiernie emocjonalnym i subiektywnym romantyzmem na rzecz obiektywnej, filozoficzno-refleksyjnej analizy świata^[15]. Doniosłą rolę zaczął pełnić u de Lisle'a opis pozbawiony znamion ekwalentyzacji jednostkowych uczuć; opis chłodny, malarski w stylu akademickim, wokół którego kumulowała się myśl przewodnia wiersza^[16]. Cytowany wyżej Janusz Strasburger wychwytuje wręcz wyraźne analogie między stylem, w jaki poeta tworzy opis przyrody a techniką montażu filmowego^[17].

Leconte de Lisle postrzegany jest zazwyczaj jako nihilista^[18] (co ważne, łączący głęboki klasycyzm formy z zaprzeczeniem klasycznych ideałów humanistycznych), toteż głównym tematem spajającym utwory ze wszystkich okresów twórczości autora Snu kondora jest zagadnienie niebytu. Ten stale powracający na przestrzeni lat motyw wywodzi się bezpośrednio z intelektualnych fascynacji poety filozofią buddyjską i hinduizmem, które podbudowały ostrą krytykę kapitalistycznego społeczeństwa oraz stosunków międzyludzkich w ogóle, w sensie uniwersalnym. Wiersze takie jak Południe czy In excelsis przedstawiają niebyt jako szczytową fazę rozwoju człowieka, który wyzbywa się wszelkich pragnień; poczucia zarówno dobra jak i zła egzystencji, a nawet instynktów społecznych.

„	Ty, przed orłem drapieżnym, który znika w ciszy, Pnij się, dumny człowieku, w przestrzeni błękity; Ziemia maleje w dole, już ciebie nie słyszy. (...) Pnij się jeszcze − i zagiń tam, gdzie nocy progi. Otchłań bez granic, czarna, martwa się otworzy I zanikną materii cząsteczek tysiące.	”
— Ch. Leconte de Lisle In Exclesis, tłum. Małgorzata Zięba

Pod tym kątem de Lisle rozważał również metaforycznie ujętą śmierć Boga i Szatana we współczesnej poecie cywilizacji opartej na materializmie oraz ideałach pozytywistycznych. Parnasista okazuje się tutaj prekursorem diagnoz "bezbożnego świata" − świata "bezkształtnego, chropawego", które w wyrazistej formie pojawią się pod koniec XIX wieku u Stéphane Mallarmégo^[19], a przede wszystkim w filozofii Friedricha Nietzschego. Rozwój konsympcyjnego społeczeństwa jest − podobnie jak w myśli Antoniego Langego − ślepą uliczką na drodze do postępu; prawa tłumu niszczą indywidualizm i wolność człowieka, wartości duchowe wyparte zostają przez instynkt przetrwania toteż znika pojęcie moralności, a wraz z nim jakakolwiek możliwość rozróżnienia pomiędzy dobrem a złem. Poeta dość wyraźnie przeciwstawia święcącej tryumfy kulturze i cywilizacji − chwilowo tłamszone lecz potężne siły Przyrody. Często pojawiają się opozycje: skazany na śmierć ludzki motłoch a wiecznotrwała, pochłaniająca dżungla. Człowiek Leconte de Lisle'a (czy to jednostkowy, czy też wpisany w tłum) z racji swojej przemijalności przeznaczony jest nicości, a więc nosi w sobie piętno katastrofy. Niezmienna i nieśmiertelna, bo stale się odradzająca, jest natomiast Przyroda wyobrażana jako bezosobowy nieogarniony Absolut, noszący co prawda znamiona Boskie, lecz pozostający w obojętności na cierpienia istot rozumnych. Jest to "Puszcza nieskończona z listowiem jak burza", "Południe, władca Lata". Obsesyjne dążenie do nicości jako jedynej powinności świata żyjących stworzeń objawiało się w wierszach de Lisle'a zarówno w melancholijnych obrazach lasów tropikalnych o zachodzie słońca jak i w pełnych buntu, goryczy i agresywnego oskarżenia wizjach katastroficznych. Niektóre wiersze, jak np. Puszcza snują wręcz wizję ostatecznego upadku ludzkości, do którego bezpośrednio przyczynia się zemsta ze strony niszczonej Natury. Ludzkie życie pojmował poeta jako "święty Głód", Sacra fames − nieodwracalnie wpisane w egzystencję wieczne pożeranie się istot, jak gdyby powzięte z pesymistycznej filozofii Giacomo Leopardi oraz stanowiące zapowiedź myśli Arthura Schopenhauera.

„	Pociesz się! Jutro będziesz w drapieżnym swym szale Żarł ludzi − i przez ludzi zostaniesz wchłonięty. Bo święty Głód jest mordem w prawa majestacie, Od samych głębin cienia po blasków głębiny! Więc, człowieku czy bestio − ofiaro lub kacie − Wyście w obliczu Śmierci tak samo bez winy.	”
— Ch. Leconte de Lisle Sacra fames, tłum. Janusz Strasburger

Tłumaczył arcydzieła antycznej literatury greckiej: Iliadę, Odyseję, dzieła Anakreonta, Hezjoda, Ajschylosa, Horacego, Sofoklesa i Eurypidesa.

Na język polski Charlesa Leconte de Lisle'a tłumaczyli min.: Antoni Lange, Leopold Staff i Zenon Przesmycki. Jak dotąd w Polsce ukazało się zaledwie jedno książkowe wydanie Poezji parnasisty, zawierające nowe tłumaczenia autorstwa min. Janusza Strasburgera, Małgorzaty Zięby czy Hanny Igalson.

[edytuj] Dzieła

• Poèmes Antiques - Wiersze antyczne (1852)
• Poèmes barbares - Wiersze barbarzyńskie (1862)
• Poèmes tragiques - Wiersze tragiczne (1884)

Przypisy

To jest tylko zalążek artykułu biograficznego. Jeśli możesz, rozbuduj go.