Ganimedes (księżyc)

Ganimedes – największy księżyc Jowisza, oznaczany nr III, należy do tzw. księżyców galileuszowych. Znany od 1610 roku. Jest równocześnie największym księżycem spośród wszystkich znanych nam naturalnych satelitów planet Układu Słonecznego.

Spis treści

1 Odkrycie
2 Parametry orbity
3 Charakterystyka fizyczna
4 Atmosfera
- 4.1 Zobacz też

[edytuj] Odkrycie

Odkrycie Ganimedesa przypisywane jest zwyczajowo Galileuszowi, który skierował na Jowisza skonstruowaną przez siebie lunetę i dostrzegł w pobliżu tej planety cztery stale zmieniające swe położenie „gwiazdy”. Były to Io, Europa, Ganimedes i Kallisto.

W 1614 roku ukazało się dzieło niemieckiego astronoma Simona Mariusa „Mundus Jovialis”, w którym twierdził on, iż dostrzegł owe cztery księżyce na kilka dni przed Galileuszem. Sam Galileusz zaś określał to plagiatem. Nazwa „Ganimedes” została zaproponowana przez S. Mariusa, ale na dobre przyjęła się dopiero w połowie dwudziestego stulecia. Wcześniej księżyc ten określany był cyfrą rzymską III. Wszystkie cztery największe księżyce Jowisza można bez problemu obserwować przez zwykłą lornetkę.

[edytuj] Parametry orbity

Ganimedes obiega swoją macierzystą planetę po orbicie o małym mimośrodzie, w średniej odległości ok. 1 070 000 km. Jeden obieg zajmuje mu 7 dni i prawie 4 godziny. Orbita jego nachylona jest do płaszczyzny równika planety pod kątem 0,2°.

[edytuj] Charakterystyka fizyczna

Ganimedes jest największym księżycem Układu Słonecznego. Jego średnica wynosi 5262 km, jest zatem większy od Plutona i Merkurego. Jednak jego średnia gęstość jest bardzo niska (nieco ponad 1,9 g/cm³), przez co masa księżyca stanowi zaledwie połowę masy Merkurego. W końcu dwudziestego i na początku dwudziestego pierwszego wieku wokół Jowisza krążyła sonda kosmiczna Galileo. Zawdzięczamy jej dokładne badania samego Jowisza oraz jego bogatego w księżyce otoczenia. Na podstawie danych z tego próbnika wiemy, że Ganimedes wykazuje zróżnicowanie powierzchni – mamy tam do czynienia z jednej strony z obszarami geologicznie młodymi, które charakteryzują się jaśniejszą barwą i występowaniem rowów, z drugiej natomiast obserwujemy ciemniejsze, starsze regiony, które wyróżnia duża ilość kraterów uderzeniowych. Na powierzchni tego księżyca dostrzec można płyty kontynentalne, które (podobnie jak na Ziemi) przesuwały się względem siebie, a na ich obrzeżach wypiętrzały się - widoczne do dziś - góry. Na zboczach tych gór wyraźnie widać, że płynęła po nich kiedyś lawa. Jednakże obecnie wszystko wskazuje na to, że aktywność tektoniczna Ganimedesa ustała.

Jasne i ciemne regiony na powierzchni Ganimedesa, fot. Galileo, NASA

We wnętrzu tego naturalnego satelity Jowisza wyróżnia się stosunkowo niewielkie żelazowe jądro, które otoczone jest grubym, zbudowanym z krzemienia płaszczem. Ponad płaszczem rozciąga się warstwa miękkiego lodu, samą zaś powierzchnię stanowi twarda lodowa skorupa.

[edytuj] Atmosfera

Obserwacje przez Teleskop Hubble’a wskazują na istnienie wokół Ganimedesa bardzo rozrzedzonej atmosfery, która składa się niemal w 100% z tlenu. Powstaje ona w wyniku sublimacji lodu powierzchniowego w efekcie ogrzewania go przez promienie słoneczne. Uwolnione w ten sposób tlen i wodór unoszą się ku górze, z tym że wodór jako najlżejszy pierwiastek nie zostaje zatrzymany przez grawitację księżyca.

Zobacz galerię na Wikimedia Commons:
Ganimedes (księżyc)

[edytuj] Zobacz też

Chronologiczny wykaz odkryć planet, planet karłowatych i ich księżyców w Układzie Słonecznym
pozostałe księżyce galileuszowe: Callisto, Europa, Io,
Lista naturalnych satelitów Jowisza,
podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii

p • d • e

Naturalne satelity Jowisza 63

Pierścienie Jowisza • Lista naturalnych satelitów Jowisza • Księżyce planet w Układzie Słonecznym
Grupa Amaltei (4):	Metis • Adrastea • Amaltea • Tebe
Księżyce Galileuszowe (4):	Io • Europa • Ganimedes • Kallisto
(1):	Temisto
Grupa Himalii (5):	Leda • Himalia • Lizytea • Elara • S/2000 J 11
(2):	Karpo • S/2003 J 12
Grupa Ananke (16):	Ananke • Praxidike • Harpalyke • Jokasta • Euanthe • Thyone (jądro) Euporie • S/2003 J 3 • S/2003 J 18 • Thelxinoe • Helike • Orthosie • S/2003 J 16 • Hermippe • Mneme • S/2003 J 15 (peryferia)
Grupa Karme (17):	S/2003 J 17 • S/2003 J 10 • Pasithee • Chaldene • Arche • Isonoe • Erinome • Kale • Aitne • Taygete • S/2003 J 9 • Karme • S/2003 J 5 • S/2003 J 19 • Kalyke • Eukelade • Kallichore
Grupa Pazyfae (13):	Eurydome • S/2003 J 23 • Hegemone • Pazyfae • Sponde • Cyllene • Megaclite • S/2003 J 4 • Callirrhoe • Sinope • Autonoe • Aoede • Kore
(1):	S/2003 J 2
Lista jest posortowana według odległości od Jowisza. Księżyce regularne mają nazwy pogrubione. Nazwy tymczasowe opisano kursywą.