HMS Arethusa (1935)

Z Wikipedii

HMS Arethusa
Historia
Położenie stępki	25 stycznia 1933
Wodowanie	6 marca 1934
Oddanie do służby	23 maja 1935
Wycofanie ze służby	styczeń 1948
Status okrętu	złomowany 1950
Stocznia	Chatham Dockyard, Chatham
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa - 5220 ton pełna - 6665 ton
Długość	154,33 m
Szerokość	15,56 m
Zanurzenie	5,1 m
Napęd	4 turbiny parowe Parsona o mocy łącznej 64 000 KM, 4 kotły parowe Admiralicji, 4 śruby
Prędkość	32,25 węzłów
Zasięg	5500 mil morskich przy prędkości 15 w
Załoga	500-625 (w czasie wojny zwiększana)
Uzbrojenie	6 x 152 mm (3xII), 8 x 102 mm plot (4xII) 8 x 40 mm plot (2xIV), 6 x 20 mm plot (6xI), 6 wt 533 mm (2xIII) - stan na 1942, szczegóły w tekście
Wyposażenie lotnicze	1 wodnosamolot (do 1940)

HMS Arethusa – brytyjski lekki krążownik okresu przedwojennego i II wojny światowej, główny okręt typu Arethusa, siódmy okręt o tej nazwie. Służył w latach 1935-1949, przede wszystkim odznaczył się podczas wojny na Morzu Śródziemnym.

Spis treści 1 Budowa 2 Służba 2.1 Przed wojną 2.2 Początek wojny 1939-1940 2.3 Morze Śródziemne i północny Atlantyk 1940-1941 2.4 Morze Północne i rajd na Lofoty 1941 2.5 Morze Śródziemne 1942 2.6 Inwazja w Normandii i Morze Śródziemne 1944-1945 3 Modernizacje 4 Dane techniczne 5 Bibliografia 6 Przypisy

[edytuj] Budowa

Krążownik lekki "Arethusa", noszący tradycyjne w marynarce brytyjskiej Royal Navy imię nimfy z mitologii greckiej (Aretuza), był pierwszym okrętem typu niewielkich lekkich krążowników, składającego się z czterech jednostek, nazwanych od niego typem Arethusa. Były one zaprojektowane jako relatywnie słabsze lekkie krążowniki, przewidywane głównie do walki z niszczycielami i wsparcia własnych niszczycieli. Okręt zamówiono 1 września 1932, w ramach programu z 1931 roku. Budowę rozpoczęto w stoczni Chatham Dockyard w Chatham w Wielkiej Brytanii 25 stycznia 1933, zwodowano go 6 marca 1934, a okręt wszedł do służby 23 maja 1935. Budowa kosztowała £1.280.463. Początkowo okręt miał średnią artylerię przeciwlotniczą składającą się z 4 pojedynczych dział kalibru 102 mm Mk V, dopiero w kwietniu 1942 wymienioną na 4 podwójne stanowiska Mk XIX, wzorem pozostałych okrętów typu.

[edytuj] Służba

[edytuj] Przed wojną

Po wejściu do służby "Arethusa" służyła od lipca 1935 na Morzu Śródziemnym jako okręt flagowy 3. Eskadry Krążowników (3rd Cruiser Squadron), zastepując w tej roli HMS "Delhi", stacjonując głównie na Malcie. Po wybuchu wojny domowej w Hiszpanii w 1936 patrolowała w zachodniej części Morza Śródziemnego. 14-15 maja odholowała uszkodzony na minie niszczyciel HMS "Hunter" z Almerii do Gibraltaru. We wrześniu-październiku 1937 okręt był remontowany w Chatham w Anglii, po czym w listopadzie powrócił na Morze Śródziemne^[1].

[edytuj] Początek wojny 1939-1940

Po wybuchu II wojny światowej, okręt początkowo patrolował na Morzu Śródziemnym, a w styczniu 1940 powrócił do metropolii, wchodząc wraz z pozostałymi trzema okrętami tego typu w skład 2. Eskadry Krążowników Floty Metropolii (2nd Cruiser Squadron Home Fleet) w Scapa Flow, działającej na Morzu Północnym. W połowie lutym 1940 "Arethusa" z dywizjonem niszczycieli (HMS "Cossack", "Nubian", "Sikh", "Intrepid", "Ivanhoe") poszukiwała niemieckiego statku zaopatrzeniowego rajderów "Altmark", co zakończyło się jego abordażem przez "Cossacka".

Tuż przed rozpoczęciem kampanii norweskiej, 7-8 kwietnia "Arethusa" patrolowała w rejonie Stavanger z krążownikiem "Galatea", niszczycielami "Afridi", "Gurkha", "Sikh", "Mohawk", "Zulu", "Cossack", "Kelvin", "Kashmir" i polskimi OORP "Grom", "Błyskawica" i "Burza", lecz bez kontaktu z nieprzyjacielem. 9 kwietnia siły te dołączyły na Morzu Północnym do sił głównych adm. Forbesa.^[1]

Po rozpoczęciu kampanii norweskiej "Arethusa" z innymi okrętami (w tym bliźniaczą HMS "Galateą") transportowała 18 kwietnia wojska do Molde w Norwegii, a 22 kwietnia personel lotniczy do Andalsnes, a następnie 1 maja ewakuowała stamtąd wojska alianckie. Po podporządkowaniu brytyjskiemu Dowództwu Nore, 11 maja 1940 "Arethusa" osłaniała 2 statki przewożące do Anglii zapasy złota holenderskiego. Podczas kampanii francuskiej, 26 maja okręt wspierał z "Galateą" i niszczycielami ogniem artylerii wojska w rejonie Calais, a następnie 21 czerwca ewakuował 221 żołnierzy i innych pasażerów, m.in. Prezydenta RP, z francuskiego Le Verdon do Anglii^[1].

[edytuj] Morze Śródziemne i północny Atlantyk 1940-1941

Po upadku Francji "Arethusa" weszła 28 czerwca 1940 w skład nowo sformowanego brytyjskiego Zespołu "H" (Force H) wiceadmirała Jamesa Somerville'a, działajacego na zachodnim Morzu Śródziemnym, bazującego w Gibraltarze (razem z okrętami liniowymi HMS "Hood", "Valiant", "Resolution", lotniskowcem HMS "Ark Royal", krążownikiem HMS "Enterprise" i 11 niszczycielami). "Arethusa" wzięła udział w operacji Catapult przeciwko flocie francuskiej w Mers el-Kebir 3 lipca, aczkolwiek nie uczestniczyła bezpośrednio w walce. Zespół "H" z "Arethusą" między innymi przeprowadził 31 lipca 1940 operację Hurry dostarczenia myśliwców z lotniskowca HMS "Argus" na Maltę. Od 17 sierpnia do 30 września "Arethusa" przeszła krótki remont w Anglii (Chatham), podczas którego m.in. usunięto wyposażenie lotnicze.

Po remoncie "Arethusa" powróciła w skład 2. Eskadry Krążowników Floty Metropolii, m.in. patrolując i eskortując konwoje na Morzu Północnym i Atlantyku oraz operacje stawiania min. 27 października 1940 miała jednak kolizję z parowcem w osłonie konwoju EN-12, po której była remontowana do 26 listopada^[2]. Od 22 maja 1941 "Arethusa" patrolowała wody między Islandią a Wyspami Owczymi (z krążownikami HMS "Manchester" i "Birmingham") w operacji poszukiwania niemieckiego pancernika "Bismarck", jednakże niemiecki zespół przeszedł inną trasą.

W lipcu 1941 "Arethusa" w składzie zespołu "X" uczestniczyła w silnym zespole eskortującym konwój 7 statków z wojskiem i sprzętem z Wielkiej Brytanii na Maltę (operacja Substance). Po opuszczeniu Gibraltaru 21 lipca 1941, konwój stał się obiektem ataków lotnictwa i włoskich kutrów torpedowych. Mimo pewnych strat (zatopiono niszczyciel i transportowiec, kilka okrętów uszkodzono), zespół po osiągnięciu Malty, powrócił do Gibraltaru 27 lipca. 31 lipca "Arethusa", szybki stawiacz min HMS "Manxman" i 3 niszczyciele ponownie wyruszyły na Maltę, transportując tam żołnierzy i personel lotniczy, którzy nie dotarli tam podczas poprzedniej operacji z powodu zawrócenia uszkodzonych jednostek do Gibraltaru (operacja Style). Operacja powiodła się bez strat i po osiągnięciu Malty 2 sierpnia, zespół powrócił do Gibraltaru 4 sierpnia, po czym "Arethusa" powróciła do Anglii. We wrześniu-październiku przechodziła remont.

[edytuj] Morze Północne i rajd na Lofoty 1941

"Arethusa" jako okręt flagowy Zespołu "Z" kadm. L. Hamiltona wzięła następnie udział w rajdzie na norweskie Lofoty (operacji Anklet). Oprócz niej, w skład zespołu wchodziło 7 niszczycieli (w tym polskie OORP "Kujawiak" i "Krakowiak") oraz mniejsze okręty. 26 grudnia 1941 na brzeg wysadzono komandosów, jednakże na skutek kontrakcji niemieckiego lotnictwa, "Arethusa" odniosła uszkodzenia od bliskich wybuchów bomb i zespół zmuszony został do powrotu do Scapa Flow.

Od 6 lutego do 9 kwietnia 1942 krążownik był w remoncie, podczas którego wzmocniono artylerię przeciwlotniczą, instalując 4 podwójne stanowiska Mk XIX dział uniwersalnych 102 mm zamiast 4 pojedynczych.

[edytuj] Morze Śródziemne 1942

Po remoncie "Arethusa" została skierowana na wschodnie Morze Śródziemne – drogą wokół Afryki i przez Kanał Sueski do Aleksandrii (9 czerwca 1942), gdzie weszła w skład 15. Eskadry Krążowników Floty Śródziemnomorskiej kontradmirała Philipa Viana. Uczestniczyła w osłonie nieudanej operacji Vigorous – konwoju na Maltę, który ostatecznie zawrócił 14 czerwca ze sporymi stratami do bazy, odpierając liczne ataki lotnictwa, okrętów podwodnych i kutrów torpedowych. "Arethusa" została jedynie lekko uszkodzona odłamkami bomb.

20 lipca wraz z krążownikiem HMS "Dido" ostrzeliwała Mersa Matruh. W nocy na 13 sierpnia krążowniki HMS "Arethusa" i "Cleopatra" oraz 4 niszczyciele ostrzelały wyspę Rodos, w ramach działań odwracających uwagę od dużego konwoju na Maltę (operacji Pedestal). 18 listopada 1942 "Arethusa" z dwoma krążownikami przeciwlotniczymi i jednym lekkim z 15. eskadry ("Cleopatra", "Dido", "Orion") i 10 niszczycielami, osłaniała konwój 4 statków na Maltę – operacja Stoneage. Konwój był atakowany przez lotnictwo i ok. godziny 18.05, na północ od Derny, "Arethusa" została storpedowana przez prawdopodobnie włoski samolot torpedowy, otrzymując trafienie w lewą burtę w okolicy drugiej wieży dziobowej. Pomimo pożaru i przechyłu, "Arethusa" utrzymała się na wodzie i częściowo dopłynęła, a częściowo została doholowana (rufą naprzód, w celu zmniejszenia naporu wody) przez niszczyciel HMS "Petard", do Aleksandrii, gdzie dotarła 21 listopada. Zginął przy tym 1 oficer i 155 marynarzy, rannych zostało 43 członków załogi. Uszkodzenie "Arethusy" było ostatnią stratą brytyjskiej marynarki w obronie Malty. Okręt był prowizorycznie naprawiony w Aleksandrii w styczniu 1943, a następnie od lutego do 15 grudnia 1943 remontowany w stoczni Charlestown Navy Yard w Bostonie w USA. Przy tym wzmocniono i ulepszono jego lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze.

[edytuj] Inwazja w Normandii i Morze Śródziemne 1944-1945

W styczniu 1944 "Arethusa" powróciła do Anglii i po dalszych robotach wykończeniowych osiągnęła gotowość w kwietniu 1944. Następnie wzięła udział w operacji lądowania wojsk alianckich w Normandii, w składzie zespołu wsparcia ogniowego "D" kadm. W. Pattersona, wspierającego lądowanie w rejonie Lion-sur-Mer na odcinku "Sword" (w jego skład wchodziły też pancerniki HMS "Warspite" i "Ramillies", monitor HMS "Roberts", krążowniki: HMS "Mauritius", "Frobisher", polski ORP "Dragon" oraz HMS "Danae" – przyszły polski ORP "Conrad" i 13 niszczycieli). 6 czerwca 1944 o świcie okręty te rozpoczęły ostrzał francuskiego wybrzeża, celem "Arethusy" była przede wszystkim bateria nadbrzeżna 150 mm w Merville. Wspierała ona też m.in. 6. Dywizję Powietrznodesantową. 16 czerwca na pokładzie "Arethusy" wizytę z Portsmouth do rejonu lądowania i z powrotem odbył król brytyjski Jerzy VI.

24 i 25 czerwca 1944 krążownik został uszkodzony biskimi wbuchami bomb. przez lotnictwo, następnie znajdował się w remoncie. W styczniu 1945 ponownie został skierowany na wschodnie Morze Śródziemne, w skład 15. eskadry krążowników. Eskadra zajmowała się m.in. dostarczaniem zaopatrzenia i sprzętu wojennego do Grecji, gdzie brytyjskie i greckie rządowe wojska walczyły z partyzantką komunistyczną z ELAS. Po wojnie, w listopadzie 1945 "Arethusa" została wycofana do rezerwy w Wielkiej Brytanii. W styczniu 1948 została wycofana ze służby. Rozpatrywano sprzedaż do Norwegii, lecz ostatecznie okręt został sprzedany na złom i złomowany w Newport w Walii, gdzie przybył 9 września 1950.

Za służbę okręt otrzymał trzy wyróżnienia bojowe (battle honours): za Norwegię 1940-41, konwoje maltańskie 1941-42 i Normandię 1944.

[edytuj] Modernizacje

• sierpień-wrzesień 1940
  • usunięto katapultę i wodnosamolot, dodano dwa poczwórnie sprzężone stanowiska działek plot 40 mm Vickers Mk VII "pom-pom"
• przełom 1940/41
  • zamontowano radar typu 286.
• pierwsza połowa 1941
  • dodano dwie wyrzutnie niekierowanych pocisków rakietowych przeciwlotniczych UP
• wrzesień-październik 1941
  • dodano 6 pojedynczych działek plot 20 mm Oerlikon, zdemontowano nieefektywne wyrzutnie pocisków UP i poczwórne wkm-y 12,7 mm, zamontowano radary typu 281 (zamiast 286) i typu 284.
• 6 lutego – 9 kwietnia 1942
  • 4 pojedyncze działa przeciwlotnicze 102 mm Mk V zamieniono na 4 podwójne stanowiska Mk XIX dział uniwersalnych 102 mm Mk XVI, zamontowano radary typu 285 (kierowania ogniem) i 273, zdemontowano główny dalmierz, zmieniono pozycje działek 20 mm
• październik 1942
  • dodano trzy pojedyncze działka plot 20 mm
• luty 1943 – kwiecień 1944
  • zamontowano dwa poczwórnie sprzężone amerykańskie działka plot Bofors 40 mm zamiast działek 40 mm "pom-pom", pojedyncze działka 20 mm zamieniono na 4 podwójne stanowiska, zamontowano radary typów 282 (kierowania ogniem), 283 (kierowania ogniem) i 272 (zamiast 273).

[edytuj] Dane techniczne

• zapas paliwa: 1327 t. mazutu

Uzbrojenie i wyposażenie:

• 6 dział 152 mm Mk XXIII w wieżach dwudziałowych Mk XXI (3xII).
  • długość lufy L/50 kalibrów (7620 mm), donośność maksymalna 23.300 m, kąt podniesienia 60°, masa pocisku 50,8 kg, zapas amunicji – 200 na działo.
• 8 uniwersalnych dział przeciwlotniczych 102 mm Mk XVI w stanowiskach dwudziałowych Mk XIX (4xII) (początkowo 4 działa Mk.V - 4xI)
• 8 działek przeciwlotniczych 40 mm Vickers Mk VIII w poczwórnych stanowiskach Mk VII (2xIV – od 1940-1941; od 1944 - 8 działek Bofors 40 mm)
• 5-9 działek przeciwlotniczych 20 mm Oerlikon (od 1941, liczba zwiększana podczas wojny)
• 8 wkm 12,7 mm plot (2xIV, do 1940-41)
• 6 wyrzutni torpedowych 533 mm TR Mk IV dla torped Mk IX (2xIII)
• 1 wodnosamolot Fairey Seafox, katapulta (do 1940)

Opancerzenie:

• pas burtowy: 57 mm
• pokład pancerny: 25,4 mm
• przednia i tylna gródź cytadeli pancernej: 25,4 mm
• komory amunicyjne: 76-51 mm i 25,4 mm
• wieże: 25,4 mm
• barbety: 19 mm
• masa: 618 t

[edytuj] Bibliografia

• S.W. Patianin (С.В.Патянин): "Kriejsera tipa 'Arethusa'" (Крейсера типа «Аретьюза»), seria Morskaja Kollekcja 6/2002
• Geoffrey B. Mason: HMS ARETHUSA - Arethusa-class Light Cruiser

Przypisy