Jan Tomasz Gross

Z Wikipedii

Ten artykuł dotyczy polskiego socjologa, profesora Uniwersytetu Princeton. Zobacz też: Jan Gross - polski ksiądz luterański.

Jan Tomasz Gross (ur. 1 sierpnia 1947 w Warszawie) - zamieszkały w USA polski socjolog, zajmujący się naukami politycznymi i społecznymi, a w tym kontekście szczególnie problematyką wojenną. Obecnie jest profesorem wydziału historii Uniwersytetu Princeton. W 1996 Prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył Grossa Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej^[1].

Urodził się w rodzinie intelektualistów i dorastał w lewicowym środowisku. Matka Grossa, Hanna Szumańska (córka znanego przedwojennego adwokata, Wacława Szumańskiego, który był obrońcą m.in. w "procesie brzeskim"), była łączniczką Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej i pomagała ukrywać przed Niemcami jego ojca, Zygmunta (Polaka żydowskiego pochodzenia, członka Polskiej Partii Socjalistycznej). Po wojnie pobrali się^[2].

Studiował fizykę na Uniwersytecie Warszawskim^[2]^[1], po zaangażowaniu się w protesty studenckie w marcu 1968 aresztowany na pięć miesięcy. W 1969 wyemigrował z rodzicami do Stanów Zjednoczonych. W 1975 obronił doktorat z socjologii na Uniwersytecie Yale, gdzie przez wiele lat był wykładowcą.

Autor między innymi Sąsiadów o pogromie w Jedwabnem dokonanym 10 lipca 1941 na żydowskich mieszkańcach miasta przy udziale Polaków z miasta i okolic.

W czerwcu 2006 ukazała się w USA jego książka Fear: Anti-Semitism in Poland After Auschwitz (Strach: antysemityzm w Polsce po Auschwitz). Zajął się w niej problemem pogromu kieleckiego, krakowskiego i rzeszowskiego w 1946. Polskie wydanie ukazało się 11 stycznia 2008 nakładem wydawnictwa Znak.

Publikacje

Jako autor

1979: Polish society under German occupation : the Generalgouvernement, 1939-1944, Princeton University Press.
1988: Revolution from Abroad. The Soviet Conquest of Poland’s Western Ukraine and Western Belorussia. - wznowione w 2003 przez Princeton University Press: ISBN 0-691-09603-1
1998: Upiorna dekada : trzy eseje o stereotypach na temat Żydów, Polaków, Niemców i komunistów : 1939-1948, Kraków : Universitas.
1999: Studium zniewolenia : wybory październikowe 22 X 1939, Kraków : Universitas.
2001: Neighbors: The Destruction of the Jewish Community in Jedwabne, Poland, Princeton University Press, 2001, ISBN 0-14-200240-2. Wydanie Polskie w 2000 jako "Sąsiedzi: Historia zagłady żydowskiego miasteczka", Sejny, Fundacja Pogranicze, ISBN 8386872136
2003: Wokół "Sąsiadów" : polemiki i wyjaśnienia, Sejny : Pogranicze.
2006: Fear: Anti-Semitism in Poland After Auschwitz, Random House, ISBN 0-375-50924-0. Wydanie Polskie w 2008 jako Strach: Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści, Znak, ISBN 978-83-240-0876-6

Jako redaktor merytoryczny

1981: War through children’s eyes : the Soviet occupation of Poland and the deportations, 1939-1941, Irena Grudzińska-Gross, Jan Tomasz Gross ; przedmowa Bruno Bettelheim ; wstęp Jan Tomasz Gross ; tłumaczenie Ronald Strom, Dan Rivers, Stanford, Calif. : Hoover Institution Press, Stanford University.
1983:W czterdziestym nas matko na Sybir zesłali - Polska a Rosja 1939-42, Wybór i opracowanie: Jan Tomasz Gross, Irena Grudzińska-Gross. Wstęp napisał Jan Tomasz Gross. Wybór dziecinnych wypracowań polskich dzieci uwolnionych z sowieckiej zsyłki lat 1939-1942 ze zbiorów Instytutu Hoovera. Londyn: Aneks 1983.
1984:Poland’s self-limiting revolution, Jadwiga Staniszkis, wydane przez Jana T. Grossa, Princeton, N.J. : Princeton University Press.
2000 The politics of retribution in Europe : World War II and its aftermath, Istvan Deak, Jan T. Gross, Tony Judt (red.), Princeton, N.J. : Princeton University Press.