Jerzy I pomorski

Z Wikipedii

Herb rodowy Gryfitów

Jerzy I (ur. 11 kwietnia 1493 w Darłowie, zm. 11 maja 1531 w Szczecinie) – książę pomorski od 1523 z dynastii Gryfitów.

Starszy syn księcia Bogusława X i Anny Jagiellonki, córki króla Polski Kazimierza Jagiellończyka.

Spis treści

1 Lata panowania
2 Rodzina
- 2.1 Żony
- 2.2 Dzieci
3 Bibliografia

[edytuj] Lata panowania

Od 1508 przebywał na dworze księcia saskiego w Dreźnie, gdzie pobierał nauki. Następnie studiował w Heidelbergu. Tam poznał swą pierwszą żonę Amelię. Od 1518 pomagał ojcu, księciu Bogusławowi X, w rządach nad księstwem. Samodzielne rządy objął w 1523.

Jerzy I był wysokiego wzrostu, silnej budowy ciała, oszpecony na skutek uszkodzenia lewej gałki ocznej, podczas jednego z polowań, bardzo podobny do swego ojca. Bez charyzmy, choć rozsądny – zwykł mawiać o sobie „z radością przez życie”.

[edytuj] Sprawa lenna nad Lęborkiem i Bytowem

Wespół z trzystoma rycerzy w 1526 wyprawił się do wuja, króla Polski Zygmunta I Starego, przebywającego w Gdańsku, w sprawie niespłaconego posagu po matce (ok. 30 tys. groszy polskich) i lenna Lęborka i Bytowa. Stał się oficjalnym lennikiem Polski wespół z bratem Barnimem IX. Uzgodniono przymierze pomorsko-polskie, w które włączono Meklemburgię. Za przedłużenie lenna obu ziem bracia zgodzili się na pomniejszenie posagu o 12 tys. groszy polskich.

[edytuj] Pretensje Brandenburgii do Pomorza

W 1521 Jerzy wziął aktywny udział w sejmie wormackim. Odwiedził Kraków, prosząc o pomoc i opiekę nad Pomorzem, w sporze z Brandenburgią. W 1527 uczestniczył ponownie w sejmie Rzeszy w Spirze. Mimo wielu podejmowanych prób nad rozstrzygnięciem pretensji elektora brandenburskiego do Pomorza, sprawy nie załatwiono. Próby rozmów podejmowano jeszcze na zjeździe w Jüterborgu, bezskutecznie. 25 sierpnia 1529 w Grzymie Brandenburgia zrzekła się pretensji zwierzchnich nad Pomorzem i uznała go jako lenno cesarskie, z prawem przejęcia po śmierci całej linii Gryfitów.

[edytuj] Reformacja w Szczecinie

Jerzy po raz pierwszy spotkał się z Marcinem Lutrem w 1521 na sejmie wormackim, gdzie reformator był wezwany przez samego cesarza. Mimo jego potępienia i uznania za heretyka Gryfita zdawał się być pod ogromnym wpływem jego nauk. W 1523 Luter przysłał do Szczecina teologa Pawła von Rode. Powodem tego m.in. był przesłany list Rady Miejskiej Szczecina twórcy luteranizmu z zapytaniem o wyrażenie opinii w sprawie świadczeń kleru na rzecz miasta. Odpowiedź była jednoznaczna – kler winien ponosić ciężary podatkowe na równi z pozostałymi mieszkańcami miasta. Von Rode rozpoczął wykładać istotę nowej religii. Jego nauki odbywały się pod gołym niebem na rynku bądź w porcie. Stosunkowo szybko pospólstwo zaczęło domagać się zmian w Kościele katolickim. Nad wprowadzaniem nowej religii kontrolę sprawował Jerzy I, który już samodzielnie sprawował władzę nad księstwem. Do miasta przybyło kilku kaznodziejów, radykalnych kleryków wzywających masy do walki przeciw istniejącemu porządkowi. Większość mieszkańców, wraz z częścią szlachty, opowiedziała się po stronie nowej religii. Groźba buntu i z nim związany strach paraliżował pracę duszpasterską katolickich duchownych. Sytuacja ta doprowadziła do opuszczenia przez nich miasta. Von Rode otrzymał prawo odprawiania mszy w obrządku luterańskim w kościele św. Jakuba w Szczecinie.

[edytuj] Przejęcie dóbr kościelnych

W księstwie w okresie reformacji zaczęły się spontaniczne wystąpienia luteran. Organizowano napady na kościoły, rabunek kosztowności kościelnych Kościoła katolickiego wraz z pozostałym jego mieniem. Na skutek szerzenia się grabieży Jerzy I nakazał urzędnikom księstwa zajęcie całego mienia kościelnego, zwłaszcza po małych miejscowościach i wsiach, wraz ze wszelkimi dobrami klasztornymi i biskupimi. Przejęto razem 45 fundacji i klasztorów (był to obszar 1/3 ziem księstwa).

[edytuj] Ostatnie lata życia

Około 1530, gdy regulowano sprawy posagowe pierwszej żony Bogusława X, Małgorzaty brandenburskiej (30 tys. guldenów), podjęto decyzję o ponownym mariażu księcia Jerzego. Jego żoną miała zostać Małgorzata, córka elektora brandenburskiego Joachima I. Niechętnym temu małżeństwu był Barnim IX, który w akcie protestu nie wziął udziału w uroczystościach ślubnych.

9 maja 1531 podczas polowania w kołbackich lasach Jerzy zachorował na zapalenie płuc. Po przewiezieniu go do Szczecina w dwa dni później zmarł. Pochowano go 13 maja obok ojca Bogusława X, w kościele św. Ottona na szczecińskim zamku. Po jego śmierci władzę nad księstwem przejął jego brat, Barnim IX i syn, Filip I.

[edytuj] Rodzina

[edytuj] Żony

Pierwszą żoną Jerzego była Amelia, córka Filipa, elektora Palatynatu Reńskiego z rodu Wittelsbachów, oraz Małgorzaty bawarskiej. Po raz drugi Jerzy ożenił się z Małgorzatą, córką elektora brandenburskiego Joachima I i Elżbiety duńskiej.

[edytuj] Dzieci

Jerzy I był ojcem Bogusława XI i Filipa I oraz Małgorzaty i Georgii. Przypisuje mu się również ojcostwo nieślubnego syna, Jerzego Herza, który był późniejszym pastorem w Ryszewku i Kozielicach koło Pyrzyc, karanego wielokrotnie przez władze kościelne za nadużywanie alkoholu.