Książęta pomorscy
Z Wikipedii
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł zintegrować z artykułem Książęta gdańscy. (dyskusja) |
 |
Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, jakie informacje budzą wątpliwości. |
 |
Zasugerowano, aby ten artykuł podzielić na różne artykuły dostępne ze strony ujednoznaczniającej. (dyskusja) |
Książęta pomorscy. Pomorze jest geograficznym i historycznym regionem w obecnych granicach północnej Polski i Niemiec, na południowym wybrzeżu Bałtyku po obu stronach Odry i sięga na wschodzie do Wisły, a na zachodzie do rzeki Reknicy.
W drugiej połowie X wieku Pomorze należało do Polski, ale biskupstwo w Kołobrzegu utworzone w 1000 r., zostało zniszczone około roku 1007. Państwo pierwszych Piastów rozpadło się w latach 30. XI wieku, ale zostało ponownie zjednoczone przez Kazimierza Odnowiciela, który wygrał kilka bitew z Mazowszanami i Pomorzanami w 1047. Według kroniki Galla Anonima panowanie nad Pomorzem stracił król Bolesław Śmiały.
Pierwszym pisanym śladem władców pomorskich jest wzmianka z 1046 o księciu Siemomyśle (Zemuzil dux Bomeranorum). Kronika Galla Anonima (napisana w 1113) wspomina kilku książąt pomorskich: Świętobora, Gniewomira i nie nazwanego księcia obleganego w Kołobrzegu.
W wyniku trzech kampanii wojskowych w 1116, 1119 i 1121 całe Pomorze zostało opanowane przez polskiego księcia Bolesława Krzywoustego i podzielone na cztery części: Pomorze Gdańskie z Gdańskiem znalazło się pod bezpośrednią kontrolą Polski, w której książę Bolesław ustanowił swojego namiestnika; Pomorze Środkowe ze Słupskiem i Sławnem stało się polskim lennem rządzonym przez księcia Racibora, a Pomorze Zachodnie z Kamieniem, Kołobrzegiem i Białogardem polskim lennem rządzonym przez księcia Warcisława. Szczecin i Wolin (miasto) były półniezależnymi republikami miejskimi podległymi władzy księcia polskiego.
Polscy namiestnicy Pomorza Wschodniego przekształcili się stopniowo w częściowo niezależnych książąt, którzy rządzili do roku 1294. W różnych okresach podlegali Polsce i Danii. Księstwo było okresowo podzielone na dzielnice ze stolicami w Gdańsku, Białogardzie, Świeciu, Lubiszewie i Tczewie.
Warcisław I, książę Pomorza Zachodniego został protoplastą dynastii Gryfitów rządzących księstwem do roku 1637. Książętom udało się zebrać różne terytoria po obu stronach rzeki Odry i dlatego w różnych okresach byli wasalami Polski oraz Cesarstwa Rzymskiego (Królestwa Niemieckiego). Księstwo było okresowo podzielone na dzielnice ze stolicami w Szczecinie, Wołogoszczy, Bardzie, Darłowie, Dyminie, Słupsku i Stargardzie.
Wyspa Rugia (Rana) została podbita przez Duńczyków w roku 1168, a lokalny władca Jaromar I dał początek dynastii książąt rugijskich rządzących księstwem jako wasale królów duńskich do roku 1325. Potem księstwo rugijskie przypadło dynastii zachodniopomorskiej.
[edytuj] Pierwsi władcy
- Siemomysł (wzmiankowany w 1046)
- Świętobor
- Świętopełk
Pojawiły się hipotezy, że władcami Pomorza mogli być też:
- Świętopełk Mieszkowic (syn Mieszka I),
- Wrytsleof, który przebywał w r. 1026 na dworze Kanuta Wielkiego w Anglii
- Dytryk.
[edytuj] Księstwo pomorskie (wschodnie lub gdańskie) (dynastia Sobiesławiców)
- 1109-1113,1121 Świętopełk
- 1155-1178 Sobiesław I
- 1178-1207 Sambor I
- 1207-1220 Mściwoj I
- 1220-1271 rozbicie Pomorza Wschodniego na dzielnice: Gdańsk, Białogard, Lubiszewo-Tczew, Świecie
- 1260-1266 Świętopełk II Wielki
- 1271-1294 Mściwój II
- 1295-1296 Przemysł II, król Polski
- 1296 Leszek inowrocławski, ks. kujawski
- 1296-1299 Władysław I Łokietek, ks. kujawski
- 1299-1305 Wacław II Czeski, król Czech i Polski
- 1305-1306 Wacław III, król Czech i Polski
- 1306-1309 Władysław I Łokietek, król Polski
- 1309-1454 do Zakonu Krzyżackiego
- 1454-1466 wojna trzynastoletnia
- 1466-1772 województwo pomorskie (część Królestwa Polskiego)
- 1772-1920 Prusy Zachodnie, prowincja Królestwa Pruskiego
[edytuj] Księstwo białogardzkie (Białogarda)
- 1215/1229-1257 Racibor
- od 1257 w składzie Pomorza Wschodniego)
[edytuj] Księstwo gdańskie (Gdańsk)
- do 1215 w składzie księstwa (wschodnio) pomorskiego
- 1215-1266 Świętopełk II Wielki
- 1266-1271 Warcisław II
- od 1271 w składzie księstwa (wschodnio) pomorskiego
[edytuj] Księstwo lubiszewskie/tczewskie (Lubiszewo, później Tczew)
- ?-1200/1207 Grzymisław
- 1215/1228-1266/1278 Sambor II
- od 1266/1278 w składzie Pomorza Wschodniego
[edytuj] Księstwo świeckie (Świecie)
- ?-1200/1207 Grzymisław
- 1215/1223-1229/1230 Warcisław I
- 1229-1255/1266 Świętopełk II Wielki
- 1255/12661271 Mściwój II
- od 1271 w składzie zjednoczonego księstwa (wschodnio)pomorskiego
[edytuj] Księstwo pomorskie (środkowe) albo sławieńskie
- ?-1156 Racibor I (of 1147/8 również książę Pomorza Zachodniego)
- do ok. 1190 w składzie Pomorza Zachodniego
- 1190-1223 Bogusław III
- 1223-1238 Racibor II
- 1238-1316 w składzie Pomorza Wschodniego
- od 1316 jako księstwo słupskie do ks. wołogoskiego
[edytuj] Księstwo pomorskie (zachodnie lub szczecińskie) (dynastia Gryfitów)
- ?- 1106 Świętobor (?)
- 1106(?)-1121 Świętopełk
- 1121-1147/8 Warcisław I
- 1147/8-1156 Racibor I
- 1156-1180 Bogusław I i Kazimierz I
- 1180-1187 Bogusław I
- 1187-1219 Bogusław II i Kazimierz II
- 1219-1220 Bogusław II
po 1202 ks. pomorskie ulega rozbiciu na poszczególne księstwa, najważniejsze to wołogoskie i szczecińskie, okresowo jednoczone
- 1264-1278 Barnim I Dobry
- 1278-1295 Barnim II, Otto I i Bogusław IV
- 1478-1523 Bogusław X
- 1523-1531 Jerzy I i Barnim IX Pobożny
- 1625-1637 Bogusław XIV
- 1637-1657 starostwa lęborskie i bytowskie do Polski, następnie do Brandenburgii
- 1637-1648/53 większość Pomorza Zachodniego do Szwecji
po pokoju westfalskim 1648, podział księstwa pomorskiego w 1653 między króla Szwecji (część zachodnia z Wołogoszczą, Szczecinem i ujściem Odry), a elektora brandenburskiego (cześć wschodnia), który nosił tytuł księcia pomorskiego do 1918 r.
- 1720 Brandenburgia-Prusy zajmują część Pomorza Szwedzkiego ze Szczecinem
- 1815 Szwecja oddaje swoją część Pomorza Danii, a Dania Prusom
- 1870-1919 Pomorze wraz z Prusami w składzie Cesarstwa Niemieckiego
[edytuj] Księstwo szczecińskie (Szczecin)
- od 1160 w składzie ks. (zachodnio)pomorskiego
- 1156-1180 Bogusław I, Kazimierz I
- 1180-1187 Bogusław I
- 1202-1220 Bogusław II
- 1220-1278 Barnim I Dobry
- 1278-1295 Barnim II, Otto I i Bogusław IV
- 1295-1344 Otto I
- 1344-1368 Barnim III Wielki
- 1368-1372 Kazimierz III
- 1372-1404 Świętobor I i Bogusław VII
- 1404-1413 Świętobor I
- 1413-1428 Otto II i Kazimierz V
- 1428-1435 Kazimierz V
- 1435-1451 Joachim I Młodszy
- 1451-1464 Otto III
- 1464-1474 Eryk II
- 1474-1523 Bogusław X
- 1523-1531 Jerzy I i Barnim IX Pobożny
- 1531-1569 Barnim IX Pobożny
- 1569-1600 Jan Fryderyk
- 1600-1603 Barnim X Młodszy
- 1603 Kazimierz VII
- 1603-1606 Bogusław XIII
- 1606-1618 Filip II
- 1618-1620 Franciszek (I)
- 1620-1625 Bogusław XIV
- od 1478 w składzie Zjednoczonego Księstwa Zachodniopomorskiego
[edytuj] Księstwo wołogoskie (Wołogoszcz/Wolgast)
- od 1295 w składzie Pomorza Zachodniego
- 1295-1309 Bogusław IV
- 1309-1326 Warcisław IV
- 1326-1365 Bogusław V, Warcisław V i Barnim VI
- 1365-1368 Bogusław V i Warcisław V
- 1368-1376 Bogusław VI i Warcisław IV (?)
- 1376-1393 Bogusław VI
- 1393-1394 Warcisław VI
- 1394-1405 Barnim VI
- 1405-1451 Barnim VII i Warcisław IX
- 1451-1457 Warcisław IX
- 1457-1474 Eryk II
- 1474-1478 Warcisław X
- 1478-1523 Bogusław X
- 1523-1531 Barnim IX Pobożny i Jerzy I
- 1532-1560 Filip I
- 1567-1569 Bogusław XIII, Ernest Ludwik, Jan Fryderyk i Barnim X Młodszy
- 1569-1592 Ernest Ludwik
- 1592-1625 Filip Juliusz
- od 1478 w składzie Zjednoczonego Księstwa Zachodniopomorskiego
[edytuj] Księstwo bardowskie (Bardo/Barth)
- do 1376 w składzie ks. wołogoskiego)
- 1376-1415 Warcisław VI
- 1394-1415 Warcisław VII
- 1415-1451 Barnim VIII
- 1457-1478 Warcisław IX
- 1478-1531 w składzie ks. pomorskiego
- 1531-1569 w składzie ks. wołogoskiego
- 1569-1603 Bogusław XIII
- od 1603 w składzie ks. szczecińskiego
[edytuj] Księstwo darłowskie (Darłowo)
- do 1569 w składzie ks. szczecińskiego
- 1569-1603 Barnim X Młodszy
- 1603-1606 Bogusław XIII
- 1606-1617 Jerzy III i Bogusław XIV
- 1617-1620 Bogusław XIV
- od 1620 do ks. szczecińskiego
[edytuj] Księstwo dymińskie (Dymin/Demmin)
- do 1160 w składzie ks. pomorskiego
- 1160-1180 Kazimierz I
- 1211-1219/20 Kazimierz II
- 1219/20-1264 Warcisław III
- od 1264 do ks. szczecińskiego
[edytuj] Księstwo słupskie (Słupsk)
- do ok. 1190 w składzie Pomorza Zachodniego
- 1190-1316 księstwo sławieńskie (część Pomorza Wschodniego)
- 1316-1368 w składzie ks. wołogoskiego
- 1368-1373 Bogusław V Stary
- 1374-1377 Kazimierz IV
- 1377-1395 Warcisław VII
- 1395-1402 Bogusław VIII i Barnim V
- 1402-1403 Barnim V
- 1403-1418 Bogusław VIII
- 1418-1446 Bogusław IX
- 1449-1459 Eryk I
- od 1459 do ks. wołogoskiego
[edytuj] Księstwo stargardzkie (Stargard Szczeciński)
- do 1377 w składzie ks. słupskiego
- 1377-1402 Bogusław VIII i Barnim V
- 1402-1418 Bogusław VIII
- 1418-1446 Bogusław IX
- 1449-1459 Eryk I
- od 1459 do ks. wołogoskiego
[edytuj] Biskupstwo kamieńskie (Koszalin, Kołobrzeg)
Zobacz więcej w osobnym artykule: Biskupi kamieńscy.- Niezależne państwo biskupie utworzone w 1163r. na ziemi koszalińsko-kołobrzeskiej.
- Biskupi katoliccy
- 1163-1185 Konrad I
- 1186-1191 Zygfryd I
- 1191-1219 Zygwin I
- 1219-1233 Konrad II Dymiński
- 1233-1241 Konrad III
- 1244-1251 Wilhelm I
- 1251-1289 Hermann von Gleichen
- 1289-1293 Jaromir I Rugijski
- 1294-1296 Wiesław (elekt)
- 1296-1300 Piotr I
- 1300-1301 Ginter
- 1301-1317 Henryk I von Wacholtz
- 1317-1324 Konrad IV
- 1324 Jan von Goettingen (elekt)
- 1324 Henryk von Hanneberg (elekt)
- 1324-1330 Wilhelm II (Arnold von Eltz)
- 1330-1343 Fryderyk I von Eickstedt
- 1343-1370 Jan I Wettin
- 1370-1385 Filip I von Rehberg
- 1385-1386 Jan II Willekini
- 1386 Bogusław VIII Gryfita (elekt)
- 1386-1394 Jan III Brunonis
- 1394-1398 Jan IV Kropidło (Piast)
- 1398-1410 Mikołaj I Schippenbeil
- 1410-1424 Magnus Wettin
- 1424-1446 Zygfryd II von Boock
- 1446-1468 Henning Iven
- 1468 Henning Kesseboge (elekt)
- 1472 Ludwik von Eberstein (elekt)
- 1472-1478 Mikołaj II von Tuengen
- 1479-1482 Marinus von Fregeno
- 1482-1485 Angelos von Sessa
- 1485 Mikołaj Westphal
- 1485-1498 Benedykt Wallenstein
- 1498-1521 Marcin von Karith
- 1521-1544 Erazm von Manteuffel
- Biskupi protestanccy
- 1544-1549 Bartolomeusz Swawe
- 1549-1556 Marcin II Weiher z Łeby
- Biskupi protestanccy z dynastii Gryfitów
- 1557-1573 Jan Fryderyk
- 1573-1602 Kazimierz
- 1602-1618 Franciszek
- 1618-1622 Ulryk
- 1622-1637 Bogusław XIV
- 1637-1648 Ernest Bogusław von Croy
- od 1648 w składzie Brandenburgii, której władcy nosili tytuł książąt pomorskich do 1918 r.
{{}}
[edytuj] Księstwo rugijskie/rańskie
- od 1325 do książąt (zachodnio)pomorskich jako księstwo wołogosko-rugijskie, albo rugijsko-bardowskie:
- od 1474 w składzie ks. wołogoskiego
- od 1478 w składzie ks. (zachodnio)pomorskiego
[edytuj] Literatura
- Gerard Labuda (red.), "Historia Pomorza", tomy I-IV, Poznań-Toruń 1969-2003
- Edmund Kopicki, "Tabele dynastyczne", "Wykazy panujących", w: "Katalog podstawowych monet i banknotów Polski oraz ziem z historycznie z Polską związanych", Tom IX, Część I
- Zugmunt Boras, "Książęta Pomorza Zachodniego", Poznań 1969, 1978, 1996
- Kazimierz Kozłowski, Jerzy Podralski, "Poczet Książąt Pomorza Zachodniego", KAW, Szczecin 1985
- Lech Bądkowski, W. Samp. "Poczet książąt Pomorza Gdańskiego", Gdańsk 1974
- B. Śliwiński, "Poczet książąt gdańskich", Gdańsk 1997
- Wojciech Myślenicki, "Pomorscy sprzymierzeńcy Jagiellończyków", Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1979
- Józef Spors, "Podziały administracyjne Pomorza Gdańskiego i Sławieńsko-Słupskiego od XII do początków XIV w", Słupsk 1983
- Kazimierz Ślaski, "Podziały terytorialne Pomorza w XII-XII w.", Poznań 1960
- Edward Rymar, Krewni i powinowaci książąt pomorskich w źródłach średniowiecznych (XII-początek XVI w.), Materiały Zachodniopomorskie, vol. XXXI
- Klemens Bruski, "Lokalne elity rycerstwa na Pomorzu Gdańskim w okresie panowania zakonu krzyżackiego", Gdańsk 2002
