Pyrzyce
Z Wikipedii
Współrzędne: 53°08' N 14°53' E
| Pyrzyce | |||||
|
|||||
| Województwo | zachodniopomorskie | ||||
| Powiat | pyrzycki | ||||
| Gmina - rodzaj |
Pyrzyce miejsko-wiejska |
||||
| Założono | 1235 | ||||
| Prawa miejskie | 1263 | ||||
| Burmistrz | Kazimierz Lipiński | ||||
| Powierzchnia | 38,79 km² | ||||
| Położenie | 53° 08' N 14° 53' E |
||||
| Liczba mieszkańców (2006) - liczba ludności - gęstość |
12 688 327,1 os./km² |
||||
| Strefa numeracyjna (do 2005) |
91 | ||||
| Kod pocztowy | 74-200 | ||||
| Tablice rejestracyjne | ZPY | ||||
|
Położenie na mapie Polski
  Pyrzyce
|
|||||
| TERC10 (TERYT) |
4324312054 | ||||
| SIMC10 | 0979515 | ||||
| Miasta partnerskie |  Hörby Złocieniec Goleniów Korbach Vysoke Myto Bad Sülze |
||||
|
Urząd miejski3
pl. Ratuszowy 174-200 Pyrzyce tel. 91 570-00-89; faks 91 570-01-54 |
|||||
| Strona internetowa miasta | |||||
Pyrzyce (staropolskie Pyro-pszenica)(pom. Pirzëce, niem. Pyritz) – miasto powiatowe w województwie zachodniopomorskim, siedziba gminy Pyrzyce. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. szczecińskiego. Od 10 czerwca 2006 patronem miasta jest św. Otton z Bambergu. Siedziba dekanatu.
Pyrzyce położone są na rolniczych terenach Równiny Pyrzycko-Stargardzkiej przy drodze krajowej nr 3 ze Świnoujścia przez Szczecin, Gorzów Wielkopolski, Zieloną Górę do granicy z Czechami.
Integralne części miasta stanowią: Górne, Karniewo, Obojno, Pogorzałki, Polnik, Sicina.
Spis treści |
[edytuj] Historia
Osadnictwo w rejonie Pyrzyc jest bardzo stare, wzmianki pisane pojawiają się w VIII-IX wieku (opis Geografa Bawarskiego). W drugiej połowie X w. Pyrzyce zostały podporządkowane Piastom, ale od XI w. mieszkańcy grodu prowadzili znowu samodzielną politykę w ramach pomorskiej państwowości. W 1124 r. mieszkańcy Pyrzyc i okolic przyjęli chrzest. Prawa miejskie Pyrzyce otrzymały w 1263 r. Miasto należało od 1493 r. do Księstwa Zachodniopomorskiego, po zniszczeniu w czasie wojny trzydziestoletniej w 1630 r. dostało się we władanie Szwecji, a od 1653 r. w granicach Brandenburgii, później Królestwa Pruskiego. Od połowy XVIII w. rozpoczyna się ożywienie gospodarcze. Pyrzyce rozwijały się przede wszystkim rolniczo. Stan ten trwał przez cały XIX w. i dwudziestolecie międzywojenne. Rozwój miasta nastąpił po rozbudowaniu w 1882 r. kolei ze Stargardu Szczecińskiego przez Myślibórz do Kostrzyna, a pod koniec XIX w. odgałęzienia do Gryfina, Godkowa i Płońska. Miasto rozbudowywało się, powstały obiekty sportowe, m.in. odkryty basen o wymiarach olimpijskich. Zimą 1945 r. Pyrzyce zostały ustanowione twierdzą, broniącą dostępu do Szczecina. W wyniku działań wojennych miasto zostało zniszczone w 90%. W 1987 r. zlikwidowany został odcinek kolei do Płońska, a w kolejnych latach zamykano pozostałe odcinki kolei pyrzyckiej. W 2004 r. zamknięto ostatni z nich, do Stargardu Szczecińskiego. Pyrzyce są pierwszym miastem w Polsce ogrzewanym wodami geotermalnymi, wydobywanymi z głębokości ok. 1650 m. W 1999 roku miasto stało się powiatowym (powiat pyrzycki zawiera gminy: Pyrzyce, Lipiany, Bielice, Przelewice, Kozielice, Warnice).
[edytuj] Kalendarium
- 1124 – do miasta przybywa św. Otton (chrzest Pyrzyczan)
- 1263 – uzyskanie praw miejskich od księcia Barnima
- 1909 – powstaje pierwszy kościół katolicki po reformacji
- 1912 – powstaje Park Miejski
- 1936, 1 czerwca – do miasta zostaje włączona przylegająca do niego wieś Stare Miasto
- 1996 – otwarcie ciepłowni geotermalnej
[edytuj] Burmistrzowie miasta
Lata 1445-1864
|
|
[edytuj] Architektura
Zabytki chronione prawnie w Pyrzycach
- teren Starego Miasta pochodzący z XIII[1], na którym na poczatku XX w. zbudowano kamienice,
- Kościół pw. Wniebowzięcia NMP - po raz pierwszy wzmiankowany w 1312 r. w XIV wieku, zniszczony kilkakrotnie przez pożary, odbudowywany, po raz ostatni zniszczony w 1945 r. i odbudowany w latach 1958-1964 (z wyjątkiem wieży wschodniej). Wieżę zachodnią odbudowano w latach 1975-1976, w lipcu 1987 r. pokryto ją blachą miedzianą; w ścianie frontowej zachowane partie granitowe, w południowej ścianie dwa gotyckie portale, w ołtarzu głównym tryptyk z kaplicy cmentarnej w Gryficach. W prezbiterium witraże Joanny Spychalskiej ze Szczecina i Marii Uspińskiej z Warszawy. Wcześniej nosił wezwanie św. Maurycego, od 1958 r. nosi wezwanie Wniebowzięcia NMP.
- kaplica szpitalna Świętego Ducha z początku XV, od strony południowej przylegał do niej szpital-przytułek, została zniszczona w 1945 r., odbudowana w latach 1967-1969, następnie zostałą zaadaptowana na siedzibę biblioteki (ul. Zabytkowa 84),
- studnia św. Ottona - studzienka wzniesiona w miejscu Świętego Źródełka, z którego czerpał wodę św. Otton podczas chrztu Pyrzyczan w 1124 r. Obudowa studzienki miała miejsce w 1824 r. (ul. Staromiejska/Warszawska),
- pozostałości murów obronnych - mury obronne z 2. połowy XIII wieku o długości 2000 m w XV w. podwyższono do wysokości 7-9 m, rozbudowano przedbramia, baszty i czatownie. Po 1650 r. część czatowni zmieniono na domy dla biedoty. Po wojnie część murów odrestaurowano. Do dziś zachowały się baszty: Sowia, Prochowa, Lodowa, Pijacka, Mnisza. Wały z XIII w. otaczały miasto na długość 2.250 m. Razem z fosą i stawami młyńskimi stanowiły dostateczne zabezpieczenie. W latach 1830-1845 zostały zamienione na promenadę spacerową. Fosy zostały częściowo zakopane i zamienione na ogrody.
- Ruina Bramy Szczecińskiej - powstała w XII wieku. Od lat 20. XIX wieku magistrat pyrzycki zabiegał u władz państwowych o rozbiórkę kompleksów bramnych, a nawet całych murów. Trwały negocjacje z władzami konserwatorskimi. W 1954 roku władze zezwoliły na rozbiórkę przedbramia. W 1861 r. wieża (brama) została uratowana przed zniszczeniem. Po II wojnie światowej nie prowadzono poważniejszych prac konserwacyjnych. Obecnie Brama Szczecińska jest ruiną. Podczas II wojny światowej zniszczona została do pierwszej kondygnacji.
- Baszta Sowia
- Baszta Lodowa XV-XVI w.; dawne lochy w dolnej kondygnacji wynajęte w XIX wieku na zamrażalnię mięsa; odbudowana w latach osiemdziesiątych.
- Baszta Prochowa pierwotnie czatownia, w XV-XVI wieku przerobiona i podwyższona; zrekonstruowana.
- Baszta Bluszczu (Połówka, Łukowa, Śpiącej Królewny) przerobiona w XV w. z półokrągłej czatowni; obecnie zniszczona, nie zadaszona.
- Baszta Pijacka XV wiek; średniowieczna "izba wytrzeźwień" uszkodzona w 1945 r. odbudowana przez p. W. Kowalskiego w latach 1989-1990.
- Brama Bańska zbudowana w latach 1260-1270 jako trzypiętrowa, w 1450 r. podwyższona do pięciu pięter, uległa zniszczeniu w 1945 r. Po wojnie częściowo zrekonstruowana.
- Ruiny Baszty Mniszej
- Brama Bańska z początku XIV i z połowy XV (ul. 1 maja),
- Kościół NMP Bolesnej - najstarszy kościół Pyrzyc będącym dawnym kościołem klasztornym augustianów, został zbudowany w 2 połowie XIII w. na planie prostokąta z cegły; posiada elementy wczesnogotyckie, barokową wieżę z XVIII w.. Kościół został zniszczony 5 lutego 1945 r., podczas działań wojennych, a jego odbudowę rozpoczęto dopiero w maju 1987 r. Obecnie wewnątrz kościoła znajduje się tryptyk ołtarzowy, będący kopią wzorowaną na ołtarzu w Ciećmierzu koło Gryfic. Miejsce zwane Wzgórzem Chramowym, na którym stoi kościół związane jest z misją chrystianizacyjną Ottona z Bambergu na Pomorzu Zachodnim. Jak podają źródła, w miejscu tym stała niegdyś świątynia pogańska, którą Otton (dokonując chrztu w Pyrzycach) kazał zburzyć, a na jej miejsce postawić kościół. (ul. Staromiejska 28)
- dom przy ul. Bogusława 15 z ok. 1900 r. obecnie poczta,
Obiekty historyczne w Pyrzycach:
- grodzisko - pozostałość po grodzie; na planie owalu, z wyodrębnionym wyższym i niższym grodem; z terenu grodziska pochodzi wiele cennych znalezisk.
- ratusz wzmiankowany w XIII w., kilkakrotnie niszczony przez pożary, odbudowany. W wieku XVI uchodził za największy i najpiękniejszy na Pomorzu Zachodnim; elementy zabytkowe zachowane na poziomie piwnic.
[edytuj] Honorowi obywatele
Po 1989 roku
- Franciszek Gałdyś TChr (ob. proboszcz parafii polskiej w Subotnikach na Białorusi)
- Wolfgang F. Bynhage
- Edward Rymar (historyk, ob. profesor)
- Ksiądz January Żelawski (ob. proboszcz parafii w Brzesku w gminie Pyrzyce)
- Jan Veldkamp
- Marian Matysiak (dawniej przewodniczący Rady Miasta, nauczyciel, dyrektor Ośrodka Szkolno-Wychowawczego)
- Eugeniusz Tarka
- Gerteric Lindquist
- Waldemar Gasztkowski (ob. proboszcz jednej z parafii w Policach, dawniej pyrzycki dziekan)
[edytuj] Demografia
[edytuj] Komunikacja
W mieście znajdują się dworzec PKS, a także dworzec PKP.
[edytuj] Kolej
Dawniej przez Pyrzyce jeździły pociągi pasażerskie i towarowe ze Stargardu Szczecińskiego do Myśliborza (Kostrzyna), Gryfina, Godkowa i Płońska Pyrzyckiego (linia rozebrana). Obecnie co jakiś czas jeździ pociąg towarowy głównie z materiałami do zakładu NNC Roads w Głazowie.
[edytuj] Transport drogowy
Przez miasto przebiega droga krajowa 3 oraz dwie drogi wojewódzkie 106 i 122 . Większość dróg jest asfaltowa. Największym przewoźnikiem jest PKS Stargard wraz z placówką terenową w Pyrzycach. 11 października rozpoczęto budowę drogi ekspresowej S3 od Szczecina do granicy.
[edytuj] Kultura i rozrywka
- Grupa asg -101st AIRBORNE DIVISION ASSN.
- Muzeum (Dział Tradycji i Kultury Biblioteki Miejskiej)
- Pyrzycki Dom Kultury
- Sokół Pyrzyce" (IV liga, grupa zachodniopomorska).
Obiekty sportowe i rekreacyjne
- boiska wielofunkcyjne
- skatepark
Imprezy kulturalne i sportowe
- Pyrzyckie Spotkania z Folklorem
- Piknik Drezynowy
[edytuj] Środki przekazu
Przed 1945 rokiem, gdy Pyrzyce należały do Niemiec w mieście ukazywał się Pyritzer Kreisblatt. Po wojnie od 1952 regionalną gazetą był Głos Ziemi Pyrzyckiej. W latach 90. ukazywała się Agropanorama na Pomorzu - miesięcznik o tematyce rolno-gospodarczej, a w latach 1999-2000 tygodnik 7 Dni Pyrzyc.
Obecnie miejscową gazetą jest miesięcznik Gazeta Ziemi Pyrzyckiej (ukazujący się od 1991), a także Puls Powiatu.
Lokalnym radiem jest VOX FM Lipiany, nadaje także lokalna Telewizja Aura.
[edytuj] Bezpieczeństwo
W mieście znajduje się Komenda Powiatowa Policji, a także Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej. Pyrzyce posiadają Straż Miejską, a władze w 2006 roku wprowadziły monitoring miasta.
[edytuj] Opieka zdrowotna
- Szpital Powiatowy
- Poradnia Rejonowa Eskulap
- Zakład Opiekuńczo-Leczniczy
- Niepubliczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej Multimed
[edytuj] Oświata
W Pyrzycach działają dwa przedszkola.
Szkoły Podstawowe
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Jana Henryka Dąbrowskiego (w ramach reformy edukacji zlikwidowana, w jej budynku obecnie jest gimnazjum)
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Leonida Teligi
Gimnazja
- Gimnazjum Publiczne im. Marii Skłodowskiej-Curie
Szkoły ponadgimnazjalne
- Liceum Ogólnokształcące nr 1
- Zespół Szkół im. Noblistów Polskich
- Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawniczego im. Tadeusza Kościuszki
Inne ośrodki edukacyjne
- Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy
- Szkoła Muzyczna I stopnia
- Centrum Edukacyjne Omnibus
- Zasadnicza Szkoła Zawodowa
[edytuj] Religia
Przed II wojną światową w Pyrzycach znajdowały się 3 kościoły ewangelickie, jeden katolicki (ob. ulica Lipiańska), synagoga (ob. ulica Krótka), klastor franciszkanów (po reformacji muzeum) oraz klasztor augustianek (po reformacji kościół ewangelicki). Przed reformacją w obrębie murów, jak i poza nimi znajdowało się kilkanaście kaplic.
- Parafia pw. św. Ottona
- Parafia pw. Najświętszej Marii Panny Bolesnej
[edytuj] Administracja
Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy Pyrzyc wybierają do swojej Rady Miejskiej 10 radnych (10 z 15). Pozostałych 5 radnych wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Pyrzyce. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest budynek przy Placu Ratuszowym.
Burmistrzowie Pyrzyc (po 1989 r.):
- Kazimierz Lipiński (od 2002 r.)
W mieście znajduje się starostwo pyrzyckie.
W Pyrzycach znajdują się także 2 biura poselskie: Joachima Brudzińskiego (PiS) oraz Mirosławy Masłowskiej (PiS). Obydwoje posłów zostało wybranych z okręgu wyborczego Szczecin.
[edytuj] Miasta partnerskie
[edytuj] Linki zewnętrzne
- Mapy: Autopilot • Google Maps • Szukacz • Targeo • Zumi
- Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi
Miasta powiatowe:
Białogard • Choszczno • Drawsko Pomorskie • Goleniów • Gryfice • Gryfino • Kamień Pomorski • Kołobrzeg • Koszalin • Łobez • Myślibórz • Police • Pyrzyce • Sławno • Stargard Szczeciński • Szczecin • Szczecinek • Świdwin • Świnoujście • Wałcz
Miasta gminne:
Barlinek • Barwice • Biały Bór • Bobolice • Borne Sulinowo • Cedynia • Chociwel • Chojna • Czaplinek • Człopa • Darłowo • Dębno • Dobra Nowogardzka • Dobrzany • Drawno • Dziwnów • Golczewo • Ińsko • Kalisz Pomorski • Karlino • Lipiany • Maszewo • Mieszkowice • Międzyzdroje • Mirosławiec • Moryń • Nowe Warpno • Nowogard • Pełczyce • Płoty • Polanów • Połczyn-Zdrój • Recz • Resko • Sianów • Suchań • Trzcińsko-Zdrój • Trzebiatów • Tuczno • Węgorzyno • Wolin • Złocieniec
Brzesko • Brzezin • Czernice • Giżyn • Krzemlin • Letnin • Mechowo • Mielęcin • Młyny • Nowielin • Nieborowo • Obromino • Okunica • Pstrowice • Pyrzyce • Rzepnowo • Ryszewko • Ryszewo • Stróżewo • Turze • Żabów
Miasta: Lipiany • Pyrzyce
Gminy miejsko-wiejskie: Lipiany • Pyrzyce
Gminy wiejskie: Bielice • Kozielice • Przelewice • Warnice
