Josef František
Z Wikipedii
| Josef František | |
 |
|
| Urodzony | 7 października 1914 Otaslavice, Austro-Węgry |
| Zmarł | 8 października 1940 Ewell, Wielka Brytania |
Josef František (ur. 7 października 1914, zm. 8 października 1940) - czeski lotnik, as myśliwski lotnictwa polskiego okresu II wojny światowej.
Urodził się na Morawach w Otaslavicach koło Prostejova na Morawach jako syn stolarza, Josefa Františka i jego małżonki Alžběty. Wykształcił się na ślusarza. Zafascynowany lotnictwem, wstąpił ochotniczo do służby w czechosłowackim lotnictwie wojskowym. W latach 1934 - 1936 uczęszczał do szkoły lotnictwa przy VLU Prostějov. Po ukończeniu szkoły, został 17.8.1936 przydzielony do 2. pułku lotniczego w Ołomuńcu, gdzie początkowo latał jako pilot samolotów obserwacyjnych Letov S-328 i Aero A-11u5. Ponieważ okazało się, że jest bardzo dobrym pilotem, skierowano go na kurs pilotów myśliwskich, który odbył 14-30.06.1938 w 4. pułku lotniczym i od czerwca 1938 służył w 40. eskadrze myśliwskiej w Pradze w stopniu plutonowego. Latał na dwupłatowej Avii B-534.Wyniki sprawdzianów Josefa Františka były doskonałe: 100 % trafień w cele naziemne, 80 % bomb w celu i 30 % trafień do rękawa. Po ogłoszeniu mobilizacji 23. 9. 1938 eskadra została przeniesiona na lotnisko Horní Měcholupy pod Pragą, skąd strzegła przestrzeni nad stolicą. 27 września doszło do pierwszego bojowego lotu i kontaktu Františka z nieprzyjacielem. Po ogłoszeniu alarmu poleciał wraz z dwoma innymi samolotami na przechwycenie fotografującego obserwacyjnego Dorniera Do-17P. Niemiec, po dostrzeżeniu Avii, zwiększył prędkość i zaczął się szybko wznosić. Przestarzałe, powolne Avie dały za wygraną.
Spis treści |
[edytuj] W Polsce
Po zajęciu Czechosłowacji przez Niemcy (15 marca 1939), razem z kilkoma kolegami przedostał się 13 czerwca przez granicę w okolicach Szymbarku (obecnie Havířov) do Polski (wbrew popularnej wersji, nie uciekł samolotem). Zgłosił się do czechosłowackiego konsulatu w Krakowie, 6.-7.1939 przebywał w Małych Bronowicach, gdzie znajdował się punkt zborny skupiający czechosłowackich wojskowych uciekinierów. Z początku polskie urzędy nie były nimi zbyt zainteresowane, dlatego zdecydowano o przemieszczeniu ich do Francji. Ponieważ Francja w czasie pokoju nie mogła przyjąć cudzoziemców do regularnej armii, Czechosłowacy podpisali pięcioletnie kontrakty do Legii Cudzoziemskiej z ustnym przyrzeczeniem, że w razie wybuchu wojny kontrakty te zostaną anulowane i trafią do regularnej armiii francuskiej. 26.7.1939 przygotował się do odjazdu parowcem "Kastelholm" z portu w Gdyni do Francji. Stąd napisał pierwszy list do rodziców. W ostatniej chwili przed odjazdem statku pojawił się pułkownik Svoboda z grupą polskich oficerów zachęcający Czechów do wstąpienia do polskiego wojska. František razem z 12 kolegami rzucili dziesięciogroszówkę. Wypadł orzełek. Razem z kilkoma kolegami postanowił przyjąć ofertę wstąpienia do polskiego lotnictwa. Następnego dnia pojechał pociągiem do Warszawy, gdzie przyjęto go do polskiego wojska. W lipcu František został przydzielony jako instruktor lotnictwa do Eskadry Szkolnej Obserwatorów w Centrum Wyszkolenia Lotnictwa nr 1 w Dęblinie. Od 2 września po ciężkim nalocie na dęblińskie lotnisko ewakuował nadające się do lotu szkolne samoloty Centrum w głąb kraju. 5.9.1939 zabrał do swego Poteza XXV z zagrożonego zajęciem przez Niemców polowego lotniska Góra Puławska plut. Zdeňka Škarvadę, który przymusowo lądował po wyczerpaniu się paliwa, czym uchronił go od niewoli. Dwa dni później na lotnisku Sosnowice Wielkie k. Parczewa został przydzielony do Plutonu Rozpoznawczego Eskadry Ćwiczebnej Obserwatorow SPL Dęblin. Od 16 września, w składzie plutonu lotniczego, wykonywał loty rozpoznawcze na nieuzbrojonych samolotach szkolnych (m.in. RWD-8) na rzecz dowództwa obrony Łucka. 19 i 20 września razem z dwoma innymi czeskimi lotnikami Josefem Balejką i Matějem Pavlovičem obrzucał granatami niemieckie wojska w rejonie Złoczowa. Za ten czyn został odznaczony Krzyżem Walecznych. 20 września podczas wykonywania podobnego zadania zestrzelono go ogniem z ziemi i musiał awaryjnie lądować, lecz został uratowany wraz ze swoim obserwatorem przez polską załogę st. sierz. Zwierzynskiego i sierz. Kosarza, która pod niemieckim ogniem wylądowała obok i zabrała ich. 22 września, na rozkaz dowództwa, František wraz z pozostałymi lotnikami plutonu i 6 ocalałymi samolotami odleciał z lotniska w Kamionce Strumiłowej do Rumunii. Został tam internowany, lecz jak większość polskich lotników, uciekł z obozu internowania, dotarł do Bukaresztu i zaopatrzony w nowe dokumenty 3.10.1939 wyruszył z Constancy do Bejrutu, a 20.10.1939 przybył do Marsylii.
[edytuj] We Francji
We Francji František postanowił zostać w polskim lotnictwie (prawdopodobną przyczyną, oprócz wcześniejszej wspólnej walki z Polakami, było obraźliwe przyjęcie go przez przedstawicieli czeskiej misji wojskowej w Paryżu, którzy zarzucili mu maruderstwo, ponieważ przyjazd innych do Francji zakończył się w sierpniu. Podczas kłótni zagrożono Františkowi oskarżeniem o dezercję. František nie pozostał dłużny, co skończyło się groźbą aresztu nieskuteczną wobec lotników legitymujących się polskimi dokumentami). Stacjonował w Lyon-Bron i Clermont-Ferrand i Aulnat, gdzie oblatywał samoloty. Nie jest wyjaśniona kwestia, czy we Francji František latał bojowo i odniósł tam jakiekolwiek zwycięstwa. W niektórych relacjach jest sugerowane, że miał zestrzelić we Francji kilka – aż do 10 samolotów, lecz brak jest potwierdzenia tego we francuskich dokumentach. Jozef Balejka, bezpośredni uczestnik walk twierdzi, że widział kilka razy, jak František zestrzelił samolot nieprzyjaciela w czasie walk we Francji. Pośrednio potwierdzają to Witold Łokuciewski, Arkady Fiedler i Bohdan Arct.
[edytuj] W Wielkiej Brytanii
Po upadku Francji 18.6.1940 František wypłynął razem z Polakami z Bordeaux i 21.6.1940 dotarł do portu Falmouth w Anglii. 2 sierpnia 1940 w stopniu sierżanta został przydzielony do polskiego dywizjonu myśliwskiego 303, stacjonującego na lotnisku Northolt i latającego na myśliwcach Hawker Hurricane Mk I. Dywizjon ten wszedł do akcji pod koniec trzeciej fazy bitwy o Anglię. Jeszcze przed tym podczas szkolenia na Hurricanach przeżył wypadek 8.8.1940 podczas lotu ćwiczebnego wylądował na Northolt bez podwozia. Po prostu zapomniał je otworzyć, co się zdarzało pilotom latającym na samolotach ze stałym, niechowanym podwoziem. W wypadku tym František nie odniósł obrażeń, jego Hurricane V7245 (RF-M) został uszkodzony.
Pierwsze potwierdzone zwycięstwo František uzyskał 2 września 1940, zestrzeliwując niemiecki myśliwiec Messerschmitt Bf 109E. W ciągu miesiąca, zestrzelił aż 17 samolotów i 1 prawdopodobnie, stając się najskuteczniejszym pilotem alianckim bitwy o Anglię. Wielokrotnie przy tym ścierał się ze znacznie przeważającym liczebnie wrogiem. 9 września awaryjnie lądował na uszkodzonym samolocie, po zestrzeleniu dwóch samolotów niemieckich. Ostatnie zwycięstwo odniósł 30 września 1940.
Według obserwacji Jana Zumbacha, Josef František opracował taktykę polegającą na odłączeniu się od formacji podczas pierwszego ataku (co było surowo zabronione, i za co też dostawał nagany od dowódców angielskich) i przyczajeniu się na trasie powrotnej niemieckich formacji. Atakował praktycznie bezbronne samoloty pozbawione amunicji i z ilością benzyny pozwalającej tylko na powrót na macierzyste lotnisko. Te niehonorowe powietrzne "pojedynki" nie przysporzyły mu uznania w dywizjonie 303.
[edytuj] Ostatni lot
8 października 1940 podczas powrotu z lotu patrolowego Hurricane Mk. I R4175 (RF-R), jak nieraz się zdarzało, odłączył się od grupy. O godz. 9.40 Josef František podczas lotu na niskiej wysokości na Cuddington Way w Ewell w hrabstwie Surrey zawadził końcem skrzydła o ziemię, samolot natychmiast stanął w płomieniach. Podczas uderzenia pilota wyrzuciło z maszyny na pobliski żywopłot. Przyczyną śmierci było przerwanie rdzenia kręgowego. Przyczyny wypadku nie zostały ustalone, według niektórych wersji mogły być spowodowane wykonywaniem akrobacji lub fizycznym i psychicznym zmęczeniem. W chwili śmierci był największym asem myśliwskim lotnictwa polskiego i czechosłowackiego oraz 4. na liście asów alianckich. Dwa dni po śmierci został pochowany na polskim cmentarzu wojskowym w Northwood. Josef František został odznaczony orderem Virtuti Militari V klasy, trzykrotnie Krzyżem Walecznych, czechosłowackimi: Krzyżem Wojennym 1939, Medalem za Odwagę, Medalem za Zasługi II st. oraz dwukrotnie brytyjskim Distinguished Flying Medal (DFM & Bar)- jako pierwszy obcokrajowiec, The 1939-1945 Star, Battle of Britain Clasp. Krótko przed śmiercią nosił na mundurze tylko baretkę VM. Część z tych odznaczeń nadano mu pośmiertnie, podobnie jak awansowano go na stopnień podporucznika lotnictwa polskiego (1941) i nadporučíka = porucznika (1946), a następnie pułkownika lotnictwa czechosłowackiego (1990).
