Karcynogen
Z Wikipedii
 |
Niektóre informacje zawarte w artykule wymagają weryfikacji. Do weryfikacji: czynniki biologiczne - podział |
Karcynogen – czynnik, który powodując mutację materiału genetycznego, przyczynia się do rozwoju choroby nowotworowej.
Spis treści |
[edytuj] Podział
[edytuj] Karcynogeny fizyczne
[edytuj] Karcynogeny chemiczne
- arsen (-> rak wątroby i oskrzeli),
- azbest (-> rak oskrzeli i śródbłoniak),
- aminy aromatyczne (-> rak pęcherza),
- benzen (-> białaczki),
- nikiel (-> rak oskrzeli i zatok przynosowych),
- chlorek winylu (-> rak wątrobowokomórkowy),
- alkohol (-> rak jamy ustnej, przełyku i krtani),
- alkilowane cytostatyki (-> białaczki),
- stilbestrol - DES (-> gruczolak wątroby, rak pochwy),
- oxymetholon - syntetyczny androgen (-> rak wątroby),
- thorotrast - kontrast do analizy rentgenowskiej (-> naczyniomięsak),
- związki powstające w czasie niepełnego spalenia (niekoniecznie papierosów), wskutek zbyt małej ilości tlenu:
- wolne rodniki
- związki aromatyczne: substancje smoliste (w tym węglowodory aromatyczne – antraceny, benzopiren), aminy aromatyczne, nitrozaminy
- dioksyny
- aflatoksyna – wytwarzana przez pleśń z rodzaju Aspergillus
[edytuj] Karcynogeny biologiczne
Zwiększone ryzyko zachorowania na nowotwory, nie wynikające z ingerencji w materiał genetyczny jest związane z takimi patogenami jak:
- HIV – sam nie jest wirusem onkogennym, ale zwiększa ryzyka wystąpienia różnych nowotworów z powodu obniżenia odporności organizmu, który słabiej zwalcza komórki nowotworowe, a także w związku z transaktywacją innych, onkogennych wirusów (HPV i Epsteina-Barr)
- Schistosoma haematobium – zwiększone ryzyko raka pęcherza moczowego (ze względu na zwiększoną proliferację nabłonka urotelialnego)
- Helicobacter pylori – prawdopodobnie (niepotwierdzone): zwiększone ryzyko chłoniaka żołądka z komórek B, a także raka żołądka
[edytuj] Wirusy onkogenne
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wirusy onkogenne.- HHV-8 – herpeswirus 8 – mięsak Kaposiego
- HPV – Ludzki wirus brodawczaka – rak szyjki macicy, rak sromu, rak prącia
- HBV, HCV – Wirus zapalenia wątroby typu B i C – rak wątrobowokomórkowy
- EBV – Wirus Epsteina-Barr – ziarnica złośliwa (prawdopodobnie), rak jamy nosowo-gardłowej, chłoniak Burkitta, niektóre rzadkie postacie chłoniaków
- HTLV-I i HTLV-II – ostra białaczka z limfocytów T
[edytuj] Spożycie alkoholu
Spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko wystąpienia różnych rodzajów raka, ale mechanizm, przez jaki etanol miałby zwiększać to prawdopodobieństwo, nie jest znany. Jednym z mechanizmów może być zwiększenie proliferacji komórek wskutek uszkodzenia nabłonka. W 2005 roku wykazano na modelach eksperymentalnych, że pod wpływem etanolu dochodzi w nowotworach do zwiększenia produkcji śródbłonkowego czynnika wzrostu naczyń (VEGF) oraz czynnika angiogennego[1], co wskazuje dodatkowy mechanizm przyczyniający się do lepszego wzrostu nowotworów.
W Polsce obowiązuje rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 września 2005 roku w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem (Dz.U. Nr 201 poz.1674) [1].
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Źródła
- ↑ "Ethanol Stimulates Tumor Progression and Expression of Vascular Endothelial Growth Factor in Chick Embryos,"Jian-Wei Gu, Amelia Purser Bailey, Amanda Sartin, Ian Makey, Ann L. Brady, CANCER; Published Online: 13 grudnia 2004 (DOI: 10.1002/cncr.20781); Data wydania: 15 stycznia 2005.
