Klasyfikacja dinozaurów

Z Wikipedii

Klasyfikacja dinozaurów - nadrząd dinozaury obejmuje dwa rzędy: Saurischia (gadziomiedniczne) oraz Ornithischia (ptasiomiedniczne).

Przez znaczną część XX wieku dinozaury nie były uważane za naturalną jednostkę systematyczną a nazwę tę stosowano jedynie dla zbiorczego określenia dwóch rzędów lądowych gadów z podgromady archozaurów – Saurischia i Ornithischia. Obecnie dinozaury uważa się za ważny (naturalny) takson – nadrząd w hierarchii linneuszowskiej, w skład którego włącza się zazwyczaj także ptaki, bo bez nich stają się grupą parafiletyczną, a więc sztuczną. Dlatego mówiąc o dinozaurach w tradycyjnym znaczeniu (wymarłych mezozoicznych nielatających gadach naczelnych) często używa się określenia non-avian dinosaurs, czyli "nie-ptasie dinozaury".

[edytuj] Klasyfikacja

Nadrząd: dinozaury
- Rząd: dinozaury gadziomiedniczne (Saurischia)
  - ?infrarząd Herrerasauria sensu Langer, 2004^[1] (pozycja systematyczna wg: Ezcurra, 2006^[2], Langer & Benton, 2006^[3])
  - ?rodzaj eoraptor (pozycja systematyczna wg: Langer & Benton, 2006^[3])
  - (Ranga niepewna) Eusaurischia
    - podrząd teropody (Theropoda)
      - ?rodzaj eoraptor (pozycja systematyczna wg: Ezcurra, 2006^[2])
      - ?infrarząd Herrerasauria sensu Langer, 2004
        
        rodzaj herrerazaur
        
        rodzaj staurikozaur
      - neoteropody (Neotheropoda)
        
        nadrodzina Coelophysoidea
        
        rodzaj dilofozaur
        
        rodzina Coelophysidae
        
        rodzaj celofyz
        
        awerostry (Averostra) sensu Ezcurra, 2006^[2]
        
        ceratozaury (Ceratosauria)
        
        rodzina Ceratosauridae
        
        rodzaj ceratozaur
        
        nadrodzina: Abelisauroidea
        
        rodzina Noasauridae
        
        rodzina Abelisauridae
        
        rodzaj abelizaur
        
        rodzaj karnotaur
        
        tetanury (Tetanurae)
        
        ?kriolofozaur
        
        nadrodzina Megalosauroidea
        
        rodzina Megalosauridae
        
        rodzaj megalozaur
        
        rodzina Spinosauridae
        
        podrodzina Spinosaurinae
        
        rodzaj irritator
        
        rodzaj spinozaur
        
        podrodzina Baryonychinae
        
        rodzaj baryonyx
        
        rodzaj suchomim
        
        Avetheropoda
        
        karnozaury (Carnosauria)
        
        rodzina Sinraptoridae
        
        rodzina Allosauridae
        
        rodzaj allozaur
        
        rodzina Carcharodontosauridae
        
        podrodzina Carcharodontosaurinae
        
        rodzaj karcharodontozaur
        
        podrodzina Giganotosaurinae
        
        rodzaj giganotozaur
        
        rodzaj mapuzaur
        
        rodzaj tyranotytan
        
        celurozaury (Coelurosauria)
        
        rodzina Coeluridae
        
        podrodzina Compsognathidae
        
        rodzaj juravenator
        
        rodzaj kompsognat
        
        podrodzina Coelurinae
        
        rodzaj celur
        
        nadrodzina tyranozauroidy
        
        rodzaj guanlong
        
        rodzaj eotyran
        
        rodzina Tyrannosauridae
        
        rodzaj daspletozaur
        
        podrodzina Albertosaurinae
        
        rodzaj albertozaur
        
        rodzaj gorgozaur
        
        podrodzina Tyrannosaurinae
        
        rodzaj tarbozaur
        
        rodzaj tyranozaur
        
        nadrodzina ornitomimozaury
        
        ?rodzina troodony
        
        ?rodzina alwarezaury
        
        rodzaj mononyk
        
        rodzaj alwarezaur
        
        rodzina deinocheiry
        
        rodzaj deinocheir
        
        rodzina ornitomimy
        
        rodzaj archeornitomim
        
        rodzaj gallimim
        
        maniraptory
        
        ?rodzina alwarezaury
        
        owiraptorokształtne (Oviraptoriformes)
        
        ?podrząd owiraptorozaury
        
        ?rodzaj protarcheopteryks
        
        rodzaj inkisiwozaur
        
        rodzina kaudipteryksy
        
        rodzaj kaudipteryks
        
        rodzina awimimy
        
        rodzaj awimim
        
        rodzina cenagnaty
        
        rodzaj cenagnatazja
        
        rodzaj elmizaur
        
        rodzina owiraptory
        
        podrodzina owiraptory (Oviraptorinae)
        
        rodzaj owiraptor
        
        rodzaj nemegtomaja
        
        podrodzina ingenie (Ingeniinae)
        
        rodzaj ingenia
        
        rodzaj konchoraptor
        
        ?terizinozaury (Therizinosauria) sensu Sereno, 2005^[4] (terizinozauroidy sensu Zhang i in., 2001^[5])
        
        ?rodzaj eszanozaur
        
        rodzaj falkarius
        
        nadrodzina terizinozauroidy (Therizinosauroidea) sensu Clark, Maryańska & Barsbold, 2004^[6]
        
        rodzaj bejpiaozaur
        
        rodzina terizinozaury
        
        rodzaj terizinozaur
        
        rodzaj segnozaur
        
        rodzina alksazaury
        
        rodzaj alksazaur
        
        (Ranga niepewna): Paraves
        
        podrząd deinonychozaury
        
        ?rodzina troodony
        
        rodzaj troodon
        
        rodzina dromeozaury
        
        podrodzina unenlagie (Unenlaginae)
        
        rodzaj buitreraptor
        
        rodzaj unenlagia
        
        podrodzina Microraptorinae
        
        rodzaj bambiraptor
        
        rodzaj mikroraptor
        
        podrodzina welociraptory (Velociraptorinae)
        
        rodzaj deinonych
        
        rodzaj welociraptor
        
        podrodzina dromeozaury (Dromaeosaurinae)
        
        rodzaj dromeozaur
        
        (Ranga niepewna): Avialae
        
        ?terizinozaury (Therizinosauria) sensu Sereno, 2005^[7]
        
        ?rodzina skansoriopteryksy (Scansoriopterygidae)
        
        rodzaj skansoriopteryks
        
        rodzaj epidendrozaur
        
        ptaki (Aves)
        
        archeopteryksokształtne (Archeopterygiformes)
        
        ?rodzina dromeozaury
        
        rodzina archeopteryksy (Archeopterygidae)
        
        rodzaj archeopteryks
        
        ?owiraptorozaury^[7]
    - Podrząd: zauropodomorfy (Sauropodomorpha)
      - Rodzaj saturnalia (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003^[8]; Yates, 2007^[9])
      - Rodzaj tekodontozaur (Thecodontosaurus) (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Yates, 2007)
      - Rodzaj Efraasia (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Yates, 2007)
      - Rodzaj Plateosauravus (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
      - Rodzaj rueleja (Ruehleia) (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
      - (Ranga niepewna): Plateosauria sensu Yates, 2007
        
        Infrarząd: prozauropody (Prosauropoda) sensu Galton & Upchurch, 2004^[10]
        
        ?Rodzaj tekodontozaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj saturnalia (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?(Ranga niepewna) anchizaury (Anchisauria) sensu Galton & Upchurch, 2004
        
        ?Rodzina: anchizaury (Anchisauridae) (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Rodzaj anchizaur
        
        Rodzaj ammozaur
        
        ?Rodzina: melanorozaury (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj riojazaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Rodzaj melanorozaur
        
        ?Rodzaj kamelotia (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj lessemzaur (Lessemsaurus) (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Infrarząd: prozauropody sensu Yates & Kitching, 2003
        
        ?Rodzaj riojazaur (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003)
        
        (Ranga niepewna): Plateosauria sensu Yates & Kitching, 2003; Galton & Upchurch, 2004
        
        ?Rodzaj jingszanozaur (Jingshanosaurus) (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj junanozaur (Yunnanosaurus) (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzina: Massospondylidae (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003)
        
        ?Rodzaj koloradizaur (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003)
        
        Rodzaj masospondyl (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj lufengozaur (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003)
        
        Rodzina: plateozaury (Plateosauridae)
        
        Rodzaj muszaur (Mussaurus) (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj koloradizaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        ?Rodzaj lufengozaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Rodzaj euskelozaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Rodzaj sellozaur (pozycja systematyczna wg: Galton & Upchurch, 2004)
        
        Rodzaj plateozaur
        
        Rodzaj unajzaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        (Ranga niepewna): Massopoda sensu Yates, 2007
        
        ?Rodzina: Riojasauridae sensu Yates, 2007
        
        ?Rodzaj riojazaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj euknemezaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzina: Massospondylidae (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        Rodzaj masospondyl (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj koloradizaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj lufengozaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj jingszanozaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        (Ranga niepewna): anchizaury (Anchisauria) sensu Yates, 2007 (zauropody sensu Yates & Kitching, 2003)
        
        ?Rodzaj anchizaur (Anchisaurus) (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj junanozaur (Yunnanosaurus) (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj melanorozaur (Melanorosaurus) (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Yates, 2007)
        
        Infrarząd zauropody (Sauropoda) sensu Yates, 2007
        
        Rodzaj blikanazaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        Rodzaj antetonitrus (pozycja systematyczna wg: Yates & Kitching, 2003; Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj lessemzaur (Lessemsaurus) (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj kamelotia (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        ?Rodzaj gongksianozaur (pozycja systematyczna wg: Yates, 2007)
        
        Rodzina wulkanodony (Vulcanodontidae)
        
        Rodzaj wulkanodon
        
        (Ranga niepewna) euzauropody (Eusauropoda)
        
        Rodzina cetiozaury (Cetiosauridae)
        
        Rodzaj mamenchizaur (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004^[11])
        
        (Ranga niepewna) neozauropody (Neosauropoda)
        
        Nadrodzina: diplodokokształtne (Diplodocoidea)
        
        ?Rodzina nemegtozaury (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004)
        
        Rodzina rebbachizaury
        
        Rodzina dikreozaury
        
        Rodzina diplodoki (Diplodocidae)
        
        Rodzaj apatozaur
        
        Rodzaj barozaur
        
        Rodzaj diplodok
        
        Rodzaj sejsmozaur
        
        Rodzaj superzaur
        
        (Ranga niepewna) Macronaria
        
        ?Rodzaj abrozaur (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004)
        
        ?Rodzaj belluzaur (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004)
        
        ?Rodzaj atlazaur (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004)
        
        ?Rodzaj jobaria (pozycja systematyczna wg: Upchurch i in., 2004)
        
        (Ranga niepewna) Camarasauromorpha
        
        Rodzina kamarazaury (Camarasauridae)
        
        Rodzaj kamarazaur
        
        (Ranga niepewna) Titanosauriformes
        
        Rodzina brachiozaury (Brachiosauridae)
        
        Rodzaj astrodon
        
        Rodzaj brachiozaur
        
        Rodzaj cedarozaur
        
        Rodzaj laparentozaur
        
        Rodzaj marmarospondyl
        
        Rodzaj pleurocel
        
        Rodzaj zauroposejdon
        
        tytanozaury (Titanosauria)
        
        Rodzina tytanozaury (Titanosauridae)
        
        Rodzaj tytanozaur
        
        Rodzina saltazaury

- Rząd: dinozaury ptasiomiedniczne (Ornithischia)
  - ?Rodzina heterodontozaury (Heterodontosauridae)^[12]
  - (Ranga niepewna): Genasauria
    - Podrząd: tyreofory (Thyreophora) d. opancerzone
      - Infrarząd: stegozaury (Stegosauria)
        
        Rodzina stegozaury (Stegosauridae)
        
        Rodzaj Leksowizaur
        
        Rodzaj stegozaur
        
        Rodzaj kentrozaur
        
        Rodzaj tuodziengozaur
        
        Rodzina huayangozaury (Huayangosauridae)
        
        Rodzaj huayangozaur
      - Infrarząd: ankylozaury (Ankylosauria) d. pancerne
        
        Euoplocefal
        
        Rodzina ankylozaury (Ankylosauridae)
        
        Rodzaj euplocefal
        
        Rodzaj ankylozaur
        
        Rodzina nodozaury (Nodosauridae)
        
        Rodzaj edmontonia
        
        Rodzaj zauropelta
        
        Rodzina scelidozaury (Scelidosauridae)
        
        Rodzaj scelidozaur
    - Podrząd: cerapody (Cerapoda)
      
      Hipsylofodon
      - Infrarząd: ornitopody (Ornithopoda) d. ptasionogie
        
        Rodzina hipsylofodony (Hypsilophodontidae)
        
        Rodzaj hipsylofodon
        
        Rodzaj parksozaur
        
        Rodzina Driozaury (dryosauridae)
        
        Rodzaj driozaur
        
        Rodzina Kamptozaury (Camptosauridae)
        
        Rodzaj kamptozaur
        
        Rodzina Rabdodony (Rabdodontidae)
        
        Rodzaj rabdodon
        
        Rodzaj mutaburazaur
        
        Rodzina iguanodony (Iguanodontidae)
        
        Rodzaj iguanodon
        
        Rodzaj uranozaur
        
        Rodzina hadrozaury (Hadrosauridae) d. kaczodziobe
        
        Podrodzina hadrozaury (Hadrosaurinae)
        
        Lambeozaur
        
        Rodzaj anatotytan
        
        Rodzaj prozaurolof
        
        Rodzaj zaurolof
        
        Rodzaj brachylofozaur
        
        Rodzaj edmontozaur
        
        Rodzaj kritozaur
        
        Rodzaj majazaura
        
        Rodzaj hadrozaur
        
        Rodzaj aralozaur
        
        Rodzaj kerberozaur
        
        Rodzaj klaozaur
        
        Rodzaj telmatozaur
        
        Podrodzina lambeozaury (Lambeosaurinae)
        
        Rodzaj tsintaozaur
        
        Rodzaj amurozaur
        
        Rodzaj trachodon
        
        Plemię parazaurolofy (Parasaurolophini)
        
        Rodzaj parazaurolof
        
        Rodzaj charonozaur
        
        Plemię korytozaury (Corythosaurini)
        
        Rodzaj lambeozaur
        
        Rodzaj korytozaur
        
        Rodzaj nipponozaur
      - heterodontozaurokształtne (Heterodontosauriformes)
        
        ?Rodzina heterodontozaury (Heterodontosauridae)^[13]
        
        Rodzaj heterodontozaur
        
        Marginocefale (Marginocephalia)
        
        Infrarząd Pachycefalozaury d. grubogłowe
        
        Pachycefalozaur
        
        Rodzina Homalocefale (Homalocephalosauridae)
        
        Rodzaj Gojocefal
        
        Rodzaj Homalocefal
        
        Rodzaj Wannanozaur
        
        Rodzina Pachycefalozaury (Pachycephalosauridae)
        
        Rodzaj Stegoceras
        
        Rodzaj Mikrocefal
        
        Rodzaj Prenocefal
        
        Rodzaj Pachycefalozaur
        
        Rodzaj Stygimoloch
        
        Infrarząd ceratopsy (Ceratopsia) d. rogate
        
        Einiozaur
        
        Rodzina Psitakozaury (Psittacosauridae) d. papugodziobe
        
        Rodzaj Jinlong
        
        Rodzina ceratopsy (Ceratopsidae)
        
        Podrodzina Centrozaury (Centrosaurinae)
        
        Rodzaj Centrozaur
        
        Rodzaj Achelouzaur
        
        Rodzaj Pachyrinozaur
        
        Rodzaj Styrakozaur
        
        Podrodzina Chasmozaury (Chasmosaurinae)
        
        Rodzaj Triceratops
        
        Rodzaj Torozaur
        
        Rodzaj Chasmozaur
        
        Rodzaj Einiozaur
        
        Leptoceratops
        
        Rodzina protoceratopsy (Protoceratopsidae)
        
        Rodzaj Protoceratops
        
        Rodzina chaojangzaury (Chaoyangsauridae)
        
        Rodzaj chaojangzaur
        
        Rodzina leptoceratopsy (Leptoceratopsidae)
        
        Rodzaj leptoceratops

[edytuj] Przypisy

↑ Langer, M. C. (2004) "Basal Saurischia." Pp. 25–46 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Ezcurra, M. D. (2006) "A review of the systematic position of the dinosauriform archosaur Eucoelophysis baldwini Sullivan & Lucas, 1999 from the Upper Triassic of New Mexico, USA." Geodiversitas 28(4):649-684
↑ ^3,0 ^3,1 Langer, M. C. & Benton, M. J. (2006) "Early dinosaurs: a phylogenetic study." Journal of Systematic Palaeontology 4(4):309-358 DOI:10.1017/S1477201906001970
↑ Sereno, P. C. 2005. Stem Archosauria—TaxonSearch [version 1.0, 2005 November 7]; Taxon Search - Therizinosauria
↑ Zhang, X.-H.; Xu, X.; Zhao, X.-J.; Sereno, P. C.; Kuang, X.-W. & Tan, L. (2001) "A long-necked therizinosauroid dinosaur from the Upper Cretaceous Iren Dabasu Formation of Nei Mongol, People's Republic of China." Vertebrata PalAsiatica 39 (4): 282-290.
↑ Clark, J.M., Maryańska, T., & Barsbold, R. (2004). "Therizinosauroidea." Pp. 151– 164 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑ ^7,0 ^7,1 Pozycja systematyczna wg: Maryańska, T., Osmólska, H. & Wolsan, M. (2002) "Avialan status for Oviraptorosauria." Acta Palaeontologica Polonica 47 (1): 97-116
↑ Yates, Adam M. & Kitching, James W. (2003). "The earliest known sauropod dinosaur and the first steps towards sauropod locomotion" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences Vol. 270, no. 1525. Pp. 1753–1758. DOI:10.1098/rspb.2003.2417
↑ Yates, Adam M. (2007). "Solving a dinosaurian puzzle: the identity of Aliwalia rex Galton" Historical Biology 19(1): 93–123. DOI:10.1080/08912960600866953
↑ Galton, P. M. & Upchurch, P. (2004) "Prosauropoda." Pp. 232-258 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑ Upchurch, P.; Barrett, P. M. & Dodson, P. (2004) "Sauropoda." Pp. 259-322 in Weishampel, D.B., Dodson, P., and Osmólska, H. (eds.). The Dinosauria, Second Edition. University of California Press, Berkeley, 861 pp.
↑ Pozycja systematyczna wg: Butler Richard J.,Smith Roger M. H., and Norman David B. (2007). "A primitive ornithischian dinosaur from the Late Triassic of South Africa, and the early evolution and diversification of Ornithischia". Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. Vol. 274, no. 1621, pp. 2041-2046. DOI:10.1098/rspb.2007.0367
↑ Pozycja systematyczna wg: Xu X., Forster, C.A., Clark, J.M., & Mo J. 2006. "A basal ceratopsian with transitional features from the Late Jurassic of northwestern China." Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. Vol. 273, no. 1598, pp. 2135-2140. DOI:10.1098/rspb.2006.3566