Stegozaur

Z Wikipedii

Stegozaur
Model Stegozaura, Bałtowski Park Jurajski, Polska
Systematyka
Domena	eukarioty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	gady
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	tyreofory
Infrarząd	stegozaury
Rodzina	stegozaury
Rodzaj	stegozaur
Nazwa systematyczna
Stegosaurus
Systematyka w Wikispecies
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons

Stegozaur (Stegosaurus - Marsh; 1877) - rodzaj wymarłych gadów z rzędu dinozaurów ptasiomiednicznych, roślinożerny dinozaur z rodziny stegozaurów, zamieszkiwał tereny dzisiejszej Ameryki Północnej i Europy (niedawno jego skamieniałości odkryto w Portugalii^[1] ^[2]).

Spis treści

1 Dane podstawowe
2 Opis
- 2.1 Historia odkryć
- 2.2 Teorie i hipotezy
3 Przypisy
4 Muzea
5 Zobacz też
6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Dane podstawowe

Cechy gatunku:

pokrycie ciała: łuskowata skóra;

Ząb stegozaura

głowa: niewielka, ok. 35 cm, zakończona rogowym dziobem, z niewielkimi spłaszczonymi oczodołami oraz niewielką puszką mózgową wielkości orzecha włoskiego (najmniejszy mózg ze wszystkich kiedykolwiek żyjących kręgowców, w stosunku do rozmiarów ciała);

uzębienie: małe, żłobkowane zęby, pozwalały jedynie na przeżuwanie miękkich, liściastych części roślin;

szyja: średniej długości, z niewielkimi wypustkami w postaci małych płyt kostnych, biegnące w dwóch rzędach, połączona z tylną częścią czaszki;

kończyny przednie: krótsze od tylnych, pozwalające na zdobywanie nisko rosnącego pożywienia;

kończyny tylne: masywne, biodra pokryte małymi kostnymi płytkami;

ogon: przeciętnej długości, z wypustkami kostnymi w postaci średniej wielkości płyt (w początkowym i środkowym odcinku), biegnących w dwóch rzędach, zakończony czterema ostrymi, spiczastymi wyrostkami kolczastymi, skierowanymi na boki, długości ok. 1 m - prawdopodobnie służący do obrony przed drapieżnikami i pomagały mu w utrzymywaniu równowagi;

cechy szczególne: duże - nawet do ok. 0,6 m (w pionie i poziomie), charakterystyczne płyty kostne, w kształcie odwróconego symbolu serca, biegnące w dwóch rzędach na grzbiecie (nie parami, lecz na przemian), ustawione w pozycji pionowej.

porównanie rozmiarów człowieka i stegozaura

Wymiary średnie:

długość ciała ok. 7,5-9 m

wysokość ok. 2,7-4 m

masa ok. 1800-2500 kg

Przypuszczalna prędkość maksymalna ok. 7-10 km/h

Pożywienie: rośliny niskorosnące, głównie paprocie, szczególnie miękkie liściaste części roślin (z racji słabego uzębienia, możliwe, że połykał kamienie (tak jak dzisiejsze ptaki), w celu przecierania pożywienia w żołądku, pokarm zagarniał przy użyciu rogowego dzioba, mógł chwilowo wspinać się na dwóch kończynach tylnych w celu sięgnięcia wyżej rosnących roślin, chociaż większość życia spędzał z głową niesioną nisko (około metr) nad ziemią.

Okres występowania: górna jura, ok. 155 mln lat p.n.e.

Biotop: {np. tereny bagniste, wybrzeża, pustynie, lasy tropikalne, ostatecznie: brak danych}.

Rozród: jajorodne, jaja kuliste.
Składane w odstępach ....., {wysiadywane/zakopywane}, {/ostatecznie: brak danych}.

Gniazdo: {np. w zaroślach/ na niskich drzewach/ w kopcach/ostatecznie: brak danych}.

Tryb życia, zachowania społeczne: życie stadne, opieka nad potomstwem, wspólna obrona.

Znaczenie nazwy:

stegozaur - zadaszony jaszczur

armatus - uzbrojony

affinis - ?

laticeps- ?

stenops - skośnolicy (twarz)

[edytuj] Opis

Jeden z najlepiej poznanych dinozaurów, o bardzo charakterystycznym wyglądzie, na który składają się imponujące, romboidalne płyty kostne, ustawione w dwóch rzędach wzdłuż kręgosłupa, oraz ogon zakończony czterema ostrymi rogami kostnymi. Często uważany za tzw. "głupiego dinozaura" z racji wielkości mózgu. Poruszał się raczej dość ociężale, stąd często mógł padać ofiarą szybkich drapieżników.

[edytuj] Historia odkryć

Najbardziej kompletny szkielet został znaleziony u podnóża Gór Skalistych w USA. Do jego podniesienia użyto wojskowego śmigłowca

szkielet stegozaura

Znalezione kości:

S. armatus - dwa częściowe szkielety, fragmenty czaszek;
S. affinis - kość łonowa;
S. madagascariensis - zęby;
S. stenops - kompletny szkielet, czaszki, cztery puszki mózgowe.

Błędnie rozpoznane:

S. altispinus Gilmore, 1914 r., "wysokociernisty" - obecnie: Kentrosaurus longispinus
S. armatus Owen, 1875 r., właściwie Omosaurus - obecnie: Dacentrurus armatus
S. crassus Marsh, 1888 r., właściwie Priconodon - obecnie Priconodon crassus
S. discurus Cope, 1878 r., właściwie Hypsirophus - prawdopodobnie Allosaurus fragilis
S. duplex Marsh, 1887 r. - to samo co: S. armatus
S. durobrivensis Hulke, 1887 r., właściwie Lexovisaurus - obecnie Lexovisaurus durobrivensis
S. hastiger Owen, 1877 r., właściwie Dacentrurus - obecnie Dacentrurus armatus
S. longispinus Gilmore, 1914 r. - obecnie Kentrosaurus longispinus
S. madagascariensis Piveteau, 1926 r. - niepewne Archosauria incertae sedis
S. marshi Lucas, 1901 r. - obecnie Hoplitosaurus marshi
S. priscus Nopcsa, 1911 r. - obecnie Lexovisaurus durobrivensis
S. seeleyanus Cope, 1879 r. - to samo co: S. armatus
S. sulcatus Marsh, 1887 r. - to samo co: S. armatus
S. ungulatus Marsh, 1879 r., "kopytny" - prawdopodobnie to samo co: S. armatus

[edytuj] Teorie i hipotezy

Stegozaury dysponowały bardzo malutkim mózgiem, który według naukowców nie pozwalałby na pełną kontrolę nad tak ogromnym ciałem. Dlatego sądzą, iż zwierzęta te miały dwa równoległe ośrodki "mózgowe": właściwy mózg w czaszce i coś w rodzaju centrum koordynacyjnego w pokaźnej komorze zlokalizowanej w odcinku miedniczym. Nie był to mózg w pełni tego słowa znaczeniu, a raczej duży splot włókien nerwowych (około 20 razy większy od "właściwego" mózgu) odpowiedzialnych za przekazywanie bodźców między "prawdziwym" mózgiem i kontrolujących pracę kończyn tylnych i ogona.

Dużo kontrowersji wzbudzają kostne płyty wzdłuż kręgosłupa, na których są ślady silnego ukrwienia. Wyrostki te wyrastały wprost ze skóry zwierzęcia, tak jak paznokcie u ludzi. Były więc słabo przytwierdzone i mogły zostać wyrwane podczas ataku drapieżnika. Początkowo sądzono, iż były noszone płasko równolegle do ziemi i pełniły funkcje obronne. Ich funkcja nie została w pełni określona, niektórzy eksperci sądzą, że stanowiły one ekrany służące do ogrzewania w promieniach Słońca (jak baterie słoneczne) (istotne w przypadku zwierząt zmiennocieplnych)- w celu zgromadzenia potrzebnej do funkcjonowania energii, bądź do odprowadzania nadmiaru ciepła z organizmu w upalne dni (jak radiator na procesorach)- obecnie uważa się, że jest to najbardziej prawdopodobna funkcja tych kostnych tworów. Istnieją także podejrzenia, że płyty te mogły przyjmować barwy godowe lub odstraszające. Kolejna hipoteza mówi, iż z racji luźnego mocowania płyt, dinozaur mógł nimi poruszać w górę i w dół, w celu odstraszania napastników.

Innym dyskusyjnym elementem są kolce na końcu ogona. Do lat 90. XXw. pokazywano je ustawione pionowo do góry. Obecnie ustalono, iż były one ustawione poziomo (równolegle do podłoża) i stanowiły narzędzie obronne. Zagrożone zwierzę wymachiwało ogonem na lewo i prawo. Silne uderzenie kolcem mogło poważnie zranić drapieżnika, ze złamaniem włącznie.