Kodeks Watykański
Z Wikipedii
Kodeks Watykański, Codex Vaticanus B (03) — grecki manuskrypt Starego i Nowego Testamentu, powstały w IV wieku. Nazwa pochodzi od miejsca przebywania, symbol B nadał Wettstein, symbol 03 — Gregory.
Spis treści |
[edytuj] Zawartość
Manuskrypt na 617 pergaminowych kartach (pierwotnie 658) zawiera niemal cały Stary Testament, a na 142 dalszych kartach (pierwotnie 162) – niemal cały Nowy Testament.
[edytuj] W Starym Testamencie brakuje:
[edytuj] W Nowym Testamencie brakuje:
- Listów pasterskich (1 Tm, 2 Tm, Tt, Flm)
- List do Hebrajczyków kończy się na 9, 13;
- Apokalipsy.
W XV wieku dodano minuskułowe dodatki w miejsce brakującej części Hbr oraz Apokalipsy (oznakowano ją później jako minuskuł 91).
[edytuj] Teksty opuszczone
- Mt 16, 2-3;
- Dłuższe zakończenie Ewangelii Marka (16, 8-20);
- Łk 22, 43-44;
- J 5, 4
- pericope adulterae (J 7, 53 — 8, 11);
- w Rz doksologia po 16, 23.
Opuszczenia te są charakterystyczne dla tekstu aleksandryjskiego.
[edytuj] Opis manuskryptu
Karty kodeksu mają wymiary 27 na 27 cm, zapisane są w trzech kolumnach, w każdej kolumnie po 42 linijki tekstu, a w linijce 16-18 liter. Tekst Ewangelii nie został podzielony ani na sekcje Ammoniusza, ani Euzebiusza, ale wedle innego podziału występującego również w Kodeksie Zacynthius Ξ (040) z VI wieku oraz w kodeksie 579. Podział ten nigdzie więcej nie występuje. Dzieje Apostolskie podzielone są według systemu Eutaliusza, występuje on w Kodeksie Synajskim oraz dwóch ważnych kodeksach Wulgaty (Amiatinus i Fuldensis). Listy powszechne podzielone zostały według dwóch różnych systemów.
[edytuj] Autorzy rękopisu
Rękopis sporządzony został przez dwóch skrybów (A i B). Później pracowało nad nim dwóch korektorów, pierwszy w wiekach V-VI, drugi w wieku X (lub XI). Na każdej stronie znajdują się trzy kolumny tekstu. Widoczna jest wyraźna tendencja do rozpoczynania zdań od nowej linijki. Nagłówki ksiąg zdobione są zieloną tabliczką z czerwonym obramowaniem. Koniec księgi zawiera kolofon ozdobiony arabeską lub coronis. Kolofon Ewangelii Jana posiada najpiękniejszą ozdobę, prawdopodobnie dla zaznaczenia, że kończą się Ewangelie. Kolofony Listów Pawła informują skąd został napisany list (np. Do Galacjan z Rzymu). Cytaty ST zostały oznakowane.
[edytuj] Oznaczenia na marginesie: "umlauty"
Na lewym marginesie kolumn, co jakiś czas pojawia się poziomy dwukropek, przypominający niemiecki umlaut: ( ¨ ). Oznaczenia te odkryto dopiero w roku 1995. Jest ich około 800, dodane zostały później (przez pierwszego korektora), a oznaczają te teksty, które w innych rękopisach uzyskują inne brzmienie[1].
[edytuj] Korektury tekstu
W X wieku w miejsce wyblakłego tekstu naniesiony został nowy tekst. Konstanty Tischendorf był zdania, że dokonało tego trzech skrybów (B1, B2 i B3). Odpis sporządzony został starannie, a niewielka część dobrze zachowanego pierwotnego tekstu pozostała nietknięta. W przypadku błędów dittografii atrament nanoszono tylko na pierwszą literę, drugą pozostawiano niezmienioną, natomiast w przypadku błędów haplografii nie dodawano liter i tekst pozostawiano w stanie niezmienionym. Listy Pawła zmieniły swoją pozycję, List do Hebrajczyków został przesunięty na dalszą pozycję. Kolejność ksiąg jest zgodna z kolejnością ksiąg kanonu Atanazego z 367 roku[2].
[edytuj] Historia kodeksu
[edytuj] Nieznane początki kodeksu
Kodeks Watykański powstał prawdopodobnie w Aleksandrii w latach 320-340. Na Aleksandrię wskazuje ścisłe powiązanie z przekładami koptyjskimi (zwłaszcza w dialekcie bohairyckim), a także kolejność ksiąg zgodna z powstałym niewiele później kanonem Atanazego. W wieku VI przechowywany był w bibliotece w Cezarei razem z Kodeksem Synajskim. Stąd przekazany został do Konstantynopola, do Włoch trafił prawdopodobnie podczas soboru florenckiego (1438-1445)[3].
[edytuj] W bibliotece watykańskiej
Uwzględniony został w pierwszym katalogu Biblioteki Watykańskiej (założonej w 1448 roku) sporządzonym w roku 1475, w którym figuruje pod pozycją 1209, a także w katalogu z 1481 roku. Aż do początku XVIII wieku mało kto o nim słyszał, nikt natomiast nie znał jego rzeczywistej wartości. Erazm został jedynie poinformowany o nim listownie w 1531 roku, z podaniem niektórych jego wariantów tekstowych. Bartolocci w 1669 roku sporządził wykaz (raczej wyciąg) niektórych jego lekcji, który jednak nie był publikowany i aż do 1819 pozostał nieznanym. Inny cząstkowy wykaz jego lekcji został sporządzony – na prośbę Bentleya – około 1720 roku. W 1751 roku Wettstein nadał mu symbol B (dla Kodeksu Aleksandryjskiego – A, dla Kodeksu Efrema – C, dla Kodeksu Bezy – D) i tym samym ocenił go jako drugi ważny kodeks. Wykazy wariantów tekstowych niemal wszystkich partii NT były wydawane w latach 1798-1801 w Kopenhadze[4], wciąż jednak nie była znana rzeczywista wartość kodeksu.
[edytuj] Po roku 1809
Napoleon w 1809 roku sprowadził go, wraz z całą biblioteką papieską, do Paryża (przed Ewangelią Mateusza widnieje data Sep. 10 1809). Przeglądał go wtedy Johann Leonhard Hug (1765-1846) i zorientował się, że jego wartość przewyższa dotychczas szacowaną. Przez następne pół wieku spierano się który z kodeksów: Watykański czy Aleksandryjski jest najstarszy. W 1815 roku kodeks powrócił do Rzymu, ale bibliści mieli już świadomość jego wagi i od tej pory, wielu z nich, starało się uzyskać wgląd do kodeksu. W 1843 roku Tischendorf uzyskał prawo wglądu do kodeksu, ale jedynie na sześć godzin[5]. W następnym zaś roku de Muralt już na dziewięć godzin. W 1845 roku Tregelles uzyskał prawo wglądu, tym razem mógł zeń korzystać przez trzy miesiące, ale bez prawa sporządzania notatek. Tregelles jednak zapamiętywał tekst, a po powrocie do pokoju, w którym mieszkał zapisywał to, co zdołał zapamiętać. Po powrocie do Lipska wydał to, co zdołał zanotować[6]. W roku 1859 papież Pius XI wyraził zgodę na sfotografowanie kodeksu. W roku 1889 wydał go fototypicznie Giuseppe Cozza-Luzi w Rzymie i od tej pory stał się dostępny dla badań naukowych. Inne wydanie facsimile tekstu NT dokonane zostało w roku 1904 w Mediolanie. Streeter uważał, że tekst kodeksu jest wynikiem recenzji dokonanej przez Hezychiusza.
[edytuj] Znaczenie
Jest jednym z najlepszych świadków tekstu Septuaginty. W Nowym Testamencie w sekcji Ewangelie oraz Dziejów Apostolskich jest najlepszym reprezentantem tekstu aleksandryjskiego, jednak w Listach Pawła raz po raz dochodzi do głosu tekst zachodni i tym samym obniża się jakość przekazywanego tekstu. Kodeks urywa się nagle na Hbr 9, 14, brakuje Listów Pasterskich i Apokalipsy i jest to nieoceniona strata z punktu widzenia krytyki tekstu.
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
- CSNTM. Można obejrzeć cały Nowy Testament od Mt 1, 1 po Hbr 9, 14, ponadto dodane w XVI wieku minuskułowe dodatki.
- Codex Vaticanus NT Facsimile w formacie PDF. 16MB
- Codex Vaticanus B/03 Szczegółowe opisy Kodeksu Watykańskiego wraz z ilustracjami nagłówków i kolofonów wszystkich ksiąg Nowego Testamentu, ponadto dyskusja na temat "umlautów".
- Kodeks Watykański Encyclopedia of Textual Criticism
- Kodeks Watykański Bible Research
- Facsimile Kodeksu Watykańskiego do nabycia — 7740$
[edytuj] Literatura
- K. Aland B. Aland, Der Text des Neuen Testaments, Duetsche Bibelgesellschaft, Stuttgart 1989.
- F.G. Kenyon, Our Bible and the Ancient Manuscripts (4th ed.), London 1939.
- B.M. Metzger, Manuscripts of the Greek Bible: An Introduction to Palaeography, Oxford University Press, Oxford 1981.
- Ph.B. Payne – P. Canart, The Originality of Text-Critical Symbols in Codex Vaticanus, Novum Testamentum, Vol. 42, Fasc. 2 (Apr., 2000), ss. 105-113.
- T.C. Skeat, The Codex Vaticanus in the 15th Century, JTS 35 (1984), 454-465.
- B.H. Streeter, The Four Gospels. A Study of Origins, Oxford 1924.
- C. Vercellonis, J. Cozza, Bibliorum Sacrorum Graecus Codex Vaticanus, Roma 1868.
Przypisy
- ↑ G.S. Dykes, Using the „Umlauts” of Codex Vaticanus to Dig Deeper, 2006. Zob też: Codex Vaticanus Graece. The Umlauts.
- ↑ Dlatego spotkać można opinie, że Kodeks Watykański powstał dopiero po roku 367. Atanazy po prostu wyliczył księgi NT w tej kolejności, w jakiej zwykło się je wyliczać w Aleksandrii. Nie musiał niczego zmieniać.
- ↑ T.C. Skeat, The Codex Vaticanus in the 15th Century, JTS 35 (1984), 454-465.
- ↑ http://www.newadvent.org/cathen/04086a.htm
- ↑ “Besides the twenty-five readings Tischendorf observed himself, Cardinal Mai supplied him with thirty-four more his NT of 1849. His seventh edition of 1859 was enriched by 230 other readings furnished by Albert Dressel in 1855.” (F.H. Scrivener, A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament, Cambridge 1894, p. 111).
- ↑ Sposób w jaki strzeżono kodeks, dopuszczano bądź niedopuszczano doń biblistów, był upokarzający zwłaszcza dla protestanckich biblistów. Scrivener w 1861 roku napisał: "To these legitimate sources of deep interest must be added the almost romantic curiosity which has been excited by the jealous watchfulness of its official guardians, with whom an honest zeal for its safe preservation seems to have now degenerated into a species of capricious wilfulness, and who have shewn a strange incapacity for making themselves the proper use of a treasure they scarcely permit others more than to gaze upon". (F.H. Scrivener, A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament, Cambridge 1861, p. 85).
