Konklawe 1455

Z Wikipedii

Konklawe 4-8 IV 1455 - konklawe, które wyniosło na tron papieski Kaliksta III i zapoczątkowało potęgę rodu Borgiów.

Spis treści

1 Śmierć Mikołaja V
2 Lista uczestników
- 2.1 Nieobecni
3 Frakcje i kandydaci
4 Konklawe
5 Wybór Kaliksta III
6 Źródła

[edytuj] Śmierć Mikołaja V

Papież Mikołaj V, uważany za pierwszego papieża renesansowego, zmarł 24 marca 1455 roku. Zaledwie 2 lata wcześniej chrześcijańską Europą wstrząsnął upadek Konstantynopola. Stolica Apostolska wezwała chrześcijańskich władców do krucjaty przeciw Turkom i odbicia miasta, jednak Mikołaj V nie zdążył już poczynić żadnych kroków w tym kierunku. Uzupełnieniem politycznego tła konklawe 1455 było zwycięski dla Francji koniec wojny 100-letniej, wybuch wojny polsko-krzyżackiej i niepokoje polityczne na Półwyspie Apenińskim. W samym Kościele wciąż silny był ruch koncyliarny, zaledwie 6 lat wcześniej skończyła się schizma soborowego antypapieża Feliksa V.

Okres sediswakancji w Rzymie i Państwie Kościelnym był, jak zwykle, okresem chaosu i bezprawia. W mieście uaktywniło się stronnictwo republikańskie, wrogie świeckiej władzy Kościoła. Do niepokojów doszło też w Romanii i Bolonii.

[edytuj] Lista uczestników

W konklawe wzięło udział 15 z 21 żyjących kardynałów:

Giorgio Fieschi (nominacja kardynalska: 18 grudnia 1439) - kardynał-biskup Palestriny; dziekan Św. Kolegium Kardynałów; biskup-komendatariusz Albengi

Izydor z Kijowa (18 grudnia 1439) - kardynał-biskup Sabiny; administrator kościoła prezbiterialnego SS. Marcelino e Pietro; subdziekan Św. Kolegium Kardynałów; tytularny arcybiskup Kijowa

Bessarion (18 grudnia 1439) – kardynał-biskup Frascati; komendatariusz kościoła prezbiterialnego SS. XII Apostoli; tytularny arcybiskup Nicei i Teb; administrator diecezji Mazara del Vallo; tytularny patriarcha Jerozolimy; legat w Bolonii, Romanii i Ankonie; protektor zakonu bazylianów

Domenico Capranica (23 lipca 1423) - kardynał-prezbiter S. Croce in Gerusalemme; komendatariusz diakonii S. Maria in Via Lata; protoprezbiter Św. Kolegium Kardynałów; administrator diecezji Fermo; archiprezbiter Bazyliki Laterańskiej; wielki penitencjariusz; protektor zakonu franciszkanów

Juan Torquemada (18 grudnia 1439) – kardynał-prezbiter S. Maria in Trastevere; dziekan kapituły w Orense

Ludovico Trevisan (1 lipca 1440) - kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Damaso; kamerling Św. Kościoła Rzymskiego; patriarcha Akwileji; opat komendatoryjny Monte Cassino

Pietro Barbo (1 lipca 1440) – kardynał-prezbiter S. Marco; biskup Vicenzy; archiprezbiter Bazyliki Watykańskiej

Alonso de Borja (2 maja 1444) - kardynał-prezbiter SS. IV Coronati; biskup Walencji

Juan Carvajal (16 grudnia 1446) - kardynał-prezbiter S. Lucia in Septisolio; biskup Plasencia

Antonio de la Cerda (16 lutego 1448) – kardynał-prezbiter S. Crisogono; biskup Lérida

Latino Orsini (20 grudnia 1448) – kardynał-prezbiter SS. Giovanni e Paolo; administrator archidiecezji Bari; opat komendatoryjny Farfa

Alain de Coëtivy (20 grudnia 1448) – kardynał-prezbiter S. Prassede; biskup Awinionu; administrator diecezji Nîmes

Filippo Calandrini (20 grudnia 1448) – kardynał-prezbiter S. Lorenzo in Lucina; biskup Bolonii; kamerling Św. Kolegium Kardynałów

Guillaume d'Estaign (19 grudnia 1449) - kardynał-prezbiter S. Sabina; biskup Fréjus

Prospero Colonna (24 maja 1426) – kardynał-diakon S. Giorgio in Velabro; protodiakon Św. Kolegium Kardynałów

Wśród elektorów było 7 Włochów, 4 Hiszpanów, 2 Francuzów i 2 Greków. 8 z nich mianował Eugeniusz IV, pięciu Mikołaj V, a dwóch jeszcze Marcin V.

[edytuj] Nieobecni

6 kardynałów, w tym trzech Francuzów, dwóch Niemców i Węgier, nie wzięło udziału w elekcji:

Pierre de Foix (wrzesień 1414) - kardynał-biskup Albano; legat i wikariusz w Awinionie; administrator archidiecezji Arles i diecezji Dax

Guillaume d'Estouteville (18 grudnia 1439) - kardynał-biskup Porto e Santa Rufina; archiprezbiter Bazyliki Liberiańskiej; arcybiskup Rouen; administrator diecezji Saint-Jean-de-Maurienne; legat papieski we Francji; protektor zakonu augustianów

Petrus von Schaumberg (18 grudnia 1439) - kardynał-prezbiter S. Vitale; biskup Augsburga

Dénes Szécsi (18 grudnia 1439) - kardynał-prezbiter S. Ciriaco; arcybiskup Esztergom i prymas Węgier; kanclerz królestwa Węgier

Jean Rolin (20 grudnia 1448) - kardynał-prezbiter S. Stefgano al Monte Celio; biskup Autun

Mikołaj z Kuzy (20 grudnia 1448) - kardynał-prezbiter S. Pietro in Vincoli; biskup Brixen

Trzech mianował Eugeniusz IV, dwóch Mikołaj V, a jednego antypapież Jan XXIII.

[edytuj] Frakcje i kandydaci

Kolegium kardynalskie było podzielone na dwie duże frakcje, na czele których stali przedstawiciele dwóch najpotężniejszych i nienawidzących się nawzajem rodów rzymskich: Prospero Colonna i Latino Orsini. Partia Colonny była silniejsza i w okresie przed śmiercią Mikołaja V mówiło się o nim jako najbardziej prawdopodobnym następcy Mikołaja. Długotrwała choroba papieża umożliwiła jednak Orsiniemu podjęcie kroków przeciwko kandydaturze Colonny, m. in. zdołał przekonać ambasadorów Neapolu i Wenecji do niepopierania go. Ponieważ jego własne szanse na zdobycie tiary były niewielkie, postanowił poprzeć weneckiego kardynała Pietro Barbo. Za papabile uchodzili także Domenico Capranica, Ludovico Trevisan i nienależący do żadnej frakcji Grek Bessarion. Głęboki antagonizm między Orsinim i Colonną oraz stosunkowo duża liczba kandydatów nie dawały nadziei na szybkie rozstrzygnięcie konklawe.

[edytuj] Konklawe

Konklawe rozpoczęło się rankiem w Wielki Piątek 4 kwietnia 1455. W pierwszym głosowaniu głosy elektorów były mocno rozproszone, z tym, że największe poparcie otrzymał kardynał Capranica. Sytuacja powtórzyła się w drugim i trzecim głosowaniu następnego dnia. Po trzecim głosowaniu stało się jasne, że Capranica nie zdoła uzyskać wymaganych 2/3. Jego kandydaturze sprzeciwiał się Orsini, gdyż był on blisko powiązany z Colonną. Niedzielę Wielkanocną 6 kwietnia kardynałowie poświęcili na poszukiwanie jakiejś kompromisowej kandydatury. Colonna optował za wyborem Włocha, podczas gdy Orsini proponował wybór któregoś z Francuzów.

W niedzielę wieczorem wydawało się, że osiągnięto konsensus i papieżem zostanie kardynał Bessarion. Wśród jego zalet wymieniano prawość, pobożność, wykształcenie, brak powiązań frakcyjnych, a także to, że jako Grek z ziem okupowanych przez Turków byłby najlepszym przywódcą krucjaty. Spodziewano się, że w poniedziałek rano Bessarion zostanie wybrany jednogłośnie, przez aklamację, a niektórzy kardynałowie zaczęli zabiegać o jego łaski tak, jakby już został wybrany.

W porannym głosowaniu 7 kwietnia okazało się jednak, że bynajmniej nie wszyscy życzą sobie wyboru Greka na Stolicę Piotrową. Bessarion uzyskał jedynie 8 głosów. Co prawda brakujące dwa głosy mógł otrzymać w drodze akcesu (tj. zmiany głosu przez tych, którzy na niego nie głosowali), ale w tym momencie z przemową do kardynałów wystąpił Alain de Coëtivy. Przypomniał on purpuratom, że Bessarion jeszcze całkiem niedawno był schizmatykiem i wciąż zachowuje wiele obyczajów i przyzwyczajeń charakterystycznych dla schizmatyków, a nie licujących z godnością papieża. Mowa ta wywarła spore wrażenie na kardynałach, tym bardziej że 52-letni Grek nic nie odpowiedział na te zarzuty. Bessarion nie pragnął bowiem tiary dla siebie. W rezultacie jego kandydatura upadła, choć większość kardynałów obawiała się Bessariona zapewne bardziej z powodu jego zapału do przeprowadzania reform kościelnych godzących w ich interesy, a nie dlatego, że nosił on brodę na modłę wschodnią.

Upadek kolejnej kandydatury wywołał konsternację wśród kardynałów. Zaproponowano nienależącego do Św. Kolegium franciszkanina Antonio de Montefalcone, ale i on w wieczornym głosowaniu nie uzyskał większości. Wtedy Coëtivy i Trevisan zaczęli forsować kandydaturę najstarszego spośród elektorów, 76-letniego Hiszpana Alonso de Borja, i agitowali na jego rzecz przez całą noc z 7 na 8 kwietnia.

[edytuj] Wybór Kaliksta III

Alonso de Borja był jednym z najmniej kontrowersyjnych kardynałów. Miał opinię prawego i pobożnego człowieka, prowadził skromne życie i nie angażował się w spory frakcyjne. Ponieważ był juz w bardzo zaawansowanym wieku, można było oczekiwać, że jego pontyfikat będzie krótki, „przejściowy”. Nic więc dziwnego, że kandydatura ta w końcu uzyskała wymagane poparcie. W porannym głosowaniu 8 kwietnia poparli go Trevisan, de Coëtivy, Barbo, Orsini, d'Estaing, de Carvajal, de La Cerda, Fieschi i Torquemada, co dało mu 9 głosów, a przeprowadzony następnie akces uczynił wybór jednomyślnym. Elekt przybrał imię Kaliksta III i 20 kwietnia został uroczyście koronowany przez protodiakona Prospero Colonna.

Ci, którzy liczyli na przejściowy pontyfikat, mocno się przeliczyli. Hiszpan panował wprawdzie tylko 3 lata, w tym czasie jednak wszystkie ważniejsze stanowiska w kurii i państwie papieskim obsadził swoimi krewnymi i rodakami. Od jego pontyfikatu datuje się znaczący wzrost nepotyzmu na dworze papieskim. Rodrigo Borgia, który jako Aleksander VI był jedną z najbardziej ponurych i niegodnych postaci zasiadających na tronie papieskim, zawdzięcza swoją karierę właśnie Kalikstowi III, który był jego wujem.