Legia Honorowa
Z Wikipedii
Legia Honorowa (fr. L'Ordre national de la Légion d'honneur) - najwyższe odznaczenie nadawane przez rząd francuski. Legia nadawana jest zarówno cywilom, jak i wojskowym, kobietom i mężczyznom, także cudzoziemcom, za szczególne osiągnięcia w życiu wojskowym i cywilnym. Motto orderu to Honneur et Patrie (fr., Honor i Ojczyzna).
Spis treści |
[edytuj] Zarys historii
Order został ustanowiony przez Napoleona, wówczas Pierwszego Konsula Republiki Francuskiej, 19 maja 1802 r., według kalendarza rewolucyjnego 29 floréala roku X. Pierwotnie posiadał cztery klasy, piątą dodano po restauracji Burbonów w roku 1815. Odznaczenie zastąpiło zniesione 6 sierpnia 1791 r. przez Zgromadzenie Narodowe dawne ordery królewskie (wyjątkiem był order za zasługi wojenne, dawny Order św. Ludwika, który zniesiono rok później). Według pierwotnych planów Napoleona Legia miała właściwie być rodzajem gwardii republikańskiej, instytucją polityczną broniącą osiągnięć republiki i walczącą o utrzymanie zasad wolności, równości i braterstwa, ale już przy głosowaniu w parlamencie nad wprowadzeniem odznaczenia Pierwszy Konsul trafił na opór skrajnych republikanów, którzy uważali że wszelkie odznaczenia są niezgodne z zasadami Republiki: tak więc w Radzie Stanu było 14 głosów za i 10 przeciw, w senacie 56 za i 38 przeciw oraz w Izbie Reprezentantów 166 za i 100 przeciw.
Według pierwszych statutów składających się z 19 artykułów Legia otrzymała radę administracyjną w liczbie 25 członków, wśród nich samego Napoleona oraz jego braci Józefa, Ludwika i Lucjana i trzech generałów, m.in. Kellermanna. Legię podzielono na 16 kohort (prowincji terytorialnych), na których czele stali "wielcy oficerowie", znani wojskowi np. Bernadotte, Ney, Murat, z których prawie wszyscy zostali później marszałkami Francji. Dowódcy kohort zasiadali w radzie administracyjnej Legii. Każda kohorta otrzymała jako dotację dobra państwowe o wartości 200 000 franków. Każdy Wielki Oficer pobierał rentę w wysokości 5 000 franków, komandorom przysługiwała suma 2 000 franków, oficerom 1000 franków i legionistom (kawalerom) 250 franków. Po proklamacji Cesarstwa podniesiono te dotacje o prawie 100%. Początkowo Legia miała liczyć włącznie z cudzoziemcami 6512 "legionistów", ale już w roku 1806 było ich ok. 10 000, w 1810 19 000, w 1814 87 000. Nadawano Legię w dniu 14 lipca.
Po bitwie pod Austerlitz (1805) Napoleon założył w pałacu Ecouen w Paryżu pierwszy sierociniec dla dzieci i małoletnich sióstr poległych "legionistów" oraz polecił wszystkim kohortom otwarcie podobnych instytucji oraz przytułków dla inwalidów wojennych w obrębie poszczególnych jurysdykcji. Do roku 1814 powstało sześć dalszych sierocińców oraz pensja w Saint-Germain-en-Laye dla córek poległych legionistów. Podkreśla to wybitnie ówczesny charakter Legii Honorowej jako instytucji.
Po restauracji Burbonów król Ludwik XVIII nadał Legii nowe statuty: wprowadzono V. klasę i ograniczono ilość francuskich kawalerów do 80 I.klasy, 100 II.klasy, 400 III.klasy, 2000 IV. klasy. Ilość kawalerów V. klasy pozostała nieograniczona. Kohorty zlikwidowano. Ustalono, że z wnioskami o nadanie orderu mogły występować ministerstwa sprawiedliwości, spraw zagranicznych, spraw wewnętrznych, finansów, wojny, marynarki i policji oraz osobno Wielki Kanclerz orderu, wszystkie według ustalonych z góry proporcji. Mimo że Burbonowie przywrócili dawne ordery królewskie i nadali w latach 1815 - 1830 12 180 krzyży św. Ludwika i 100 krzyży św. Michała, Legia nadal była ceniona i poszukiwana: posiadało ją 54 000 osób. Sierocińce i inne zakłady charytatywne Legii z czasów napoleońskich rozwiązano i założono w Saint-Denis szkołę dla 500 córek kawalerów Legii z 400 miejscami darmowymi.
Król Ludwik Filip I zachował z niewielkimi zmianami statuty Ludwika XVIII i mianował w ciągu 18 lat swego panowania ok. 25 000 kawalerów. Za jego czasów nadawano Legię dwa razy do roku, 1 stycznia i w dzień św. Filipa Apostoła.
Napoleon III wprowadził nowe ustalenia dotyczące liczby kawalerów: 80 I.klasy, 200 II.klasy, 1000 III.klasy, 4000 IV. klasy, przy nieograniczonej ilości kawalerów V. klasy. Za jego panowania odznaczano Legią przeciętnie 300-400 osób rocznie nie licząc cudzoziemców. W czasach Napoleona III zaczęto nadawać Legię również kobietom - pierwszą kobietą która otrzymała order była Angelique Duchemin , sierżant armii francuskiej (15 sierpnia 1851). Za II Cesarstwa Legię nadawano zawsze w ten dzień, rocznicę urodzin Napoleona I, ogłoszony świętem narodowym. Ustalono także nowe renty roczne dla kawalerów: V. klasa - 250 franków, IV. klasa - 500, III.klasa - 1000, II.klasa - 2000 i I. klasa 3000 franków.
Order składa się obecnie z następujących klas:
- Krzyż Wielki (Grand Croix)
- Wielki Oficer (Grand Officier)
- Komandor (Commandeur)
- Oficer (Officier)
- Kawaler (Chevalier)
Według obecnych statutów liczba kawalerów ma wynosić (maksymalnie): 75 I. klasy, 250 II.klasy, 1250 III.klasy, 10 000 IV. klasy i 100 000 V.klasy, 2/3 z nich ma być wojskowymi, 1/3 cywilami. Poprzednikiem Legii Honorowej, jeśli chodzi o nowoczesność zasad nadawania i ogólną organizację z podziałem na klasy, był wojskowy Order św. Ludwika, ustanowiony przez króla Ludwika XIV w roku 1693, po którym Legia przejęła czerwoną (właściwie: szkarłatną) barwę swej wstęgi.
Wielkim Mistrzem Legii Honorowej jest każdorazowo urzędujący prezydent Republiki Francuskiej.
Organizacja Legii Honorowej z jej pięcioma klasami stała się wzorcem dla prawie wszystkich powstałych w XIX i XX wieku orderów świata. Wyjątek tworzą tylko najstarsze jednoklasowe odznaczenia, takie jak np. Order Podwiązki, szwedzki order Serafinów czy polski Order Orła Białego.
[edytuj] Historia insygniów
Legia Honorowa była pierwszym odznaczeniem krajów chrześcijańskich, którego oznaka nie posiadała formy krzyża, lecz gwiazdy (naśladowców znalazła nawet w XX wieku, zob.m.in. Order Białego Lwa i Order Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej, czy belgijski Order Korony). Order istniał pod siedmioma systemami politycznymi, które kolejno panowały nad Francją, i każdy z nich zmieniał wygląd orderu według aktualnych zasad ideologicznych. Niezmieniona pozostawała tylko podstawowa forma orderu - emaliowana obustronnie na biało pięcioramienna gwiazda, z ramionami krzyża maltańskiego jako promieniami, z emaliowanym na zielono wieńcem laurowym między ramionami. Medaliony awersu i rewersu oraz wygląd gwiazdy przysługującej kawalerom I. i II. klasy zmieniały się z każdym kolejnym reżymem politycznym. Order służył w swych dziejach czterem monarchiom i trzem republikom.
- Epoka konsulatu Napoleona (1802 - 1804)
- W medalionie środkowym odznaki orderu na awersie głowa Napoleona I zwrócona na lewo, otoczona napisem Bonaparte Ier Consul, na rewersie orzeł napoleoński, otoczony dewizą Legii Honneur et Patrie. Zawieszką jest proste złote kółko. Szpice gwiaździstych ramion bez kulek. Brak ozdób między ramionami odznaki.
- Epoka I Cesarstwa Francuskiego (1804-1814 i 1815)
- Na medalionie awersu uwieńczona wieńcem laurowym głowa Napoleona I zwrócona na lewo otoczona napisem Napoléon Empereur et Roi, na rewersie orzeł napoleoński. Szpice ramion opatrzone kulkami. Między ramionami emaliowany na zielono wieniec laurowo-dębowy, który pozostał do dziś. Zawieszka: złota korona cesarska. Wprowadzona przez Cesarstwo gwiazda I. i II. klasy srebrna, z promieniami między ramionami, w medalionie środkowym orzeł napoleoński otoczony napisem Honneur et Patrie.
- Restauracja Burbonów (1814 - 1830)
- Na medalionie awersu uwieńczona wieńcem laurowym zwrócona na lewo głowa króla Henryka IV otoczona napisem Henri IV Roi de France et de Navarre, na rewersie lilie francuskie (fleur-de-lis). Zawieszka: złota korona królewska. Gwiazda I. i II. klasy srebrna, z liliami francuskimi między ramionami, w medalionie środkowym uwieńczona wieńcem laurowym głowa Henryka IV otoczona napisem Honneur et Patrie
- Monarchia lipcowa (1830 - 1848)
- Na medalionie awersu głowa Henryka IV jak wyżej, na rewersie dwie skrzyżowane flagi francuskie (Tricolore). Zawieszka: złota korona królewska. Gwiazda I. i II.klasy jak wyżej, między ramionami promienie zamiast lilii.
- II Republika (1848 - 1852)
- Medalion awersu taki jak za Konsulatu Napoleona I, na rewersie dwie skrzyżowane flagi francuskie, brak zawieszki. W medalionie środkowym gwiazdy I. i II. klasy głowa Napoleona I otoczona napisami Bonaparte Premier Consul 19. Mai 1802, na rewersie dwie skrzyżowane flagi francuskie otoczone napisami Republique Française - Honneur et Patrie.
- Drugie Cesarstwo (1852 - 1870)
- Na awersie medalionu środkowego głowa Napoleona I otoczona napisem Napoléon Emp. des Français, na rewersie orzeł napoleoński, zawieszka: złota korona cesarska. Na gwieździe I.i II. klasy w medalionie środkowym orzeł napoleoński otoczony napisem Honneur et Patrie.
- III i IV Republika (1870 - 1951)
- Na medalionie awersu głowa kobieca (tzw. Marianne) otoczona napisem Republique Française 1870, na rewersie dwie skrzyżowane flagi francuskie, zawieszka: wieniec z liści dębowych i laurowych. Na gwieździe I. i II. klasy w medalionie głowa kobieca otoczona napisami Republique Française - Honneur et Patrie.
- IV i V Republika do dziś
- Jak wyżej, napis okalający medalion zmieniony na Republique Française (bez daty), do medalionu rewersu wprowadzona data założenia Legii 29 floréal An X (według dawnego kalendarza rewolucyjnego).
- Prezydent Republiki Francuskiej nosi jako Wielki Mistrz odznakę Wielkiego Krzyża Legii na łańcuchu (kollanie) składającym się z 16 złotych członów.
Do roku mn.w. 1914 odznaki I. do IV. klasy wykonywane były w złocie, później w pozłacanym srebrze.
| Baretki orderu | ||||
|---|---|---|---|---|
 |
 |
 |
 |
 |
[edytuj] Bibliografia
- Gustav Adolph Ackermann, Ordensbuch sämmtlicher in Europa blühender und erloschener Orden und Ehrenzeichen, Annaberg 1851
- Paul Hieronymussen, Orders, Medals and Decorations of Britain and Europe in Colour, London 1975
- Arnhard Graf Klenau, Europäische Orden ab 1700, München 1978
- Vacláv Mêřička, Faleristik, Praha 1980
[edytuj] Zobacz też
[edytuj] Linki zewnętrzne
