Maria I Tudor

Z Wikipedii

Maria I Tudor Z bożej łaski, Królowa Anglii, Francji i Irlandii, Obrończyni Wiary, etc
Królowa Anglii
Okres urzędowania	od 19 lipca 1553 do 17 listopada 1558
Poprzednik	Joanna Grey
Następca	Elżbieta I Tudor
Dane biograficzne
Dynastia	Tudorowie
Urodzona	18 lutego 1516 Greenwich
Zmarła	17 listopada 1558 St James's Palace
Ojciec	Henryk VIII Tudor
Matka	Katarzyna Aragońska
Mąż	Filip II Habsburg

Maria I (ur. 18 lutego 1516 w Greenwich, zm. 17 listopada 1558 w St. James's Palace), zwana Krwawą Marią (Bloody Mary), królowa Anglii w latach 1553-1558, królowa Hiszpanii w latach 1556-1558, córka króla Anglii Henryka VIII Tudora i jego pierwszej żony Katarzyny Aragońskiej, córki Ferdynanda II Katolickiego, króla Aragonii i Izabeli I Katolickiej, królowej Kastylii, wdowy po starszym bracie Henryka, Arturze Tudorze. Maria była starszą siostrą króla Edwarda VI i królowej Elżbiety I, ale każde z rodzeństwa miało inną matkę.

Spis treści 1 Dzieciństwo 2 Łaski i niełaski losu 3 Droga do korony 4 Początek rządów. Małżeństwo z Filipem Habsburgiem 5 Próba rekatolicyzacji Anglii 6 Śmierć i następstwo 7 Postać Marii w literaturze i filmie 7.1 Literatura 7.2 Film 8 Wywód przodków 9 Zobacz też 10 Bibliografia

[edytuj] Dzieciństwo

Maria urodziła się w 1516 r. jako piąte dziecko i druga córka Henryka VIII i Katarzyny. Była ich jedynym dzieckiem, które osiągnęło pełnoletność. Urodziła się poniedziałek 18 lutego, a w czwartek 21 lutego została ochrzczona. Jednym z jej ojców chrzestnych był kardynał Tomasz Wolsey, arcybiskup Yorku i Lord Kanclerz (Lord Chancellor), człowiek, który sprawował faktyczną władzę w Anglii.

Maria była nad wiek rozwiniętym, ale bardzo chorowitym dzieckiem, miała słaby wzrok i cierpiała na częste bóle głowy. Niektórzy uczeni dopatrują się u niej kiły wrodzonej. Henryk VIII był bardzo zapatrzony w córkę i często przechwalał się, że "Ta dziewczyna nigdy nie płacze" ("This girl never cries").

Ojciec dał Marii własny dwór w Ludlow, na pograniczu z Walią. Księżniczka otrzymała wiele prerogatyw właściwych księciu Walii, choć nigdy nie uzyskała takiego tytułu. Edukacją Marii zajmował się Hiszpan Juan Luiz Vives, który uczył Marię łaciny, greki, muzyki i fizyki. Maria nauczyła się również grać na klawesynie.

Kiedy Maria była jeszcze niemowlęciem, Henryk VIII począł rozglądać się za kandydatami do jej ręki. W 1518 r. księżniczka została przyrzeczona delfinowi Franciszkowi de Valois, najstarszemu synowi króla Francji Franciszka I. Projekt tego małżeństwa upadł w 1521 r. Rok później pojawił się projekt ślubu Marii z Karolem V Habsburgiem, jej ciotecznym bratem, cesarzem rzymskim i królem Hiszpanii. Wkrótce jednak i ten pomysł upadł. W 1526 r. Maria została wysłana do Walii jako przewodnicząca Rady Walii i Marchii (Council of Wales and the Marches).

Tymczasem Henryk wciąż starał się o męskiego dziedzica, ale z biegiem czasu stawało się jasne, że królowa Katarzyna nie będzie już mogła mieć dzieci. Wtedy królowi wpadła w oko Anna Boleyn, siostra jednej z poprzednich kochanek króla, Marii Boleyn. Król zdecydował się poślubić Annę, ale rozwód z Katarzyną okazał się sprawą dość skomplikowaną, jako że jedyny człowiek mogący unieważnić to małżeństwo, papież Klemens VII, znajdował się pod tak przemożnym wpływem siostrzeńca Katarzyny, Karola V, że odmówił wydania zgody na unieważnienie ślubu.

W 1533 r. Henryk poślubił w sekrecie Annę Boleyn. Niedługo potem arcybiskup Canterbury Thomas Cranmer ogłosił unieważnienie małżeństwa Henryka z Katarzyną. Powodem tego był fakt, że skonsumowane zostało małżeństwo królowej z Arturem Tudorem, bratem Henryka, chociaż królowa twierdziła co innego. Papież unieważnienia nie uznał, co doprowadziło w 1534 r. do zerwania z Rzymem i powstania Kościoła Anglikańskiego.

Katarzyna utraciła tytuł królowej Anglii i stała się księżną-wdową Walii. Maria została uznana za dziecko nieślubne, usunięta z dworu i wykluczona z sukcesji do tronu. Straciła również królewskie tytuły i stała się lady Marią.

[edytuj] Łaski i niełaski losu

Pozbawiona łask i tytułów lady Maria została zmuszona do odprawienia swojej służby, a nawet musiała służyć jako dama dworu swojej młodszej siostry przyrodniej Elżbiety, którą Anna urodziła w 1533 r. W następnych latach Maria przebywała w Hatfield. Nie pozwolono jej widywać się z matką, ani uczestniczyć w jej pogrzebie (Katarzyna zmarła 7 stycznia 1536 r.).

W tym samym roku z łask wypadła Anna Boleyn, która również nie potrafiła dać Henrykowi męskiego potomka. Oskarżona o cudzołóstwo (min. nawet z własnym bratem) została skazana na śmierć i ścięta 19 maja 1536 r. Henryk wkrótce poślubił lady Jane Seymour, która 12 października 1537 r. dała mu długo oczekiwanego następcę - Edwarda, księcia Kornwalii.

Dla Marii zaczęły się lepsze czasy. Została min. matką chrzestną małego Edwarda i pozwolono jej uczestniczyć w pogrzebie Jane Semyour, która zmarła niedługo po narodzinach syna. W najbliższym czasie Henryk dał Marii własny dwór oraz pozwolił jej przebywać na swoim dworze. W 1544 r. na mocy Aktu Sukcesyjnego Maria została przywrócona do linii sukcesyjnej i miała zostać królową w wypadku bezpotomnej śmierci księcia Edwarda. Jednakże wciąż oficjalnie była uznawana za dziecko z nieprawego łoża.

Henryk zmarł 28 stycznia 1547 r. i na tron wstąpił jego syn jako Edward VI. Tymczasem Tomasz Cranmer przeprowadzał reformy w duchu protestantyzmu, pogłębiając rozdział Anglii z Kościołem Katolickim. Sprzyjał temu nowy władca, który został wychowany w duchu protestanckim, ale utrzymywał bardzo zażyłe stosunki z Marią, gorliwą katoliczką. Król był bardzo słabego zdrowia i kiedy zimą 1552/1553 r. zachorował na gruźlicę, stało się jasne, że wkrótce czeka Anglię zmiana monarchy. Następną w kolejce do tronu była Maria.

[edytuj] Droga do korony

Przy łożu śmierci Edwarda rozpoczął swe intrygi regent w czasie małoletności króla John Dudley, 1. książę Northumberland. Postanowił on wprowadzić na tron lady Joannę Grey, wnuczkę Marii Tudor, młodszej siostry Henryka VIII, którą wcześniej wydał za swojego młodszego syna, Guilforda. Edward zmienił więc testament swojego ojca i odsunął obie siostry od sukcesji, przekazując tron męskim potomkom lady Joanny, a jej samej tymczasową regencję. Nie oto jednak chodziło Northumberlandowi i Edward jeszcze raz zmienił testament, w którym przekazywał koronę lady Joannie i jej męskim potomkom. Niedługo później Edward zmarł. Było to 6 lipca 1553 r.

Śmierć Edwarda utrzymywano w tajemnicy przez pewien czas, aby przygotować lady Jane grunt pod wstąpienie na tron. 10 lipca obwieszczono ludowi śmierć Edwarda VI i zaprezentowano mu nową królową. Lud nie okazał wielkiego entuzjazmu.

Panowanie "królowej" Joanny trwało ledwie 9 dni. Ster rządów dzierżył Northumberland i całkowicie ulegający jego woli ojciec Jane, Henry Grey, 1. książę Suffolk. Tymczasem Maria udała się do w większości katolickiego Norfolk i została tam obwołana królową. Niezwłocznie ruszyła na Londyn, zyskując powszechne poparcie i pokonując nieliczne siły wierne Joannie. 19 lipca Suffolk zmuszony był zakomunikować swej córce, że przestała być królową. 3 sierpnia Maria, ze swoją siostrą Elżbietą u boku, tryumfalnie wkroczyła do Londynu.

"9-dniowa królowa" i jej mąż znaleźli się w Tower. Do więzienia trafił również Suffolk wraz z żoną, ale wkrótce zostali uwolnieni. Takiego szczęścia nie miał Northumberland, który próbował przekonać Marię, o swojej katolickiej prawowierności, ale nie uchroniło go to przed szafotem. Wyroki śmierci objęły również paru innych stronników Joanny. Panowanie nowej królowej zaczynało się dość krwawo.

[edytuj] Początek rządów. Małżeństwo z Filipem Habsburgiem

Pierwszy Parlament za rządów Marii unieważnił unieważnienie małżeństwa rodziców nowej królowej i przywrócił jej status ślubnego dziecka. Następnymi działaniami Marii było wypuszczenie z więzień angielskich katolików, uwięzionych za rządów jej ojca i brata, oraz przywrócenie im dóbr i tytułów. Wśród uwolnionych znalazł się m.in. Thomas Howard, 3. książę Norfolk.

Maria rozpoczęła również zabiegi o zawarcie związku małżeńskiego, by oddalić groźbę odziedziczenia korony przez jej siostrę Elżbietę, gorliwą protestantkę. Wtedy cesarz Karol V zasugerował Marii ślub z jego synem Filipem (21 maja 1527 - 13 września 1598), księciem Asturii, synem cesarza z małżeństwa z Izabellą d'Aviz (1503-1539), córką króla Portugalii Manuela I Szczęśliwego.

Wysłany w celu sfinalizowania małżeństwa Edward Courtenay, 1 hrabia Devon osiągnął cel. 25 lipca 1554 r. w katedrze w Winchester odbył się ślub Marii i Filipa. Filip przyjął tytuł króla Anglii, a wszystkie dekrety były podpisywane przez oboje małżonków, jako Król i Królowa Anglii, ale realna władza spoczywała w rękach Marii.

Małżeństwo nie znalazło uznania w Anglii. Poślubienie syna arcykatolickiego króla, znanego z ponurego usposobienia, fanatycznego katolika i wroga wszystkiego co protestanckie nie mogło wzbudzić uznania w protestanckiej Anglii. Stąd też wybuchały liczne powstania przeciw Marii. Najpierw zbuntował się książę Suffolk i ponownie ogłosił swoją córkę królową. Bunt został szybko stłumiony, a Suffolk dał głowę pod topór. Niedługo później ten sam los spotkał Joannę Grey i jej męża. Niedługo później w Kencie zbuntował się sir Thomas Wyatt. Doszedł do Londynu, ale tam został pokonany, pojmany i ścięty. Siostrę Marii, lady Elżbietę, uwięziono w Tower, a po dwóch miesiącach przeniesiono do pałacu Woodstock.

Królowa Maria była zakochana w swoim mężu. Natomiast postać Marii rozczarowała Filipa. Królowa była o 11 lat starsza od swojego męża i mało urodziwa. Po 14 miesiącach Filip pod byle pretekstem opuścił Anglię i wrócił do Hiszpanii. Wrócił dopiero w marcu 1557 r. już jako król Hiszpanii (wstąpił na tron po abdykacji swego ojca w 1556 r.) i przebywał tam do lipca. Celem było nakłonienie Marii do wypowiedzenia wojny Francji.

W listopadzie 1554 r. Maria ogłosiła, że jest w ciąży, ale okazało się to pomyłką, która na domiar złego bardzo zirytowała Filipa i przyczyniła się do ochłodzenia jego stosunków z żoną. Następstwem tej fałszywej ciąży było uwolnienie lady Elżbiety z aresztu domowego przez Filipa. Król-małżonek wolał, aby w wypadku bezpotomnej śmierci jego żony, tron odziedziczyła właśnie Elżbieta, gdyż następna w kolejce do tronu, Maria Stuart, królowa Szkotów, znana była z wrogości do Hiszpanii, a na domiar złego była zaręczona z delfinem Franciszkiem de Valois, następcą tronu Francji.

Po 14 miesiącach pobytu na Wyspie Filip opuścił Anglię i wrócił do Hiszpanii. Maria została sama. Wtedy z całą mocą zaczęły się działania mające przywrócić Anglię na łono Kościoła Katolickiego.

[edytuj] Próba rekatolicyzacji Anglii

Maria jako gorliwa katoliczka od razu rozpoczęła zabiegi o powrót Anglii do katolicyzmu. Główna podpora angielskiej reformacji, arcybiskup Canterbury Thomas Cranmer, został aresztowany i stracony. Na stanowisko arcybiskupa nominowany został katolik, kardynał Reginald Pole. Prześladowania protestantów przybrały na sile. Zginęli min. John Rogers, który przełożył Biblię na język angielski, Laurence Saunders, Rowland Taylor i John Hooper, biskup Gloucester. Egzekucje trwały do końca panowania Marii i objęły ok. 500 osób. Skonfiskowaną ziemię klasztorną ponownie przywrócono ich poprzednim właścicielom.

W 1557 r. do Anglii powrócił Filip II, który prowadził w tym czasie wojnę z Francją. Przybył nakłonić żonę do wypowiedzenia wojny Francji. Misja króla Hiszpanii zakończyła się sukcesem i Anglia przyłączyła się do wojny, która jednak nie była szczęśliwa dla wyspiarzy. Jej rezultatem była natomiast utrata Calais, ostatniej angielskiej posiadłości na kontynencie, zdobytego 7 stycznia 1558 r. przez księcia Franciszka Gwizjusza.

Maria podejmowała również zakończone niepowodzeniem próby reform społecznych oraz poprawienia kursu monety.

[edytuj] Śmierć i następstwo

W 1558 r. Maria ponownie ogłosiła, że jest w ciąży i mianowała swojego męża regentem na czas małoletniości dziecka. Jednakże ponownie okazało się, że pogłoski o ciąży były nieprawdziwe. Niektórzy uczeni twierdzą, że Maria cierpiała na raka lub puchlinę wodną, a objawy choroby uznano za oznaki ciąży.

Maria zmarła na raka lub puchlinę wodną 17 listopada 1558 r. Jej śmierć zakończyła ostatnią próbę rekatolicyzacji Anglii. Tron objęła jej siostra Elżbieta I, która przywróciła anglikanizm jako religię panującą. Marię zaczęto nazywać "Krwawą Marią", a jej panowanie protestanci traktowali jako okres katolickiego terroru na tle spokojnych rządów władców protestanckich. Jednakże terror pozostał, już nie katolicki. Ponownie zapłonęły stosy, z tym że tym razem to protestanci palili na nich katolików. Fale prześladowań katolików powracały przez całe panowanie Elżbiety I. Katolicy zostali pozbawieni wszystkich praw i dopiero w XIX w. zrównano ich z protestantami.

Pogrzeb Marii odbył się w Opactwie Westminsterskim 14 grudnia 1558 r. 45 lat później w tym samym grobie spoczęła Elżbieta I. Jej następca, Jakub I Stuart, kazał wyryć następujący napis: Partners both in Throne and grave, here rest we two sisters, Elisabeth and Mary, in the hope of one resurrection ("Wspólnie na tronie i w grobie, tu spoczywają dwie siostry, Elżbieta i Maria, w nadziei wspólnego zmartwychwstania").

[edytuj] Postać Marii w literaturze i filmie

[edytuj] Literatura

• trylogia Hildy Lewis z 1973 r. - I Am Mary Tudor, Mary the Queen i Bloody Mary
• Rosemary Churchill Daughter of Henry VIII z 1978
• książka dla dzieci Carolyn Meyer z 2001 r. Mary, Bloody Mary

[edytuj] Film

• Young Bess z 1953 r. W roli Marii wystąpiła Ann Tyrrell.
• Anna Tysiąca Dni (Anne of the Thousand Days) z 1969 r. w reżyserii Charlesa Jarrota. W roli Marii wystąpiła Nicola Pagett.
• 6 żon Henryka VIII (The Six Wives of Henry VIII) z 1971 r. w reżyserii Naomi Capod i Johna Glenistera. W roli Marii wystąpiła Alison Frazer.
• Lady Jane z 1985 r. w reżyserii Trevora Nunna. W roli Marii wystąpiła Jane Lapotaire.
• Elizabeth z 1998 r. w reżyserii Shekhara Kapura. W roli Marii wystąpiła Kathy Burke.
• Henryk VIII (Henry VIII) z 2003 r. w reżyserii Pete'a Travisa. W roli Marii wystąpiła Lara Belmont.
• Dynastia Tudorów 2007-2008. W rolę Marii jako dziecko wcieliła się Blathnaid McKeown, a jako nastolatki Sarah Bolger.

[edytuj] Wywód przodków

4. Henryk VII
			2. Henryk VIII
5. Elżbieta York
						1. Maria I Tudor
6. Ferdynand Aragoński
			3. Katarzyna Aragońska
7. Izabela Kastylijska

[edytuj] Zobacz też

• Krwawa Mary

[edytuj] Bibliografia

• H. F. M. Prescott,Mary Tudor: The Spanish Tudor, 2003, ISBN 1-84212-625-3