Marian Kamil Dziewanowski
Z Wikipedii
Marian Kamil Dziewanowski ( ur. maj 1913 w Żytomierzu, zm. 18 lutego 2005 w Milwaukee (Wisconsin, USA) ), – polski historyk emigracyjny , sowietolog , pisarz i dziennikarz, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, profesor Uniwersytetu w Bostonie i Uniwersytetu Stanu Wisconsin w Milwaukee (USA), członek Polskiej Akademii Umiejętności.
Urodził się i wychował w rodzinie ziemiańskiej. Na Ukrainie przeżył wydarzenia rewolucji 1917 r , okupację niemiecką po pokoju brzeskim w 1918 i wydarzenia wojny domowej na Ukrainie. Rodzina Dziewanowskich po wkroczeniu Wojska Polskiego do Żytomierza w kwietniu 1920 r. poprzez Kijów ewakuowała się do Warszawy. [1] Po przyjeździe do Warszawy uczył się między innymi w Gimnazjum Księży Pijarów w Rakowicach pod Krakowem, w Liceum Krzemienieckim, maturę zdawał w Gimnazjum Księży Marianów na Bielanach pod Warszawą. Studiował prawo na Uniwersytecie Warszawskim, zrobił dyplom w Instytucie Francuskim. Był absolwentem Szkoły Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu.[2] Służbę odbywał jako podchorąży w 1 Pułku Ułanów. Po nominacji oficerskiej przeniesiony do 3 Pułku Szwoleżerów do Suwałk.
W Gimnazjum Marianów poznał Edmunda Osmańczyka, który w 1936 roku ściągnął go do pracy w mieszczącej się w Berlinie Centrali Prasowej Związku Polaków w Niemczech. Po pół roku został korespondentem Polskiej Agencji Telegraficznej w Berlinie i pracował w tym charakterze w latach 1937 – 1938. Z bliska obserwował przygotowania Hitlera do wojny; obsługiwał wizytę Benito Mussoliniego w Niemczech, był świadkiem zajęcia Austrii. Nie miałem wątpliwości, że była to banda zbrodniczych kryminalistów - wspominał później.[3]
Po zmobilizowaniu walczył w składzie 3 Pułku Szwoleżerów, we wrześniu 1939 roku, po niemieckiej agresji na Polskę . Po najeździe sowieckim 17 września 1939 pewnego dnia rano pułk stoczył walkę z Niemcami na zachodnim froncie, zaś wieczorem walczyli już z Armią Czerwoną . Dostał się do niewoli sowieckiej, ale dzięki znajomości rosyjskiego zdołał zbiec. Poprzez Łotwę i Szwecję przedostał się do Francji, a następnie z resztkami Armii Polskiej we Francji ewakuował się do Anglii na pokładzie MS "Batory". Wobec biegłej znajomości niemieckiego został tłumaczem-instruktorem w Instytucie Spadochroniarstwa i Sabotażu (The Institute of Parachutists and Saboteurs) w Wielkiej Brytanii, gdzie szkolono cichociemnych. Tam, w klubie golfowym, poznał swoją przyszłą żonę, Adę - która uciekając przed Niemcami przez Litwę i Szwecję (gdzie spędziła trzy lata) dotarła do Londynu.
Dziewanowski pracował też w tajnej Rozgłośni Polskiej "Świt", która nadawała z Londynu na kraj ( pozorując radiostację nadającą z kraju – por Stefan Korboński ). W 1944 roku wysłano go do Waszyngtonu jako pomocnika attaché wojskowego Rządu RP na uchodźstwie do spraw prasy i propagandy. Tłumaczył tam między innymi wystąpienia Prezydenta USA, Franklina Delano Roosevelta.
Po zakończeniu wojny Dziewanowscy pozostali na emigracji w Stanach Zjednoczonych. Dziewanowski zapisał się na Uniwersytet Harvarda , gdzie zrobił w 1951 roku doktorat z historii - był to pierwszy po wojnie przewód doktorski na tej uczelni, dotyczący historii Rosji i Europy Wschodniej.
Obywatelstwo USA uzyskał w roku 1953. Pracował jako wykładowca w Boston College do roku 1965, potem w Boston University - do roku 1978. Żył historią, ponieważ zetknął się osobiście z Hitlerem, Goebbelsem, Churchillem, Rooseveltem... Był świadkiem historii, począwszy od rewolucji bolszewickiej[4]. W roku 1979 , Dziewanowski związał się z Uniwersytetem Stanu Wisconsin w Milwaukee (UWM) jako profesor historii Polski i krajów Europy Wschodniej. Pięcioletni związek Dziewanowskiego z UWM ukoronował działania stanowego oddziału Kongresu Polonii Amerykańskiej, polonijnej społeczności i polonijnych działaczy, członków stanowego Senatu - na uczelni umocniły się bowiem dwie liczące się kierunki nauki - literatury i języka polskiego oraz historii Polski.
Napisał jako uznany historyk szereg niejednokrotnie pionierskich, klasycznych dziś już prac. Wśród nich :A History of Soviet Russia ("Historia Rosji sowieckiej") - która doczekała się sześciu wydań, w tym w Chinach, gdzie jest podręcznikiem na chińskich wyższych uczelniach, The Communist Party of Poland - klasyczna historia KPP, Poland in the 20th Century, War at Any Price. World War II in Europe 1939-1945 (trzy wydania - po francusku, angielsku i węgiersku), Alexander I: Russia Mysterious Tsar (także po polsku: Aleksander I: Car Rosji Król Polski). W katalogu Biblioteki Kongresu USA można znaleźć dziewiętnaście pozycji jego autorstwa.
Dziewanowski zyskał sobie szerokie gremium oddanych słuchaczy. Gdy formalnie (po raz drugi) został emerytem w 1983 roku, wyjechał na cykl wykładów w Europie. Odbył wykłady w Uniwersytecie Paryskim, w Uniwersytecie w Bordeaux i w Oxfordzie. Był aktywnym członkiem komitetów naukowych UWM, zajmujących się Rosją i Europą Wschodnią oraz Polską (Russian and East European Studies and Polish Studies committees). Ostatnim jego wykładem na UWM pod koniec 2003 roku był : Włodzimierz Putin i nowa Rosja . Został przez słuchaczy przyjęty owacyjnie.
Przypisy
- ↑ "Pamiętam jeszcze ostatnie dni reżimu carskiego i rewolucję na Ukrainie. Pamiętam dobrze, jak chłopi napadli [nasz] dwór, dobrali się do piwnic, upili, a potem zaczęli wyrzucać książki z biblioteki, obrazy i meble. Potem to wszystko podpalili. Obraz jak w "Nieboskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego. Dzięki pomocy zaprzyjaźnionych i mądrych starszych chłopów, którzy dali nam furmankę, zdołaliśmy ujść z życiem. W pamięci mam do dziś stos palących się książek..." (…)Po podpisaniu pokoju w Brześciu Litewskim przyszli Niemcy, a kiedy odeszli, zrobiła się nowa rewolta. Najpierw Petlura wypędził Skoropadskiego, potem Petlurę wypędzili bolszewicy. Obrazy zmieniały się jak w kalejdoskopie. Żytomierz chyba z dziesięć albo dziewięć razy zajmowany był przez różne wojska. Było to chyba 27 kwietnia rankiem. Wojska bolszewickie w pośpiechu opuszczały miasto. Pamiętam przed naszym domem przewrócony bolszewicki samochód pancerny, a na nim napis: 'Mir chizenam, wojna dworcam!' (Pokój lepiankom, wojna pałacom!). Po kilku minutach pojawiły się pierwsze patrole 6 Brygady Ukraińskiej gen. Bezruczki, za nim patrole jakiegoś pułku legionowego, a potem wjechała kawaleria. Pamiętam, bo zrobiło to na mnie ogromne wrażenie, gdy w szaroniebieskich mundurach wjechał 2 Pułk Szwoleżerów, a z nim byli też oficerowie francuscy. Mieli niebieskie mundury, czerwone spodnie i kepi. Wśród nich był, wtedy kapitan, późniejszy prezydent Francji - de Gaulle. Parę dni później odbyła się parada wojsk polskich. Rewię odbierał Naczelnik Józef Piłsudski. Widziałem go wtedy pierwszy i jedyny raz w życiu. Te historyczne dni głęboko zapadły w moją pamięć i serce..."Marian Kamil Dziewanowski dla Katarzyny Murawskiej Portal „Polish News”
- ↑ VII rocznik, 1932 –1933 r.
- ↑ M.K.Dziewanowski "Jedno życie to za mało." Toruń 1994
- ↑ "Jedno życie.."
[edytuj] Bibliografia
- Marian Kamil Dziewanowski, (editor): Poland to-day as seen by foreign observers, The Polish freedom movement, "Independence and Democracy" London 1946;
- Marian Kamil Dziewanowski: Nie jesteśmy sami. O krajach i narodach Międzymorza. Londyn 1947, Biblioteka Polska w W. Brytanii,
- Marian Kamil Dziewanowski: The Communist Party of Poland: an outline of history. Cambridge, Mass.,1959 (1976) ,Harvard University Press, ISBN 0-674-15055-4;
- Marian Kamil Dziewanowski: Joseph Pilsudski: a European federalist,1918-1922, Hoover Institution Press, Stanford, Calif., 1969 , ISBN 8179-1791-8
- Marian Kamil Dziewanowski: Poland in the twentieth century ,New York 1977; Columbia University Press ;ISBN 0-231-03577-2 ;
- Marian Kamil Dziewanowski: A history of Soviet Russia and its aftermath, Prentice-Hall, (wyd. 5 od 1979) Upper Saddle River, N.J., 1997 ISBN 0-13-392159-X ;
- Marian Kamil Dziewanowski:Lord Wellington, pogromca Napoleona, Wrocław 1997 Wydawnictwo Atla 2, ISBN 83-86882-70-0;
- Marian Kamil Dziewanowski: Alexander I - Russia's Mysterious Tsar , New York 1990 , Hippocrene Books ISBN 0-87052-898-X;
- Marian Kamil Dziewanowski: War at any price . World War II in Europe, 1939-1945, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, N.J. 1987, 1991 ISBN 0-13-944331-2;
- Marian Kamil Dziewanowski: Aleksander I - car Rosji, król Polski, Wrocław 2000, Wydawnictwo Atla 2, ISBN 83-86882-23-9
- Marian Kamil Dziewanowski Napoleon Bonaparte: kochanek, polityk, mistrz propagandy. Wyd. Atla 2, Wrocław 1998, ISBN 83-86882-41-7
- Marian Kamil Dziewanowski: Książę wielkich nadziei: biografia księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Wrocław 1998, Wydawnictwo Atla 2, ISBN 83-86882-95-6
- Marian Kamil Dziewanowski:Russia in the twentieth century(6th ed.), Prentice Hall, Upper Saddle River, N.J. 2003 ISBN 0-13-097852-3
- Marian Kamil Dziewanowski: Jedno życie to za mało. Kartki z pamiętnika niepoprawnego optymisty. Toruń 1994, Wydawnictwo Adam Marszałek, ISBN 83-86229-20-9.
