Z Wikipedii

Ten artykuł wymaga dopracowania zgodnie z zaleceniami edycyjnymi. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdziesz na stronie dyskusji tego artykułu. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.

Marian Zacharski (ur. w 1951 w Gdyni, wychował się w Sopocie) - oficer wywiadu PRL (Departament I MSW), skazany za szpiegostwo w Stanach Zjednoczonych w 1981 na dożywocie ( nieoficjalnie kara śmierci). Ujęty po nabyciu tajnych materiałów od pracownika Hughes Aircraft Corporation, Williama H. Bella.

Spis treści 1 Misja w USA 2 Oficer UOP 3 Opinie o Zacharskim 4 Źródła

[edytuj] Misja w USA

Zacharski przybył do USA (Kalifornii) w 1975, jako pracownik Polish-American Machinery Company (POLAMCO), firmy będącej spółką przedstawicielską polskiej centrali handlu zagranicznego Metalexport. Formalnie Zacharski zajmował się sprzedażą maszyn i urządzeń kalifornijskim przedsiębiorstwom przemysłu lotniczego. Zaprzyjaźnił się z tonącym w długach Williamem Bellem, który (nie przez przypadek) był jego sąsiadem. Po pewnym czasie oczekiwania Zacharski przeszedł do działania. Początkowo poprosił go o udostępnienie różnych jawnych materiałów, następnie nakłonił go do przekazania tajnych materiałów, płacąc za nie atrakcyjne sumy. Do 1981, czyli do czasu aresztowania Zacharskiego przez kontrwywiad FBI za szpiegostwo, Bell otrzymał od niego ok. 110 tysięcy dolarów gotówką oraz złote monety o wartości ok. 60 tysięcy dolarów. Wśród materiałów zdobytych przez Mariana Zacharskiego znalazły się m.in.: dokumentacja techniczna rakiet przeciwlotniczych typu Hawk oraz systemu obrony przeciwlotniczej Patriot. Ponadto Zacharski otrzymał od Bella dane dotyczące oprzyrządowania radarowego dla samolotów typu stealth, bombowca strategicznego, nowego wówczas Rockwell B-1, myśliwca F-15 Eagle oraz sonarów dla atomowych okrętów podwodnych. Materiały te były następnie w znacznej części przekazywane radzieckiemu wywiadowi wojskowemu GRU. Zacharskiemu przypisuje się również udział w zdobyciu egzemplarza najnowszego amerykańskiego czołgu M1 Abrams.

Działalność Mariana Zacharskiego dobiegła końca w 1981, został on zdekonspirowany przez Polaka pracującego w ONZ, który zbiegł i poinformował Federalne Biuro Śledcze o działalności polskiego wywiadu w Stanach Zjednoczonych. William Bell, główne źródło informacji Zacharskiego, przystał na współpracę z kontrwywiadem FBI i namówił go na kompromitującą rozmowę, mając przy sobie ukryte urządzenie podsłuchowe. Aresztowany 23 czerwca 1981, Zacharski w grudniu został skazany na karę dożywotniego więzienia, a William Bell otrzymał karę 8 lat więzienia. Jego proces był pierwszym tego typu w historii. Miał cele propagandowe- rozpoczął sie w kilka miesięcy po objęciu funkcji prezydenta przez Ronalda Reagana, słynnego z rozkręcenia wyścigu zbrojeń. 11 czerwca 1985 Zacharskiego oraz dwóch innych szpiegów wschodnioeuropejskich wymieniono na 25 osób więzionych w krajach bloku wschodniego. Wśród nich było m.in. pięciu Polaków - Leszek Chróst, Jacek Junak, Jerzy Pawłowski i Bogdan Walewski, odsiadujący kary po 25 lat więzienia, oraz Norbert Adamachek, skazany na karę 15 lat. Wymiany szpiegowskiej dokonano za pośrednictwem mecenasa Wolfganga Vogla na moście Glienicke w Berlinie.

[edytuj] Oficer UOP

Po powrocie do kraju Zacharski, szybko awansowany w służbie, został mianowany dyrektorem centrali handlu wewnętrznego Pewex. Uczestniczył w szkoleniu oficerów wywiadu i wygłaszał prelekcje dla zaprzyjaźnionych służb specjalnych. Pozytywnie zweryfikowany po przełomie politycznym w Polsce, uaktywnił się w nowo powstałym w miejsce Służby Bezpieczeństwa w maju 1990 Urzędzie Ochrony Państwa. Pracując w departamencie wywiadu, Zacharski odegrał istotną rolę w wywiezieniu z Iraku oficerów CIA w 1991. Rok później (1992), w związku z przesileniem politycznym, zatrudnił się w firmie Inter-Ams. Skandal, jaki wkrótce wybuchł wokół tej firmy doprowadził do dymisji ówczesnego premiera Waldemara Pawlaka. W 1994 kandydatura Mariana Zacharskiego na szefa wywiadu Urzędu Ochrony Państwa została hałaśliwie oprotestowana, rzekomo w imieniu rządu Stanów Zjednoczonych, przez niektórych amerykańsko-polskich polityków. Ponieważ rozwiały się również plany objęcia przez Zacharskiego funkcji szefa gabinetu premiera Józefa Oleksego, w efekcie został jedynie doradcą ówczesnego szefa UOP, pułkownika Gromosława Czempińskiego. W 1995, w związku ze śledztwem przeciwko Oleksemu, wysłany został z misją specjalną na Majorkę, gdzie miał zwerbować rosyjskiego agenta pułkownika Władimira Ałganowa. Choć podróż zakończyła się niepowodzeniem, w ostatnim dniu urzędowania na stanowisku Prezydenta RP, Lech Wałęsa wręczył mu awans generalski. Po zmianie rządów Zacharski został usunięty z UOP-u i wyjechał do Szwajcarii.

[edytuj] Opinie o Zacharskim

• Zdaniem byłego Ministra Spraw Wewnętrznych, gen. Czesława Kiszczaka, Zacharski był największym polskim szpiegiem spośród niewykrytych agentów.

• Jego późniejszy zwierzchnik, gen. Henryk Jasik, stwierdził - To perła wśród oficerów UOP, ma w stopniu najwyższym rozwinięte takie cechy jak świadomość misji, odwaga i umiejętność podjęcia ryzyka.

• O sprawie Mariana Zacharskiego rozmawia z generałem dywizji Władysławem Pożogą, byłym I zastępcą ministra spraw wewnętrznych, szefem służby wywiadu i kontrwywiadu, w swojej książce (POŻOGA W. Jaruzelski tego nigdy nie powie) Henryk Piecuch:

Odwrócę pytanie czy po aresztowaniu kapitana Mariana Zacharskiego przez Amerykanów mieliście jeszcze kogoś?

Mówiłem o dublowaniu agentów. Straciliśmy jednego, zostało jeszcze kilku. Inna sprawa, że z Zacharskim postąpiono nieoficjalnie, a nawet nieuczciwie. Tej klasy pracownika należy szanować i chronić. Wielokrotnie proponowałem, aby z kapitana zrobić dyplomatę. Wówczas w razie wpadki nie groziło mu aresztowanie, więzienie i dożywocie. Z dyplomatą Amerykanie musieliby się liczyć, co najwyżej mogliby go wydalić z kraju. Popełniono fatalny błąd pociągający tragiczne skutki, dewaluujące rangę służby w oczach międzynarodowej społeczności wywiadowczej. Jeżeli my takich ludzi nie szanujemy, to co to o nas świadczy?

To błąd pana?

Nie, moich poprzedników, moje propozycje, a nawet prośby, nie odniosły skutku. Minister był nieugięty. Odpowiedziano mi, że pod przykryciem biznesmena Zacharski będzie miał wolną rękę. Nie sądziłem tak. FBI lubi patrzeć na ręce dyplomatom, ale Zacharski był zbyt inteligentny, aby sobie nie poradzić z rutynowo działającym amerykańskim kontrwywiadem. Pod względem ochrony własnych agentów powinniśmy się wiele uczyć, chociażby od Amerykanów. Pracownicy kadrowi wywiadu USA przeważnie dysponują paszportami dyplomatycznymi. W wypadku zatrzymania ich na gorącym uczynku, jak to było na przykład z Peterem Bruke'em, musieliśmy ich natychmiast zwalniać.

W wypadku Zacharskiego zrujnowano całą pańską siatkę w USA?

Skądże znowu! Nawet najlepszy agent wie tylko tyle ile musi. Ma swój wąski wycinek, w nim się porusza, zdobywając nakazane materiały. Zacharski niewiele wiedział. Dostawał konkretne polecenia, aby kupić to i to. Otrzymywał na transakcje odpowiednią ilość dolarów i system łączności.

Dawaliście mu broń, truciznę, umożliwialiście włamania, kradzieże?

Po raz pierwszy udało się panu wyprowadzić mnie z równowagi. Nazywać złodziejem kogoś, kogo uprzednio lekkomyślnie narażało się na śmierć, jest hipokryzją. Zacharski nikogo nie zastrzelił, nie otruł, nigdzie się nie włamał, niczego nie ukradł. Jemu nie wolno było popełnić najmniejszego przewinienia, nawet przejść przez jezdnię przy czerwonym świetle, aby nie wzbudzić podejrzeń amerykańskich służb. Zacharski kupował materiały, zapłaciwszy za nie godziwą cenę.

Szpiegowskie materiały?

Niech pan to nazywa jak chce. Proszę jednak wziąć pod uwagę, że nie leżało w naszym interesie napadanie na Stany Zjednoczone. Nie mieliśmy też zamiaru zaczepiać przyjaciół tego mocarstwa. Dla Stanów Zjednoczonych Polska była niegroźnym państwem. Co do tego nikt wątpliwości mieć nie może.

Co kupił Zacharski?

Plany myśliwca F-15, antyrakietowy system rakietowy, system niewykrywalnego przez urządzenia przeciwnika radaru dla bombowca B-1 i słynnego niewykrywalnego latającego skrzydła stealth, system radarowy dla czołgów, radarowy system nadzoru statków, system sonarowy dla okrętów podwodnych, plany systemu obrony przeciwlotniczej NATO, dokumentację ulepszonej rakiety ziemia-powietrze Hawk, plany pocisków rakietowych Phoenix i Patriot.

Zaiste cały arsenał typowych środków do budowania pokoju. To musiało kosztować majątek?

Wydano kilka milionów dolarów.

Zapewne pożyczonych od Amerykanów?

Niewykluczone.

Panie generale, po co to kupiliście?

Dla nikogo nie jest tajemnicą, że jedną z najbardziej opłacalnych gałęzi eksportu jest sprzęt i urządzenia wojskowe. Polska zawsze sporo zarabiała na handlu bronią. Rozumowaliśmy następująco - skoro potrafimy zarabiać sprzedając, co tu dużo mówić, sprzęt nie pierwszej jakości, to gdy zdobędziemy najnowsze technologie, możemy zadziwić świat. Nasi naukowcy, o których było przecież głośno, dostawszy gotowe plany, opracują je i podbiją rynki, zarabiając miliardy. Daliśmy więc uczonym w żołnierskich mundurach najnowsze światowe osiągnięcia w dziedzinie obronności. Niestety, spotkał nas zawód. Nawet najwybitniejsi specjaliści, proszeni o zapoznanie się i ocenę dokumentacji, nie dali sobie z tym rady. Nie pozostało nam nic innego, jak poprosić o pomoc. Zajmował się tym generał Kriuczkow. Natychmiast przysłał odpowiednio wykształconą ekipę. Radzieccy specjaliści w mig ocenili, z jakim skarbem mają do czynienia. Amerykanie musieli przezbroić armię, zmienić system opracowany do 2100 roku.

W jaki sposób wpadł? W którym momencie popełnił błąd?

On nie popełnił żadnego błędu. Wpadka była zawiniona przez warszawską centralę.

Wsypał go Kukliński?

Kukliński nie miał zielonego pojęcia o istnieniu Zacharskiego. Kapitana wsypał niejaki Jerzy Koryciński.

[edytuj] Źródła

• Henryk Piecuch - Wojciech Jaruzelski tego nigdy nie powie. Mówi były szef wywiadu i kontrwywiadu, pierwszy zastępca Ministra Spraw Wewnętrznych generał dywizji Władysław Pożoga, Wyd. Agencja Reporter, Warszawa 1992 - str. 133, 134.
• program telewizyjny Szpieg, TVN, emisja 8 maja 2008
• Dziennik wydanie z 23 grudnia 2006: Zacharski: superszpieg w klimacie PRL