Miszkolc

Z Wikipedii

Miszkolc

Herb miasta

Węgry

Powierzchnia

236,68 km²

Populacja (2005)
- liczba ludności
- gęstość

175 701
742,35 osób/km²

Położenie

48°06' N
20°47' E

Kod pocztowy

3500–3549

Numer kierunkowy

Burmistrz

Káli Sándor

Położenie na mapie Węgier

Miszkolc

Strona internetowa miasta

Zamek Diósgyőr w Miszkolcu

Miszkolc (węg. Miskolc, słow. Miškovec) trzecie co do wielkości miasto Węgier.

[edytuj] Położenie

Miasto zostało zbudowane po wschodniej stronie Gór Bukowych, w dolinach rzek Szinva, Hejő oraz Sajó, na skrzyżowaniu różnych regionów gospodarczych i krain geograficznych. Nizina łączących się rzek Sajó, Bódva oraz Hernád, miskolcka brama, od pradawnych czasów jest znaczącym miejscem ruchu kupieckiego i osobowego.

Obszar Miszkolca wynosi 236,68 km², z tego 58,02 km² to obszar wewnętrzny miasta, a 178,66 km² to obszar zewnętrzny miasta. Szerokość obszaru wewnętrznego w kierunku zachodnio-wschodnim wynosi 19 km, a w kierunku północno-południowym 10 km. Dzisiejsza powierzchnia- na skutek ruchów skorupy ziemskiej- jest budowy schodowej. Ze wschodu na zachód ma obszar 30 km, w którym możemy zaobserwować cztery „schody”; różnica wysokości osiąga 800 metrów.

Najniższym terenem jest okolica rzeki Sajó (110-120 m), jest to część regionu Alföld. Budują ją młode złoża plejstoceńskie i holocenskie (żwir, piasek, glina i muł).
Od linii równinnego obszaru Avas-Tetemvár do Diósgyőr krajobraz zmienia się w wysoki na 250-300 metrów górzysty obszar, Niskie Góry Bukowe (Alacsony Bükk). Na budowę geologiczną składają się trzeciorzędowe osady morskie - piasek, piaskowiec, margiel, glina oraz warstwy węgla pomiędzy nimi - oraz mioceńskie materiały wulkaniczne, głównie tufy. Powierzchnie podzieliły potoki oraz prądy wodne.
Od Diósgyőr mniej więcej do Lillafüred rozciąga się 400-600 metrowy zręb Środkowych Gór Bukowych (Középső Bükk), którego większą część buduje triasowy wapień, łupek, dolomit oraz inne skały. Na charakterystyczne cechy terenu składają się formy krasowe.
Przy Lillafüred rozpoczyna się najwyższy stopień krajobrazu Miskolca, wznoszące się na 600-900 metrów Wysokie Góry Bukowe (Magas Bükk), lub płaskowyż Gór Bukowych. Na ich budowę składają się staro- i średniowieczne osady morskie (wapień, łupek, dolomit) oraz skały erupcyjne (np. dolerit i porfir). Ze wschodu na zachód wznosi się on stopniowo, a w jego środku wytworzyły się mniejsze i większe jaskinie.

[edytuj] Dane demograficzne

Na podstawie spisu ludności z roku 2001 miasto ma 185 387 mieszkańców, z czego 95,7% to Węgrzy, 2,2% to Romowie, 0,3% to Słowacy, 0,3% to Niemcy, 0,1% to Grecy a 1,4% stanowią inne narodowości. W mieście jest 73 508 mieszkań, na jeden km² przypada 310,56 osoby.

[edytuj] Historia

[edytuj] Informacje ogólne

W starożytności tereny obecnego miasta Miszkolca zasiedlały plemiona germańskie, w X wieku wyparte przez Węgrów. W 1241 r. został zniszczony przez Mongołów. Od XV wieku miasto królewskie. W latach 1596–1686 znajdował się pod panowaniem tureckim. Obecnie Miszkolc jest stolicą komitatu (odpowiednik województwa) Borsod-Abaúj-Zemplén. W 2004 roku liczba mieszkańców Miszkolca przekracza 181 tysięcy.

[edytuj] Informacje szczegółowe

Według poświadczeń archeologicznych obszar był zamieszkany od pradawnych czasów. Neolityczne znaleziska mające ponad 70 000 lat, udowadniają, że jest to jeden z najwcześniej zamieszkałych terenów Europy. Pierwsi znani mieszkańcy należeli do celtyckiego plemiona Kotinus, ale Węgrzy zajmujący ojczyznę znaleźli na tych terenach mieszanych etnicznie mieszkańców, którzy mieszkali w okolicach Sötétkapu, po stronie Papszer oraz w okolicach Tetemvár. Na miejscu dzisiejszego zamku Diósgyőr przed zajęciem ojczyzny stał gród zbudowany z ziemi.

Miejsce otrzymało nazwę od rodu Miskóc, jako pierwszy posługując się ta nazwą wspomina Anonim w Gesta Hungarorumban około 1173 roku („que nunc uocatur miscoucy”). Ród Miskóc , który był odgałęzieniem rodu Bors, dawca nazwy dla województwa, w 1312 stracił ziemię, ponieważ stanął po stronie Máté Csáka a przeciw Karolowi Robertowi. Król podarował posiadłość rodzinie Széchy. Oni po raz pierwszy zdobyli dla Miskolca prawo do sądów oraz targów.

Ludwik Węgierski wyniósł Miszkolc do rangi miasta- oppidium - uznał za miasto rolnicze (mezőváros), z zagwarantowaniem praw do wyboru sądów oraz spisywania testamentów- w 1365 roku, mniej więcej w tym samym czasie, kiedy odnowił pobliski Diósgyőr. Król za razem dołączył miasto do korony, która do 1848 roku była własnością króla. Miejscowość zaczęła się szybko rozwijać, na końcu XV wieku miała już 2000 mieszkańców, jednak podczas okupacji tureckiej rozwój zwolnił tempa. W 1544 roku Turcy podpalili miasto i zmusili je do hołdowania. Turcy nakładali podatek na Miszkolc całkowicie do 1687 roku- do wyzwolenia, choć zamek Diósgyőr udało się odbić już w 1674 roku. Miasto w tym okresie stało się ważnym środkiem wytwórstwa wina i na końcu XVII w. działało już 13 cechów. Na końcu czasów tureckich liczba mieszkańców osiągnęła ówczesną liczbę mieszkańców Koszyc (ówczesne Kassa).

Podczas powstania Rakoczego władca Rakoczy (Rákóczi) w Miszkolcu umiejscowił główną kwaterę (od 18 stycznia 1704 roku do 15 marca). 25 września 1706 roku Austriacy zrabowali i podpalili miasto, a w 1711 roku wyniszczyła epidemia cholery, której ofiarą padła połowa mieszkańców. Miszkolc następnie ponownie rozkwitnął. W 1724 komitat Borsod wybrał Miszkolc na miejsce wojewódzkiego ratusza, jako miasto rolnicze o dużej liczebności i centralnym położeniu. W pierwszym spisie ludności z 1786 roku zanotowano 2414 domów oraz 14 179 mieszkańców.

W okresie XVIII i XIX wieku zostało wybudowanych kilka ważnych budynków, spomiędzy nich ratusz, nowy budynek województwa (około 1820 r.), teatr (na terenie dzisiejszego kraju pierwszy murowany teatr, pierwszy został wybudowany w Klużu-Napoki (Kolozsvár), synagoga, liczne szkoły i świątynie. Te lata natomiast przyniosły miastu nie tylko rozwój: w 1873 roku znowu wybuchła epidemia cholery, a w 1878 roku ogromna powódź odebrała życie kilku setkom ludzi. Powódź zniszczyła bardzo dużo budynków, ale na ich miejsce wybudowano ładniejsze, większe budynki. Pierwsza wojna światowa nie dotknęła bezpośrednio miasta, lecz pośrednio spowodowała śmierć wielu ludzi, na froncie oraz z powodu epidemii cholery umarło wiele obywateli Miszkolca.

Miszkolc był jedynym miastem Węgier, który po uregulowaniach administracyjnych z 1886 roku, a przed Trianon, który dzięki nadzwyczaj szybkiemu rozwojowi mógł się przeobrazić w 1909 roku z miasta wojewódzkiego w prawnie samodzielne miasto. Instytut ds. egzekucji kar (dziś: Instytut ds. Egzekucji kar dla województwa Borsod-Abaúj-Zemplén) ufundowano w 1902 roku.

Po zawarciu umowy pokojowej w Trianon w gospodarce na krótki czas nastąpiło załamanie. Wiele uciekinierów z obszarów kraju odłączonych od ojczyzny po Trianon przyjechała do Miszkolca. Miasto musiało przejąć dotychczasową rolę Koszyc jako centrum regionu. To i przygotowania do zbliżającej się II wojny światowej, które sprawiły, że Miszkolc stał się najważniejszym ośrodkiem przemysłu ciężkiego kraju- przyniosło to ponowny rozwój, choć miasto wiele ucierpiało w ostatnim roku wojny. Pierwszy atak powietrzny dotkną miasto 2 lipca 1944 roku. Armia Czerwona zajęła Miszkolc 4 grudnia. Podczas wojny 350 budynków zostało doszczętnie zniszczonych, a 7150 doznało poważnych szkód.

W 1945 roku z połączenia Miszkolca, Diósgyőr i Hejőcsaba został utworzony tzw. Wielki Miszkolc. W czasach socjalistycznych także później dołączano nowe miejscowości do Miszkolca.

W 1949 roku z Bańskiej Szawnicy do Sopronu Akademię Górnictwa, której położenie zostało ocenione na za bliskie zachodniej, z miasta przeniesiono bardziej na wschód, do Miszkolca, wtedy już pod nazwą Politechnika Przemysłu Ciężkiego (Nehézipari Műszaki Egyetem). W następnych dziesięcioleciach miasto wchłonęło w siebie wszystkie pobliskie miejscowości, w odwiecznej rywalizacji z Debreczynem stał się drugim największym miastem kraju posiadając w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku ponad 200 000 mieszkańców.

Lata dziewięćdziesiąte XX wieku przyniosły kryzys przemysłu ciężkiego. Ludność miasta zaczęła się zmniejszać, Debreczyn przejął pozycję drugiego największego miasta kraju, a Nyíregyháza stała się rywalem Miszkolca jako jeden z najważniejszych ośrodków północnych Węgier.

[edytuj] Bramy miasta

Niegdyś ogrodzone granice miasta rolniczego chroniła fosa i system szańców, a te były przerwane dobrze strzeżonymi bramami miasta. Tylko przez nie można było dostać się do miasta, obok nich na przyjezdnych czekały punkty poboru cła, karczmy i gospody. Mapy z 1940 roku pokazują jeszcze 13 głównych miejsc poboru cła oraz 19 bocznych, zatem tyloma głównymi i bocznymi drogami można było zbliżyć się do Miszkolca. Wraz z rozrastaniem się miasta bramy oddalały się od ich pierwotnych miejsc, w końcu wyznaczały tylko teoretyczną granicę. Pozostałości dawnego systemu obronnego zachowały się w nazwach ulic „brama” (węg. kapu): Győri kapu, Szentpéteri kapu, Csabai kapu oraz Zsolcai kapu, które są także dziś głównymi arteriami komunikacyjnymi, a w biegu których niegdyś stały bramy łączące drogi z Miszkolca do Diósgyőr, Sajószentpéter, Hejőcsaba oraz Felsőzsolca.

Mniej znana Brama Fabiana Fábián kapu prowadząca do winnic Bábonyibérc, Meggyesalja (lub brama wychodząca na Megyes, Megyesre-járó kapu) znajdująca się u stóp Avas prowadząca do wiśniowych sadów, ukrywała drogi o mniejszym znaczeniu.

Sytuacja Ciemnej bramy Sötét kapu była nadzwyczajna, ponieważ nie była to ulica, a nazwa samego, sklepionego łukowo wjazdu dla wozów.

[edytuj] Gospodarka

[edytuj] Informacje ogólne

Trzecie (po Budapeszcie i Debreczynie) miasto przemysłowe Węgier (największe miasto okręgu przemysłowego Borsod): hutnictwo żelaza, fabryki maszyn i taboru kolejowego, największa węgierska wytwórnia celulozy i papieru. Wiele szkół wyższych. Port lotniczy. Miszkolc jest też uzdrowiskiem ze źródłami mineralnymi (słynne kąpieliska jaskiniowe w dzielnicy Miskolctapolca). W Miszkolcu znajdują się centra handlowe: Miszkolc Plaza, Skala oraz Szinvapark.

[edytuj] Informacje szczegółowe

Choć Miszkolc w powszechniej opinii uznawany jest za miasto przemysłowe lat osiemdziesiątych, a jego gospodarce socjalistyczne uprzemysłowienie na dużą skalę rzeczywiście dodało energii do rozwoju, przemysł, z tego hutnictwo w mieście sięga wstecz kilka setek lat.

Miszkolc już w średniowieczu był miastem kupieckim, dzięki temu, że był położony na trasie ważnych dróg handlowych. Pod względem gospodarki zaczął się rozwijać po okresie średniowiecza i po zawieruchach czasów tureckich. W XVII wieku miasto posiadało tartak, fabrykę papieru, browar, zakład produkcji prochu do broni, a na Szinvie piętnaście młynów wodnych mieliło pszenicę. Na koniec XVIII i początek XIX wieku można ocenić pojawienie się hut szkła i kuźni, czemu sprzyjało to, że okolica jest bardzo bogata w drewno. Obudowany około 1770 roku przez Henryka Fazolę wielki piec hutniczy nie zachował się, ale następny, wybudowany w 1813 „stary piec hutniczy” można oglądać do dzisiejszego dnia. Dziś wiele spośród miejscowości utworzonych wokół hut szkła i kuźni (Alsóhámor, Felsőhámor, Ómassa, Bükkszentlászló) stało się częścią Miszkolca.

Od połowy XIX wieku rozwój przybrał tempa, po części pod wpływem zaistniałej sytuacji politycznej po ugodzie (1867- ugoda w wyniku, której powstały Austro-Węgry), po części z powodu linii kolejowej. W Diósgyőr został wybudowany wielki piec hutniczy (drugi największy w kraju), powstało bardzo wiele fabryk przemysłu ciężkiego, lekkiego i spożywczego. Górnictwo bardzo się rozwinęło. Liczba mieszkańców miasta w czasie czterdziestu lat powiększyła się prawie dwa razy. Utworzenie Wielkiego Miszkolca, przez przyłączenie Diósgyőr oraz innych okolicznych miast (1945 tudzież 1950) było wynikiem po części rozwoju przemysłowego miasta, które było tylko pierwszym krokiem w rozwoju socjalistycznego centrum przemysłowego, a które osiągnęło swój szczyt w latach 80. XX wieku, produkcja fabryki żelaza zatrudniającej ponad 18 000 osób przekroczyła roczną wielkość - jeden milion ton.

Liczba mieszkańców miasta wtedy osiągnęła rekord, bo ponad 200 000 mieszkańców, ponad dwóm trzecim znajdującym się w wieku produkcyjnym zatrudniały firmy sektora przemysłu ciężkiego.

Zapaść gospodarcza po zmianie systemu najciężej dotknęła miasta przemysłowe północnych Węgier, stopa bezrobocia była jedną z najwyższych w kraju, liczba ludności Miszkolca drastycznie zmniejszyła się, (choć na to wpłynęło nie tylko bezrobocie, a także swoją drogą charakterystyczny dla okresu proces suburbanizacji).

Organizacja gospodarcza miasta przekształciła się, w zamian przewagi dużych firm państwowych małe i średnie firmy stały się znaczące. Podobnie jak w pozostałych częściach kraju prywatyzacja firm państwowych została przeprowadzona.

Z roku 2000 przemiany z grubsza rzecz biorąc zakończyły się, miasto przeszło gospodarczy dołek. Wzrosło znaczenie sektora usług, na obszarze miasta pojawiły się duże firmy międzynarodowe i hipermarkety. Kierownictwo miasta świadomie stara się wzmocnić przez długi okres czasu zaniedbaną rolę kulturalną i turystyczną miasta, w której ukrywają się duże możliwości. Na końcu 2004 miasto w końcu zostało połączone z autostradą, można się spodziewać, że to da nowy impuls do rozwoju.

[edytuj] Zabytki

ruiny zamku (XIII, XV w.),
kościoły (XVI-XVIII w.)
Neoromańska synagoga (1856-1862)
inne budynki barokowe i klasycystyczne.

W pobliżu Miszkolca znajdują się inne ciekawe miejscowości m.in. Tapolca i Lillafüred.

[edytuj] Miasta partnerskie

[edytuj] Sport w Miszkolcu

Miasto jest ośrodkiem sportu żużlowego. Odbywają się tu zawody międzynarodowe, a drużyna Speedway Miszkolc SE od sezonu 2006 startuje w II lidze polskiej.

Największym obiektem sportowym Miskolc jest stadion kubu DVTK i należące do niego boiska treningowe. Stadion posiada ok. 1200 miejsc na trybunie krytej i dalszych 10 000 miejsc na trybunach otwartych. W 2006 r. ukończono renowację trybun, podczas której wymieniono część konstrukcji dachowej a krzesła zostały wymienione na plastikowe. Odnowiono także fasadę trybun. W 2005 r. odnowiono miejską halę sportową (2000 miejsc siedzących). Znajdujące się obok niej lodowisko jest w stanie przyjąć 1500 kibiców sportów zimowych.