Nowa Ziemia
Z Wikipedii
Nowa Ziemia (ros. Новая Земля) - grupa wysp na Oceanie Arktycznym administracyjnie należąca do Rosji. Leży w strefie klimatów okołobiegunowych.
Spis treści |
[edytuj] Geografia
[edytuj] Położenie
Nowa Ziemia leży na północno-wschodnim krańcu Europy. Otaczają go wody Morza Barentsa i Morza Karskiego.
Od kontynentu (ściślej: od wyspy Wajgacz) archipelag oddzielony jest cieśniną Karskie Wrota.
Wschodnim wybrzeżem Nowej Ziemi przebiega umowna granica między Europą a Azją, zaś północno-wschodni cypel - przylądek Żełania stanowi wysuniętą najdalej na wschód część Europy.
[edytuj] Powierzchnia
Powierzchnia wysp wynosi ponad 82,6 tys. km². Wyspy z północy na południe ciągną się na długości 925 km, zaś w najszerszym miejscu Wyspa Południowa w linii wschód-zachód ma szerokość 143 km.
Administracyjnie należą one do obwodu archangielskiego i stanowią odrębny rejon w jego ramach. Archipelag składa się z wielu wysp, wśród których największe to Wyspa Północna i Wyspa Południowa rozdzielone cieśniną Matoczkin Szar.
Około 25% powierzchni pokrywają lodowce. Ich średnia miąższność to 300 m. Główny lodowiec wysp ciągnie się na długości ok. 400 km i ma szerokość 70 - 75 km. W niektórych miejscach lodowiec kończy się dopiero na brzegu morza.
Z geologicznego punktu widzenia archipelag stanowi przedłużenie gór Ural, zatem powierzchnia wysp jest w większości górzysta (wys. do 1547 m).
[edytuj] Roślinność
Niepokryte lodem tereny Nowej Ziemi porasta roślinność tundrowa. Flora regionu jest dość bogata pod względem liczby występujących gatunków, zaś największe zróżnicowanie występuje w rejonie półwyspu Gusinyj Nos. W tamtej okolicy rośnie 197 gatunków i podgatunków roślin, spośród których 3 nie występują w żadnym innym miejscu na wyspach.
Miejscowa roślinność składa się z gatunków występujących w tundrach położonych na południu, gdzie klimat jest nieco łagodniejszy; większość to gatunki lubiące obszary podmokłe i silnie zabagnione.
Rosną tutaj liczne gatunki mchów i porostów, trawy i niewielkie krzewinki (znaczenie dla ludzkiej gospodarki mają m.in. moroszki i borówki brusznice). Rośnie tutaj także pewna liczba gatunków roślin kwiatowych, spośród których wymienić można np. siedmiopalecznik błotny. Brak jest natomiast drzew, pomijając formy karłowate (np. brzozy).
[edytuj] Fauna
Świat zwierzęcy wysp reprezentują głównie ptaki, zarówno pod względem liczby gatunków, jak i liczebności osobników. Wszystkie gatunki żyją tutaj jedynie w ciepłej połowie roku i na zimę odlatują na południe, zaś na Nowej Ziemi przylatują w końcu maja i czerwcu na okres lęgowy. Żyją tutaj w dużej liczbie m.in. rybitwy, wydrzyki (tęposterny, ostrosterny i długosterny), sowa śnieżna, pardwa mszarna, nury, kaczki, gęsi (m.in. białoczelna i zbożowa, edredony, myszołów włochaty, oraz drobne wróblowate, wśród których można wynienić np. śniegułę. Spotyka się tutaj także łabędzie. Większość spośród wymienionych ptaków gnieździ się w okolicach podmokłych i zabagnionych, gdzie znajduje się obfitość pokarmu: ryb, bezkręgowców i roślinności wodnej.
Ze ssaków żyją tutaj m.in. lisy polarne (pieśce), niedźwiedzie polarne i lemingi.
W przybrzeżnych wodach żyją morskie ssaki: różne gatunki fok (np. foka wąsata), białuchy. Niegdyś liczba występujących tutaj gatunków fok była większa, jednak zostały one wytępione przez myśliwych. Także populacja morsów zachowała się tylko w północnej częścia archipelagu. Wody te obfitują także w rozmaite gatunki ryb.
W okresie wiosenno-letnim na lądzie występują także liczne gatunki owadów i innych bezkręgowców.
[edytuj] Klimat
Na wyspach panuje surowy, polarny klimat, jedynie na południowych skrawkach wysp wyspępuje klimat typu subpolarnego. Lokalny klimat charakteryzuje się długą i chłodną zimą, z silnymi wiatrami, dochodzącymi do 50 m/s i burzami śnieżnymi oraz zamieciami. Zimą temperatury spadają do −40°C. Dzięki opływającemu wyspy od zachodu ciepłemu prądowi morskiemu - Golfsztromowi temperatury powietrza w zimie są dużo wyższe, niżby wynikało to z położenia geograficznego archipelagu i wynoszą do ok. -14°C (na południu) do ok. -22°C (na północnym wschodzie).
Lato jest krótkie i chłodne. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca - sierpnia waha się 2,5°C na północy do 6,5°C w południowej części wysp.
Umowne granice pór roku to:
- zima: listopad - kwiecień
- wiosna: maj - czerwiec
- lato: lipiec - sierpień
- jesień: wrzesień - październik
Średnio spada tutaj ok. 317 mm opadów, których maksimum przypada na okres od sierpnia do października
[edytuj] Bogactwa naturalne
Na wyspach znajdują się złoża rud miedzi, cynku i ołowiu. Zanjdują się tutaj także złoża węgla kamiennego.
[edytuj] Ludność
Stałą ludność wysp stanowi 2.716 osób (2002 r.; dane spisowe).
Stali mieszkańcy zamieszkują wyłącznie Wyspę Południową. Największą i jedyną obecnie stale zamieszkiwaną osadą jest osiedle typu miejskiego Biełuszja Guba, liczące 2,6 tys. mieszkańców (2006 r.). Administracyjnie w jej skład wchodzi też Rogaczowo, położone ok. 12 km od Biełuszjej Guby, gdzie znajduje się lotnisko wojskowe. Niegdyś ok. 350 km. na północ istniała także jeszcze jedna osada, wykorzystywana przez badaczy poszukujących surowców mineralnych. Biełuszja Guba została założona w 1954 r. w związku z powstaniem poligonu atomowego. Obecnie osada liczy 2.622 mieszkańców (2002) i przypomina inne rosyjskie miasteczka: jest tutaj cerkiew, szkoła, przedszkole, szpital (wojskowy), kilka sklepów i punktów usługowych (m.in. fryzjer i studio fotograficzne), basen, 3 hotele itd. część z tej infrastruktury służy głównie przebywającym tutaj czasowo wojskowym. Jedynym ewenementem miasta jest nierównowaga demograficzna stałej populacji: mężczyźni stanowią aż 75,7% populacji.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Biełuszja Guba.Stałymi mieszkańcami wysp jest też niespełna 100-osobowa populacja Nieńców, prowadząca półkoczownicze życie myśliwych i rybaków.
Ponadto przebywa tutaj czasowo różna, zmienna liczba osób z personelu wojskowego i badawczego.
[edytuj] Historia
Do południowych części wysp jako pierwsi dotarli na przełomie XI i XII wieku ruscy kupcy z Nowogrodu, jednak odkrycie to nie pociągnęło za sobą żadnych konsekwencji, jako iż arktyczny archipelag nie przedstawiał wartości ani jako miejsce osadnictwa, ani z gospodarczego punktu widzenia. Pierwsza prawdziwie badawcza ekspedycja dotarłą tutaj w 1553 r. Kierował nią Hugh Willoughby, szukający tzw. Przejścia Północno-Wschodniego. W 1591 r. Willem Barents jako pierwszy dotarł do północnego krańca archipelagu i przezimował na jego wschodnim wybrzeżu.
Aż do XIX wieku Nowa Ziemia pozostawała bezludna i jedynymi ludźmi jacy się na niej pojawiali byli lądujący tu niekiedy norwescy i rosyjscy rybacy oraz myśliwi polujący na morskie ssaki, operujący na okolicznych wodach. Jakkolwiek wyspy nie przedstawiały żadnego znaczenia i były niezamieszkane, to jednak imperium rosyjskie uważało je za część terytorium państwa; na tym tle pojawiały się niekiedy konflikty dyplomatyczne z Norwegią.
Dopiero w 2. połowie XIX w., w związku z ociepleniem się klimatu osiadło tutaj kilka rodzin nienieckich. Pierwsi osadnicy pojawili się w 1872 r., kolejna grupa 6 rodzin (24 osoby) została osadzona tutaj w 1877 r. W latach 80. XIX wieku ta niewielka kolonia stanowiła już stałą ludność regionu.
[edytuj] Poligon atomowy i skażenie radioaktywne
W dniu 7 września 1954 roku ZSRR założył tutaj swój poligon nuklearny. Pierwszą bombę zdetonowano w 1955 r., 30 października 1961 r. zdetonowano tam największy jak do tej pory ładunek nuklearny na świecie - "Car Bombę" (ros. Царь-бомба) o mocy 58 megaton. Od 1963 r., kiedy to zawarto porozumienie ze Stanami Zjednoczonymi o ograniczeniu prób nuklearnych, przeprowadzano tutaj tylko wybuchy podziemne, o znacznie mniejszej mocy ładunków. W sumie od 21 września 1955 r. do 24 października 1990 r. na poligonie tym przeprowadzono 135 prób atomowych, z czego nad powierzchnią ziemi 87, 1 - naziemny, 2 - nadwodne, 3 - podwodne i 42 podziemne.
Poligony atomowe:
- Czornaja Guba (ros. Чёрная Губа); współrzędne geograficzne: 70°42'N 54°36'E - wykorzystywany głównie w latach 1955—1962.
- Matoczkin Szar (ros. Маточкин Шар); współrzędne geograficzne: 73°24'N, 54°54'E - doświadczenia podziemne w latach 1964—1990
- Suchoj Nos (ros. Сухой Нос); współrzędne geograficzne: 73°42'N, 54°E — wykorzystywany w latach 1957—1962.
Ponadto doświadczenia z bronią nuklearną przeprowadzano też innych miejscach archipelagu, gdyż oficjalnie poligon atomowy zajmował ponad połowę obszaru Nowej Ziemi.
W wyniku tych doświadczeń w niektórych częściach wysp panuje skażenie radioaktywne.
Wokół Nowej Ziemi znajdują się największe składowiska odpadów radioaktywnych na świecie.
