Orzech włoski

Z Wikipedii

Orzech włoski
Systematyka wg Reveala
Domena	jądrowce
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	naczyniowe
Nadgromada	nasienne
Gromada	okrytonasienne
Klasa	Rosopsida
Rząd	orzechowce
Rodzina	orzechowate
Rodzaj	orzech
Gatunek	orzech włoski
Nazwa systematyczna
Juglans regia L.
Sp.Pl.:997 1753
Galeria zdjęć i grafik

Orzech włoski (Juglans regia L.) - gatunek drzewa liściastego z rodziny orzechowatych. W stanie dzikim występuje na Bałkanach, w południowo-wschodniej Europie, południowo-zachodniej, środkowej i wschodniej Azji oraz w Himalajach i południowo-zachodnich Chinach. U nas pospolicie uprawiany.

Spis treści 1 Charakterystyka 2 Systematyka 3 Zastosowanie 4 Nazwa 5 Rzekoma szkodliwość orzecha włoskiego 6 Linki zewnętrzne

[edytuj] Charakterystyka

Pokrój

Duże drzewo liściaste. Jeśli rośnie bez konkurujących w pobliżu innych drzew, to pień ma zazwyczaj krótki i szeroko rozbudowaną koronę, w przeciwnym wypadku pokrój ma wyższy i szczuplejszy.

Pień

Osiąga wysokość 25-35 metrów, do 2 metrów średnicy. Kora gładka, srebrzystoszara, pokryta rozrzuconymi, wyraźnymi, nierównomiernymi bruzdami.

Liście

Naprzeciwległe, długości 25-40 cm, nieparzystopierzaste z 5-9 równowąskimi listkami. Największe trzy są u szczytu i mają 10-18 cm długości i 6-8 cm szerokości (para przy podstawie ma jedynie 5-8 cm długości). Rozwijają się stosunkowo późno, na przełomie kwietnia i maja razem z kwiatami.

Kwiaty

Kwiaty męskie w postaci zwisających kotków długości 5-10 cm; żeńskie zgrupowane po dwa do pięciu (i więcej) na jednorocznych krótkopędach. Bardzo wyraźna dichogamia wyklucza zapłodnienie w obrębie jednego drzewa. U niektórych odmian hodowanych w cieplejszym klimacie dość częsta jest apomiksja, rzadziej spotykana u siewek (w Polsce najczęściej stosowany sposób rozmnażania gatunku).

Owoc

Kulisty lub lekko owalny pestkowiec. Zewnętrzna warstwa perykarpu stanowi miękką, zieloną okrywę, łatwo odpadającą jesienią. Wewnętrzna część perykarpu, czyli endokarp tworzy skorupę. Nasienie potocznie zwane jądrem stanowi część jadalną owocu. Drzewa szczepione zaczynają owocowanie relatywnie wcześnie (ok. 5 - 6 roku życia) i owocują do 150 - 200 lat. Drzewa na własnych korzeniach są bardzo długowieczne i owocują do 400, 500 lat (owocowanie rozpoczynają między 12 a 15 rokiem życia), choć są znane również starsze, owocujące drzewa w Europie południowej
Dojrzałe owoce orzecha włoskiego mają kształt owalny, długość 4-5 cm i średnicę 3-4 cm i powszechnie nazywane są orzechami. Zawierają znaczne ilości witamin, w tym szczególnie dużo witaminy E i z grupy B: B₃, B₅ i B₆. Orzechy zawierają ponad 50% lipidów, około 11% protein i 5% węglowodanów, a wartość energetyczna wynosi średnio ponad 520 kcal na 100 gramów. W orzechach tych występują znaczne ilości soli mineralnych - potasu, fosforu i magnezu.

Biotop

Należy do gatunków światłolubnych, wymagających dobrego nasłonecznienia do bujnego rozrostu.

[edytuj] Systematyka

Pozycja rodzaju w systemie Reveala

Gromada okrytonasienne, podgromada Magnoliophytina, klasa Rosopsida, podklasa oczarowe, nadrząd Juglandanae, rząd orzechowce, rodzina orzechowate, podrodzina Juglandoideae, rodzaj orzech ^[1].

[edytuj] Zastosowanie

• Roślina uprawna: drzewo uprawiane metodami ekstensywnymi daje najwyższej jakości orzechy, nadające się tak do spożycia bezpośredniego, jak i do produkcji z nich cennego oleju orzechowego.
  • Historia uprawy: orzech włoski wprowadzono do Europy zachodniej i północnej w czasach Cesarstwa Rzymskiego lub jeszcze wcześniej, a do obu Ameryk w XVII wieku. Ważniejsze regiony, w których występuje orzech włoski to w Europie Francja, Rumunia, Bułgaria i Grecja, w Azji - Chiny, Kalifornia w Ameryce Północnej, a w Ameryce Południowej - Chile.
• Drewno z orzecha włoskiego cenione jest na równi z amerykańskim czarnym orzechem do produkcji mebli oraz drewnianych elementów broni.
• Roślina lecznicza
  • Surowiec zielarski: liście, łupiny, kora, owoc
  • Działanie: liście i zielone łupiny mają właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. a także przeciwbiegunkowe i przeciwkrwotoczne. Ze względu na dużą ilość garbników polecane są jako środek ściągający w zaburzeniach żołądkowo-jelitowych. Odwar stosuje się w stanach zapalnych gardła i jamy ustnej, oraz do przemywania i okładów przy trądziku, liszajach, oparzeniach. Zielone orzechy niszczą pasożyty układu pokarmowego. Napar z kory jest środkiem łagodnie przeczyszczającym. Owoce ze względu na nienasycone kwasy tłuszczowe zalecane są w diecie przeciwmiażdżycowej.
  • Zbiór i suszenie: liście zbiera się pod koniec czerwca i w pierwszych dniach lipca. Suszyć należy w przewiewnym, ocienionym miejscu. W suszarce do ziół temperatura nie powinna przekraczać 40 stopni.

Niedojrzałe owoce zbiera się pod koniec lipca, nieco później zielone łupiny z owoców dojrzewających.

• Kosmetyka: odwar z liści zmniejsza potliwość rąk i nóg, a sok z liści i zielonych owoców barwi włosy na kasztanowo.

[edytuj] Nazwa

Polska nazwa „orzech włoski” wskazuje na pochodzenie gatunku z południa Europy. W naukowej nazwie Juglans regia człon juglans wywodzony jest z łaciny jovis glans ("orzech Jowisza"), a regia oznacza tyle, co „królewski”.

Po angielsku nazywa się go Persian walnut, co wynika również z pierwotnych siedlisk tego gatunku - także w Persji. W wyrazie walnut znajduje się germański rdzeń wal- („obcy”), co potwierdza, że w czasach przedhistorycznych gatunek ten w północnej Europie nie występował. Amerykanie powszechnie używają błędnej nazwy English walnut, co wynika z faktu, że do Ameryki gatunek ten dotarł z Anglii, choć nie jest to jego naturalne miejsce pochodzenia. Po niemiecku nazywany jest Persische Walnuss (podobnie jak w angielskim) lub Echte Walnuss, co tłumaczy się na „orzech prawdziwy”. Rosyjska nazwa грецкий орех (grieckij ariech), podobnie jak w języku polskim wskazuje na południowe pochodzenie gatunku.

[edytuj] Rzekoma szkodliwość orzecha włoskiego

W polskiej literaturze i w zbiorowej świadomości ogrodników wciąż pokutuje opinia o rzekomo szkodliwym wpływie orzecha włoskiego na inne rosnące w pobliżu niego rośliny. W rzeczywistości szkodliwe działanie wykazuje zupełnie inny gatunek orzecha, mianowicie orzech czarny (Juglans nigra L.) Wydzielana przez korzenie tej rośliny substancja o nazwie juglon (C₁₀H₆O₃) wywiera niekorzystny wpływ na wiele roślin uprawnych i ozdobnych, powodując spowolnienie ich wzrostu lub nawet obumieranie. Strefa wydzielania tej substancji może rozciągać się w promieniu do kilkudziesięciu metrów. Wrażliwość na juglon wykazują także zwierzęta, np. konie reagują alergicznie na łuski i trociny z drewna orzecha czarnego, używane do ściółkowania podłoża w stajniach. Pewne ilości juglonu zawierają także łupiny, kora i liście, budzi to zatem wątpliwości odnośnie możliwości kompostowania tych odpadów.

Badania przeprowadzone na Uniwersytecie Stanowym Ohio (USA) dowiodły, że "liście orzecha [czarnego] mogą być kompostowane, ponieważ toksyna ulega rozkładowi w kontakcie z powietrzem, wodą i bakteriami. Efekt toksyczny zanika w ciągu dwóch do czterech tygodni. W glebie rozkład może trwać do dwóch miesięcy. Liście czarnego orzecha mogą być kompostowane osobno, a uzyskany kompost można przetestować na zawartość toksyny przez posadzenie pomidorów [które wykazują dużą wrażliwość na juglon]".

Należy podkreślić, że najpowszechniej występujący w Polsce orzech włoski nie wydziela juglonu w ilości wystarczającej do spowodowania jakichkolwiek zmian w otoczeniu i jest całkowicie bezpieczny dla roślin i zwierząt. Jego liście można zatem kompostować, a wpływ takiego kompostu dla własnego spokoju warto sprawdzić na sadzonkach roślin wrażliwych na juglon, np. pomidorów. Wyjątkiem może być orzech włoski sadzony na podkładce z orzecha czarnego, jednak sadzonek takich prawdopodobnie się już nie wytwarza.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Raport z Ohio State University (m.in. listy roślin wrażliwych i niewrażliwych na juglon).