Prekambr

Z Wikipedii

Prekambr – nieformalna jednostka geochronologiczna w dziejach Ziemi, obejmująca przedział czasu od powstania Ziemi do początku okresu kambryjskiego, czyli interwał wiekowy od 4,6 mld lat do 542 mln lat temu. Prekambrowi odpowiadają wiekowo dwie formalne jednostki stratygraficzne, eony: archaik, proterozoik oraz starszy od archaiku hadeik uznawany kiedyś za eon, obecnie raczej za jednostkę nieformalną. Prekambr obejmuje blisko 85% dziejów Ziemi. Pomimo, że jest jednostką nieformalną, to powszechnie jest stosowany w fachowej literaturze, występuje też w oficjalnej tabeli stratygraficznej, jako nieskategoryzowana jednostka powyżej eonów.

Okres istnienia

Prekambr (~4,6 mld <-- 542 mln)

◄ mln lat temu

Prekambr

◄ 4,6 mld

542

488

444

416

359

299

251

200

145

Z proterozoiku a zwłaszcza z eokambru pochodzą pierwsze znane nam odciski ciał oraz ślady działalności pierwszych organizmów żywych. Poniżej proterozoiku trwa archaik – era, pod koniec której Ziemia ostygła umożliwiając skroplenie się wód i powstanie twardej skorupy ziemskiej. Powstały wtedy najstarsze skały budujące tzw. tarcze kontynentalne oraz podłoże platform kontynentalnych. Skały prekambru stanowią krystaliczny fundament wielu obecnie wyróżnianych płyt tektonicznych. Stopniowe schładzanie skorupy ziemskiej doprowadziło do powstania wielu złóż, w tym:

złota (Au) - RPA, Kanada, USA, Australia
rud żelaza (Fe) - Szwecja, Norwegia, USA, Meksyk, Chile, Rosja , Kanada, Syberia
rud miedzi (Cu) - USA, Kanada

Spis treści

1 Przebieg kluczowych zmian
2 Podział
3 Organizmy żywe prekambru
4 Skamieniałości charakterystyczne
- 4.1 Bibliografia

[edytuj] Przebieg kluczowych zmian

5000-4500 milionów lat temu powstał Układ Słoneczny, Ziemia z Księżycem i inne planety
4500-4300 milionów lat temu na Ziemi pojawia się i kształtuje skorupa ziemska
3800-2000 milionów lat temu pojawiają się pierwsze organizmy żywe: bakterie beztlenowe (atmosfera beztlenowa: głównie para wodna, wodór, azot, dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, metan i amoniak)
2500-1600 milionów lat temu pojawiają się pierwsze organizmy przypominające sinice, produkujące tlen
1600-600 milionów lat temu znacząco wzrasta stężenie tlenu w atmosferze oraz tworzą się pierwsze organizmy wielokomórkowe

W prekambrze zaczęły tworzyć się pierwsze kontynenty, m.in. :

Yilgarn (4,4 - 4,3 mld lat temu) - najstarsze znane osady lądowe, znalezione w Australii,
Walbara (~3,4 mld lat temu) - być może pierwszy superkontynent,
Ur (~3 mld lat temu) - pierwszy pewny kontynent (choć mniejszy niż dzisiejsza Australia),
Kenorland (2,7 - 2,1 mld lat temu)
Nena (od 1,8 mld lat temu, później weszła w skład superkontynentu Kolumbii)
Kolumbia zwana też Nuna (1,8 - 1,5 mld lat temu),
Rodinia (1,1 - 0,75 mld lat temu),
Pannotia (600 - 540 mln lat temu).

[edytuj] Podział

Do prekambru zalicza się dwa eony (archaik i proterozoik), dzielące się na 7 er.

Prekambr

Proterozoik
- Neoproterozoik
  - - Ediakar
    - Kriogen
    - Ton
- Mezoproterozoik
  - - Sten
    - Ektas
    - Kalim
- Paleoproterozoik
  - - Stater
    - Orosir
    - Riak
    - Sider
Archaik
- Neoarchaik
- Mezoarchaik
- Paleoarchaik
- Eoarchaik (Hadeik)

[edytuj] Organizmy żywe prekambru

Upływ czasu oraz przekształcenia skorupy ziemskiej oraz brak twardych elementów strukturalnych sprawiły że ślady ówczesnego życia zachowały się sporadycznie, przez to trudne są do identyfikacji i klasyfikacji. Pierwsze ślady życia pochodzą sprzed 3,8 miliardów lat. Są to ślady archeobakterii (archeany), bakterii oraz sinic. Pierwsze pewne eukarionty pojawiły się przed dwoma miliardami lat. Prawdopodobnie wskutek ogólnoświatowego zlodowacenia, które wystąpiło około 700 mln lat temu, pojawiły sie pierwsze organizmy wielokomórkowe. Na około 650 mln lat datuje się kosmopolityczną faunę z Ediacara o niejasnej przynależności systematycznej. Po ówczesnych sinicach pozostały stromatolity. Wśród zwierząt prócz jamochłonów wyróżnia się (o ile klasyfikacja jest słuszna) pierścienice a nawet mięczaki. Pod koniec proterozoiku pojawiły się ślady przekopywania osadów pozostawione przez nagie zwierzęta. Niektóre organizmy były w stanie osiągnąć wielkość dwóch metrów np. (Charnia), jednak wielkość większości zwykle wahała się od 5-25 centymetrów. Spośród roślin żyły: akrytarchy, wiciowce i zielenice.