Sabinov
Z Wikipedii
Współrzędne: 49°6'2" N 21°5'51" E
| Sabinov | |||
|
|||
| Państwo |  Słowacja |
||
| kraj | preszowski | ||
| burmistrz | Peter Molčan | ||
| Powierzchnia | 23,39 km² | ||
| Położenie | 49° 6' 2 '' N 21° 5' 51 '' E |
||
| Wysokość | 324 m n.p.m. | ||
| Ludność (2004) • liczba ludności • gęstość |
12 328 527,06 os./km² |
||
| Nr kierunkowy | 0 51 | ||
| Kod pocztowy | 083 01 | ||
| Tablice rejestracyjne | SB | ||
|
Położenie na mapie kraju
  Sabinov
|
|||
| Strona internetowa miasta | |||
Sabinov (do 1927 także Sobinov, węg. Kisszeben, niem. Zeben, łac. Cibinium) – miasto powiatowe we wschodniej Słowacji, w kraju preszowskim, w historycznym regionie Szarysz (Šariš).
Sabinov leży na wysokości 320 m n.p.m. w dolinie górnej Torysy, między Górami Czerchowskimi (Čergov) na północy a Braniskiem na południu, na północnym krańcu Kotliny Koszyckiej. Liczba mieszkańców miasta wynosi 12 366 osób 2004, powierzchnia miasta – 23,83 km².
Przez Sabinov przebiega droga krajowa nr 68 z Preszowa do Starej Lubowli (i dalej do Nowego Sącza przez przejście graniczne Mníšek nad Popradom - Piwniczna) oraz linia kolejowa łącząca te same miasta.
Badania archeologiczne potwierdzają istnienie w miejscu dzisiejszego Sabinova słowiańskiej osady już w X wieku. Dokument z 1248 wspomina o Sabinovie jako o jednej z posiadłości dominium Wielkiego Szarysza. W połowie XIII wieku w mieście osiedliła się kolonia niemieckich rzemieślników. W II połowie XIII wieku Sabinov otrzymał prawa miejskie. Przywilejem z 28 stycznia 1299 król Andrzej III przeniósł miasto na prawo spiskie, zapewniając mu tym samym liczne przywileje, jak prawo do własnego sądu, wybieralność władz miejskich i miejscowego proboszcza, zwolnienia od ceł, podatków i obowiązków wojskowych oraz swobody łowieckie i rybackie.
Rozkwit miasta rozpoczął się wraz z uzyskaniem statusu wolnego miasta królewskiego w 1405. W 1480 Sabinov został członkiem wschodniosłowackiej hanzy – Pentapolitany. W II połowie XV wieku miasto zostało kilkakrotnie zniszczone w wojnach domowych i polsko-węgierskich, co nie przeszkodziło rozkwitowi miasta w XVI wieku. Rozwojowi miasta nie przeszkodziło również zastawienie go przez króla Władysława Jagiellończyka magnatowi Emerykowi Perenyi'emu na początku XVI wieku – mieszczanie już po kilkunastu latach wykupili zastaw. Miasto podupadło w czasach wojen habsbursko-węgiersko-tureckich w XVIII wieku. Od końca XVIII wieku miasto zaczęło nabierać charakteru przemysłowego, który utrzymało do dzisiaj. W 1910 miasto liczyło 3,3 tys. mieszkańców, z czego 1,6 tys. Słowaków, 1,2 tys. Węgrów, 0,3 tys. Niemców i 0,1 tys. Cyganów. W czasie II wojny światowej miejscowa kolonia żydowska została wymordowana w obozach koncentracyjnych. Pod koniec wojny miasto liczyło 3 tysiące mieszkańców.
Pamiątkami świetnej przeszłości Sabinova są liczne zabytki:
- gotycki kościół rzymskokatolicki pw. Jana Chrzciciela z początku XIV wieku, z dziełami Wincentego z Dubrownika i Mistrza Pawła z Lewoczy,
- barokowy kościół rzymskokatolicki NMP, w 1684 rozbudowany z gotyckiej kaplicy z 1375,
- dwa klasycystyczne zbory ewangelickie z początku XIX wieku,
- neoklasycystyczna cerkiew greckokatolicka pw. Serca Jezusowego z 1902,
- renesansowy budynek dawnego liceum i kolegium pijarskiego z 1530, obecnie muzeum miejskie i regionalne,
- fragmenty murów miejskich z XV wieku z basztami z XVI wieku.
Sabinov stanowi bazę turystyczną i punkt wypadowy w otaczające go góry, w które prowadzi kilka szlaków turystycznych zaczynających się w centrum miasta. W roku 1964 w mieście sfilmowano film Sklep przy głównej ulicy (Obchod na korze). Film otrzymał w roku 1965 Oscara dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.
Z Sabinova pochodzili:
- beatyfikowany w 2001 biskup greckokatolicki Peter Pavol Gojdič (1888-1960) – męczennik komunistycznych prześladowań,
- słowacki poeta Bohuš Nosák-Nezabudov (1818-1877), współpracownik Ľudovíta Štúra,
- słowacki poeta i pisarz Anton Prídavok (1904-1945).
