Władysław Kotwicz
Z Wikipedii
Władysław Kotwicz (ur. 20 marca 1872 w miejscowości Ossowo koło Lidy na Wileńszczyźnie - zm. 3 października 1944 w Czarnym Borze pod Wilnem) - polski językoznawca, orientalista, specjalizujący się głównie w językach mongolskich na tle ałtajskim.
Spis treści |
[edytuj] Życie i praca
W 1891 r. rozpoczął studia orientalistyczne w Petersburgu, specjalizując się w językach mongolskich, języku mandżurskim i chińskim. Po czterech latach studiów podjął pracę urzędnika w Kancelarii Ministra Finansów (1895). Pracę naukową na Uniwersytecie dane mu było rozpocząć dopiero w 1900 r., ale aż do roku 1917 łączył ją z karierą urzędniczą, która dawała mu m.in. możliwość nawiązania znajomości z szeregiem osób ważnych dla życia naukowego, gospodarczego i politycznego Mongolii.
Podjęcie pracy na Uniwersytecie w 1900 r. było możliwe dzięki uzyskaniu w tym roku przez Kotwicza habilitacji i stanowiska docenta prywatnego. Od razu w 1900 r. objął stanowisko kierownika filologii mongolskiej. Na stanowisko docenta etatowego czekał aż do 1917 r. Profesorem został w 1923 r.
Kotwicz wziął udział w kilku ekspedycjach do Kałmuków (1894, 1896, 1910, 1917), ale najbardziej znaną jego podróżą naukową była wyprawa do północnej Mongolii (1912), gdzie badał tureckie napisy orchońskie, a także klasztor w Erdeni Dzu (XVI w.), położony ok. 400 km na zachód od Urgi (dziś Ułan Bator).
Jednocześnie zaangażował się w tworzenie po Rewolucji Październikowej tzw. Piotrogrodzkiego Instytutu Żywych Języków Orientalnych - prace organizacyjne trwały do jesieni 1920 r. i wówczas mianowano go też kierownikiem Instytutu. Funkcję tę pełnił do wiosny 1922 r.
Właśnie w 1922 r. Kotwicz otrzymał równocześnie dwa zaproszenia do Polski: z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i z Uniwersytetu Jana Kazimierza (= UJK) we Lwowie. Oba te uniwersytety postanowiły bowiem zupełnie niezależnie od siebie zaprosić go do Polski. Kotwicz wybrał Lwów, a to przypuszczalnie dlatego, że władze rektorskie UJK nosiły się z zamiarem utworzenia dużego Instytutu Orientalistycznego, tak że ta propozycja wydawała się bardziej perspektywiczna.
Po załatwieniu wszystkich formalności Kotwicz przybył do Lwowa w 1924 r. i podjął tu od razu pracę jako kierownik utworzonej dlań Katedry Filologii Dalekiego Wschodu.
W tym samym czasie powstało Polskie Towarzystwo Orientalistyczne, a na jego przewodniczącego wybrano właśnie Kotwicza, który funkcję tę pełnił do śmierci. W 1927 r. został też redaktorem naczelnym Rocznika Orientalistycznego. W 1932 r. założył serię Collectanea Orientalia, którą sam finansował (do 1939 r. ukazało się 16 zeszytów; po wojnie nie było kontynuacji).
Przez wiele lat po wojnie Kotwicza uważano za wybitnego ałtaistę przekonanego o wspólnej genezie języków ałtajskich. Jest to jednak pogląd mylny, gdyż Kotwicz był w tej materii dość sceptyczny (przywiązywał do niej zresztą małą wagę) i jako pierwszy uczony w świecie sugerował raczej istnienie ongiś ścisłej ligi językowej obejmującej trzy rodziny: turecką, mongolską i tunguzo-mandżurską (o czym pisał expressis verbis na str. 313-314 w swoich "Studiach nad językami ałtajskimi", zob. niżej).
Stosunkowo mało znaną ciekawostką jest to, że Kotwicz wydał w 1940 r. w Wilnie również Gramatykę języka litewskiego w zarysie (137 str.).
Obecnie rękopisy i inne pozostałości po Kotwiczu przechowywane są w Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie.
[edytuj] Najważniejsze prace Kotwicza (opublikował ogółem ok. 150 pozycji)
1915 Opyt grammatiki kalmyckago razgovornago jazyka, Petrograd (2. wydanie: Rżewnice pod Pragą [Czechosłowacja] 1929);
1936 Les pronoms dans les langues altaїques, Kraków;
1939 La langue mongole, parlée par les Ouigours Jaunes près de Kan-tcheou, Wilno.
[edytuj] Ważniejsze publikacje pośmiertne
1948 Józef Kowalewski orientalista (1801-1878), Wrocław;
1951 "Studiach nad językami ałtajskimi", Rocznik Orientalistyczny 16 [1951]: 1-317.
[edytuj] Źródło
- Lewicki, M.: "Władysław Kotwicz (20.III 1872 - 3.X 1944)", w: Rocznik Orientalistyczny 16 (1953): XI-XXIX.
