Widzew

Z Wikipedii

Widzew – największa obszarem dawna dzielnica miasta Łodzi (obecnie Delegatura Urzędu Miasta), licząca 90,8 km², ale jednocześnie o najmniejszej gęstości zaludnienia (ok. 140 tys. mieszkańców na 775,2 tys. w całej Łodzi).

Spis treści 1 Zabudowa 2 Historia 2.1 Najstarsze dzieje osady Widzew 2.2 Widzew w sferze oddziaływania Łodzi 2.3 Budowa przemysłu na Widzewie 2.4 Przyłączenie Widzewa do Łodzi 2.5 Dzielnica Widzew 3 Osiedla 3.1 Osiedla administracyjne 3.2 Osiedla nieoficjalne 4 Zabytki i charakterystyczne miejsca dzielnicy 5 Zobacz też

[edytuj] Zabudowa

Dzielnica ta oprócz części środkowo-zachodniej, położonej mniej więcej na obszarze dawnej wsi Widzew (zwanej obecnie popularnie starym Widzewem) nie posiada zwartej, miejskiej zabudowy. Północno-wschodnia część dzielnicy jest zajmowana przez pola, nieużytki, lasy i niewielkie osady, południowo-wschodni róg zajmują obszerne rejony terminalu kolejowego Łódź-Olechów. Reszta obszaru zdominowana jest zabudową przemysłową i wielkimi osiedlami mieszkaniowymi.

[edytuj] Historia

[edytuj] Najstarsze dzieje osady Widzew

Pierwsza historyczna wzmianka dotycząca Widzewa pojawiła się w 1387 r. w dokumencie wydanym przez biskupa kujawskiego Jana Kropidło, księcia z opolskiej linii Piastów. Z zapisu tego wynika, że duchowny utworzył sołectwo łódzkie złożone ze wsi Łodzia i sąsiedniej wioski Widzewnicy (nazwa osady zapisana jest w tekście niejednolicie). Ustalenie daty założenia Widzewa jest jednak niemożliwe. Przypuszczalnie jej powstanie datuje się na okres poprzednika, biskupa Zbiluta, piastującego swój urząd w latach 1364-1383.

Przez długi czas obraz Widzewa podobnie jak i samej Łodzi przedstawiał się w sposób nader monotonny i nieszczególny. Wzmianki źródłowe ów pogląd potwierdzają – na dużej polanie otoczona ze wszystkich stron lasami znajdowała się maleńka wieś. Miasteczko zaś Łódź samemi borami jest obległe tak ze wschodu, z południa, z północy y z zachodu.

Kolejne informacje o wsi Widzew pochodzą z XVI-wiecznych spisów inwentarzowych dóbr biskupich. Jeden z nich, sporządzony z polecenia biskupa Jana Karnkowskiego w 1534 roku, informuje, że wioska Widzew posiada 5 łanów, nowo wybudowany młyn, z którego płaci kopę groszy, a wieśniacy są następujący: Wojciech Gralka – 1 łan, Stanisław Kierszcz – 1 łan, Pędziwiatr – 1 łan, Salomonowa – 1 łan, Pietruch – 1 łan. Razem oddając 6 złotych należnych podatków.

Wiek XVIII to czas daleko posuniętej dewastacji i dosłownej wegetacji osady. Zamieszkiwało ją wówczas w dwóch gospodarstwach na 3 łanach raptem czternaście osób. W 1792 r. zajmował gospodarstwo zaledwie jeden kmieć, a grunty orne słabej jakości, na ogół piaszczyste, nadawały się jedynie pod siew żyta i uprawę ziemniaków.

[edytuj] Widzew w sferze oddziaływania Łodzi

Lepsze czasy dla wsi przyszły paradoksalnie wraz z upadkiem państwa polskiego i okresem zaborów. Już podczas krótkiego pruskiego epizodu liczba mieszkańców wzrosła do 22 osób, ale dopiero w momencie powstania Królestwa Polskiego pod berłem cara Rosji sytuacja całego obszaru Łodzi i okolicznych wsi zmieniła się diametralnie. Historyczne konsekwencje podjętej przez Rajmunda Rembielińskiego i Stanisława Staszica w 1823 r. decyzji o ulokowaniu na południe od Łodzi, w oparciu o trakt Piotrkowski, nowej osady sukienniczej spowodowała, że Widzew znalazł się w polu oddziaływania Łodzi.

To w wyniku prac regulacyjnych pod wytyczanie nowych ulic i działek dla przybyłych tkaczy przesiedlono do Widzewa część mieszkańców wsi Wólka. Tym sposobem wzrosła liczba mieszkańców i powierzchnia gruntów rolnych. Rosnące potrzeby dynamicznie rozwijającej się Łodzi sprzyjały analogicznie również okolicy. Karczowano lasy Puszczy Łódzkiej. Naturalna leśna granica oddzielająca Widzew od Łodzi tym sposobem kurczyła się coraz bardziej. Podejmowano się przewozu rozmaitych towarów i pracy w mieście. W latach 60. XIX wieku uregulowano stosunki własnościowe i uwłaszczono chłopów widzewskich. W tym czasie liczba mieszkańców wsi liczyła już 338 osób ludności stałej i 36 czasowo zamieszkałej. Widzew podobnie jak inne okoliczne podłódzkie osady stanowił zaplecze rąk do pracy, służył jako baza surowcowa i miejsce taniego noclegu dla coraz liczniejszej rzeszy niesionych nadzieją lepszego życia chłopów. Taki obraz Widzewa, podobnie zresztą jak i innych okolicznych podłódzkich miejscowości, uległ już w latach 70. XIX w. dość poważnym zmianom.

[edytuj] Budowa przemysłu na Widzewie

Do lat 70. XIX w. Widzew stanowił względem Łodzi głównie zaplecze surowcowe i żywnościowe oraz miejsce, w którym pomieszkiwali nieraz po kilka lat wiejscy przybysze-pracownicy łódzkich fabryk. Ten stan rzeczy zmienił się za sprawą Juliusza Kunitzera.

Szukając terenów pod budowę zakładów bawełnianych trafił on do Widzewa. Miejsce to okazało się wprost idealne dla inwestorów. Doskonała lokalizacja tuż przy Szosie Rokicińskiej zapewniała, podobnie jak linia kolejowa fabrycznołódzka, swobodny dowóz surowców i wywóz produkcji. Ponadto przez wieś przepływała rzeczka Jasień, mogąca zaopatrzyć fabryki w wodę wykorzystywaną w procesie produkcji włókienniczej, zaś w okolicy było mnóstwo taniej siły roboczej. Decyzja o budowie zapadła w roku 1879. W stosunkowo szybkim czasie J. Kunitzer wespół z J. Heinzlem zbudowali sporych rozmiarów kompleks fabryczny, nazwany później Widzewską Manufakturą. W cieniu fabrycznych murów fabrykant pobudował domy robotnicze przy widzewskiej fabryce tzw. "Domki Kunitzerowskie". Parterowe, drewniane, tandetnie wykonane, przypominały budynki rzemieślnicze wznoszone w 1. połowie XIX wieku. Osiedle powstawało stopniowo w ostatnich latach XIX w. W 1900 r. liczyło 158 domów drewnianych i 8 murowanych, ulokowanych w kilku długich szeregach, głównie przy ulicach: Niciarnianej, Kunitzera, Józefa, i po obu stronach Szosy Rokicińskiej. Był to jedyny, unikatowy przykład tego typu zabudowy w Łodzi. Tzw. "Domki Kunitzerowskie" zostały rozebrane w większości po 1945 roku, kilkanaście z nich przetrwało do lat 60. a nawet 70. XX w.

Rozwojowi przemysłowemu Widzewa towarzyszył wzrost liczby mieszkańców. Podczas gdy w 1880 roku zamieszkiwało ten obszar niespełna 500 osób, tak w 1901 r. już ponad 4 tysiące.

Rolnictwo wraz z rozwojem przemysłowym Widzewa traciło na znaczeniu. Chłopi-właściciele wysprzedawszy swoją ziemię przechodzili do pracy w fabrykach. W końcu XIX wieku wykształciły się trzy zasadnicze grupy mieszkańców Widzewa: dawni chłopi trudniący się furażem, zajęciami dorywczymi i wynajmem lokali, doświadczeni robotnicy i nowo przybyli bez doświadczenia.

Fabryki włókiennicze nadawały ton kierunkowi zmian i przyczyniały się do przekształceń wsi w fabryczną osadę – przedmieście Łodzi. Tow. Akc. bawełnianej fabryki "Heinzel i Kunitzer", zwiększając rozmiar kompleksu przemysłowego, nabywało kolejne grunty od chłopów, a ci z kolei przechodzili do pracy pozarolniczej. Na ponad cztery tysiące mieszkańców Widzewa w 1902 roku 75% utrzymywało się z pracy w przemyśle co stanowi wymowny przykład tempa zachodzących przemian w tej miejscowości.

Powyższe proporcje szybko ulegały podobnie jak krajobraz Widzewa dalszym zmianom. Formalnie nadal traktowany jako wieś zatracał swój wiejski charakter za sprawą kolejnych inwestycji. Zbudowano południowa linię kolei obwodowej, powstała Stacja Widzew. Kunitzer wszedł do spółki, która podjęła się budowy kolejnego przedsiębiorstwa – Łódzkiej Fabryki Nici zwanej popularnie "Niciarnią", a obecnie Ariadną. Rozrastała się również sama kolonia mieszkalna. Wzniesiono następne "Domki Kunitzerowskie" oraz kolonię parterowych baraków dla robotników "Niciarni". Na potrzeby mieszkańców urządzono przyfabryczne szpitale, szkoły oraz kościół pw. św. Kazimierza. Wzdłuż ul. Rokicińskiej poprowadzono linie tramwajową kończącą się przy ul. Szpitalnej.

Widzew zatracał swój typowo wiejski charakter, a w cieniu rozrastających się kompleksów miejscowych fabryk wyrosła osada fabryczna, zamieszkana w przeważającej części przez robotników. Zapisali oni piękną kartę w historii podczas Buntu Łódzkiego w 1892 roku, a zwłaszcza w czasie rewolucji 1905 roku. Od tego momentu zaczęto określać przedmieście mianem "Czerwonego Widzewa", a częste przypadki strajków i akcji protestacyjnych w okresie II Rzeczypospolitej na trwałe wyryją to określenie w świadomości łodzian.

[edytuj] Przyłączenie Widzewa do Łodzi

Przeobrażeniom urbanizacyjnym Widzewa oraz innych podmiejskich miejscowości nie towarzyszyły jednak żadne zmiany administracyjne. Łódź dynamicznie się rozrastała i potrzebowała nowych terenów pod zabudowę, natomiast przedmieścia trwale związane z miastem mimo przemysłowego oblicza formalnie nadal pozostawały osadami wiejskimi. Istniejący problem rozwiązano dwukrotnie. Pierwszy raz w 1906 r., kiedy w granice Łodzi włączono (razem z innymi fragmentami przedmieść) zachodnią, przemysłową część Widzewa. Nowa granica Łodzi biegła wzdłuż dzisiejszej ulicy Widzewskiej. Kolejne włączenia miały miejsce w 1915 r., podczas I wojny światowej (tereny do trasy kolei obwodowej).

Konsekwencją tak przeprowadzonej regulacji obszar Widzewa został de facto podzielony na część zachodnią – stanowiącą już teren Łodzi oraz część wschodnią (wieś Widzew – obecnie Widzew Wschód), która w przeciwieństwie do robotniczo-przemysłowego charakteru dzielnicy pozostała nadal tradycyjnym rolniczo-chłopskim zapleczem miasta. Miało to o tyle negatywne skutki, gdyż to zachodnia część Widzewa korzystała najpełniej z dobrodziejstw miejskich inwestycji. Elektryfikacja, budowa kanalizacji i brukowania ulic dotyczyła praktycznie tylko tego obszaru. Tutaj również skupiało się życie religijne (oddano w 1936 roku do użytku kościół parafialny), kulturalne (powstawały nowe szkoły oraz stowarzyszenia) i sportowe (RTS "Widzew", KS "Wi-Ma" i TS "Podgórze").

Taki stan rzeczy trwał jeszcze przez ponad 30 lat. Nie potrafiły go zmienić mimo podejmowanych prób ani władze miasta w odrodzonej Rzeczypospolitej, ani nawet niemieccy okupanci podczas II wojny światowej. Kolejną inkorporację, tym razem już o wiejskie tereny Widzewa, przeprowadził dopiero po wyzwoleniu, w 1946 r., łódzki samorząd. I to dopiero od tego momentu możemy mówić o całkowitym włączeniu w granice miasta tego obszaru i otwarciu nowego rozdziału w historii już widzewskiej dzielnicy.

[edytuj] Dzielnica Widzew

Dzielnica administracyjna Widzew została utworzona z dniem 1 stycznia 1954 jako jedna z 7 wówczas powstałych dzielnic Łodzi.

Była wtedy najmniej zurbanizowaną i najsłabiej zaludnioną dzielnicą Łodzi, jedyną, która nie otrzymała przy podziale żadnej części ścisłego centrum miasta.

Najdalej na zachód wysunięty fragment granicy dzielnicy administracyjnej Widzew przebiegał po linii dzisiejszych ulic Wydawniczej i Rydza-Śmigłego na odcinku od ul. Tuwima do Milionowej.

Od 1 stycznia 1960 wprowadzono korektę podziału administracyjnego, w wyniku której dzielnicę "Widzew" powiększono, przez włączenie do niej:

• części Zarzewa (kwartał: ulice Milionowa, Łęczycka, Zbaraska, tor kolei obwodowej) z likwidowanej wówczas dzielnicy administracyjnej "Chojny",
• części dzielnicy "Śródmieście" w okolicy Wodnego Rynku (Plac Zwycięstwa), na wschód od ulicy Dowborczyków,
• całości terenów dawnych Zakładów Scheiblerowskich, aż po ulicę Piotrkowską w rejonie Katedry; obszar ten od roku 1946 również leżał w granicach dzielnicy "Śródmieście".

Od 1 stycznia 1988 obszar dzielnicy został powiększony przez włączenie:

• z gminy Andrespol – wsi Feliksin, Andrzejów, Sąsieczno oraz kolonii Bolesławów, Przylesie i Nery,
• z gminy Nowosolna – wsi Wiączyń Górny, Mileszki, Nowosolna oraz kolonii Popielarnia.

Z dniem 1 stycznia 1993 dzielnica została zlikwidowana, wchodząc w skład jednolitej gminy miejskiej Łódź. Zadania administracyjnej obsługi mieszkańców byłej dzielnicy przejęła Delegatura Urzędu Miasta Łodzi.

[edytuj] Osiedla

[edytuj] Osiedla administracyjne

Pod względem administracyjnym dawna dzielnica Widzew składają się następujące osiedla administracyjne, będące jednostkami pomocniczymi gminy:

• Andrzejów
• Dolina Łódki
• Mileszki
• Nowosolna
• Olechów-Janów
• Stary Widzew
• Stoki
• Widzew-Wschód
• Zarzew
• Osiedle nr 33

[edytuj] Osiedla nieoficjalne

Dla mieszkańców Widzewa większe znaczenie jednak ma inny tradycyjny podział, uwzględniający specyfikę poszczególnych części dzielnicy – historię, rodzaje zabudowy i naturalne granice poszczególnych osiedli. Podział ten jest jedynym zaznaczanym na planach miasta i na jego podstawie na terenie Widzewa wyróżnić można następujące rejony:

• Kompleks siedmiu osiedli, które razem tworzą kompleks mieszkaniowy, zwany popularnie Widzewem Wschód
  • Osiedle 70-lecia Odzyskania Niepodległości
  • Osiedle im. Bolesława Chrobrego
  • Osiedle im. H. Sienkiewicza
  • Osiedle im. Mieszka I
  • Osiedle im. Stefana Batorego
  • Osiedle Słowiańskie
• Andrzejów
• Augustów
• Feliksin
• Henryków
• Janów
• Mileszki
• Moskuliki
• Stare Moskule
• Nery
• Nowosolna
• Olechów
• Podgórze
• Poręby
• Różki
• Sąsieczno
• Sikawa
• Stoki
• Wiączyń
  • Wiączyń Dolny (częściowo poza Łodzią)
  • Wiączyń Górny
• Zarzew

[edytuj] Zabytki i charakterystyczne miejsca dzielnicy

Na terenie dzielnicy Łódź-Widzew znajdują się m.in.:

• Geograficzny środek Łodzi
• Muzea
  • Sztuki – Oddział Rezydencja "Księży Młyn" (Willa Herbsta)
  • Kinematografii (Pałac Karola Scheiblera)
• Zabytkowy kompleks fabryczno-mieszkalny Księży Młyn (dawna własność spółki Grohman-Scheilbler)
• Wyższe uczelnie
  • Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera PWSFTviT
  • Salezjańska Wyższa Szkoła Ekonomii i Zarządzania SWSEiZ
• Kluby sportowe
  • Widzew Łódź (dawny RTS Widzew)
  • KS Anilana
  • KS Włókniarz
• Największy w Polsce kolejowy terminal towarowy – Łódź Olechów
• Elektrociepłownia EC 4
• Liczne zakłady przemysłowe, z których największe to:
  • działające: Ariadna SA Fabryka Nici, Indesit, Bosch-Siemens, GE Power Controls, Cablex-P, Drahtzug Stein, Sew Eurodrive Polska, VF Polska, EGO, Nibco, Cebal Tuba, Prettl, Ema Elester, Dywilan, Wizamet-Gillette, East-West Spinning, Angoratex, Unidro, Próchnik, Elektrociepłownia EC-4, Dell
  • nie działające: Manufaktura Widzewska (Zakłady 1 Maja), Uniontex-Ortal (dawne zakłady Grohman-Scheilbler – na terenie których jest obecnie Widzewska Specjalna Strefa Ekonomiczna), Wagmet-Polonit, Polmatex-Wifama, Chemitex-Anilana
• Parki
  • Park 3 Maja w Łodzi
  • im. J. Kilińskiego
  • im. gen. M. Zaruskiego
  • Park nad Jasieniem w Łodzi
  • Podolski
  • przy ul. Bartoka
  • Widzewski
  • Park Źródliska w Łodzi (z Palmiarnią Miejską)
• Rzeki
  • Augustówka – dopływ Olechówki (częściowo także w dzielnicy Łódź-Górna)
  • Jasień – dopływ Neru (częściowo także w dzielnicy Łódź-Górna)
  • Łódka – dopływ Neru (częściowo także w dzielnicy Łódź-Bałuty i Łódź-Polesie)
  • Sokołówka – dopływ Bzury (częściowo także w dzielnicy Łódź-Bałuty),
  • Miazga – dopływ Wolbórki
  • Ner (częściowo także w dzielnicy Łódź-Górna)
  • Olechówka – dopływ Jasienia (częściowo także w dzielnicy Łódź-Górna)
• Hipermarkety: Tesco, Real, Selgros, Carrefour
• Łódzki Rynek Hurtowy "Zjazdowa"

[edytuj] Zobacz też

• dzielnice Łodzi
• Łódź