Wspólnota Niepodległych Państw

Z Wikipedii

Wspólnota Niepodległych Państw (ros. Содружество Независимых Государств, СНГ - Sodrużestwo Nezawisimych Gosudarstw, SNG; ang. Commonwealth of Independent States, CIS) - organizacja międzynarodowa powstała 21 grudnia 1991 na terenie większości państw dawnego Związku Radzieckiego.

Wspólnota Niepodległych Państw
Содружество Независимых Государств

Flaga Wspólnoty Niepodległych Państw

Języki urzędowe

rosyjski

Siedziba organizacji

Mińsk

Liczba członków

12 państw

Armenia
Azerbejdżan
Białoruś
Kazachstan
Kirgistan
Mołdawia
Rosja
Tadżykistan
Turkmenistan (stow.)
Ukraina
Uzbekistan
Gruzja (od 1993)

Data powstania

8 grudnia 1991

[edytuj] Powstanie

WNP powstała na mocy tzw. układu białowieskiego z 8 grudnia 1991 roku podpisanej przez prezydentów Borysa Jelcyna, Leonida Krawczuka i Stanisława Szuszkiewicza. WNP obejmowała wówczas jedynie trzy kraje słowiańskie: Rosję, Ukrainę i Białoruś. Na mocy protokołu z Ałma Aty z 21 grudnia 1991 do organizacji przystąpiło kolejnych osiem republik rozwiązanego ZSRR: Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Turkmenistan, Uzbekistan, Tadżykistan, Armenia i Azerbejdżan. W organizacji nie znalazły się państwa bałtyckie oraz Gruzja.

Statut WNP podpisany został 22 stycznia 1993 roku, wszedł w życie dwa lata później.

W grudniu 1993 roku akces do WNP zgłosiła Gruzja, po tym jak obalony został rząd Zwiada Gamsachurdii. Od tego czasu wspólnota liczy 12 członków. W lutym 2006 Gruzja wystąpiła z Rady Ministrów Obrony WNP ze stwierdzeniem "Gruzja obrała kurs na członkostwo w NATO i nie może być członkiem dwóch struktur militarnych jednocześnie" ("Georgia has taken a course to join NATO and it cannot be part of two military structures simultaneously" ^[1]).

[edytuj] Cele

Celem WNP jest prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej państw (ze wspólnej polityki wyłączone są kwestie obronne, uregulowane odrębnym Traktatem Taszkienckim z maja 1992 roku), stworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej, wspólnego systemu komunikacyjnego, jak również ochrona środowiska, prowadzenie wspólnej polityki migracyjnej i zwalczania przestępczości. Kwestie te reguluje deklaracja ałmacka oraz statut z 1993 roku.

[edytuj] Organy WNP

WNP jest typową organizacją międzyrządową, brak w niej organów ponadnarodowych. Nie doszło bowiem do skutku przekształcenie Międzyrządowego Komitetu Ekonomicznego w organ podejmujący decyzje ważoną większością głosów.

Do organów decyzyjnych WNP zaliczyć można Radę Szefów Państw (skupiającą prezydentów) i Radę Szefów Rządów. Podejmują one strategiczne decyzje co do rozwoju Wspólnoty, zarysowują cele do osiągnięcia przez kraje "dwunastki".

Do organów branżowych należą:

Rada Ministrów Spraw Zagranicznych
Rada Ministrów Obrony
Rada Ministrów Spraw Wewnętrznych

Siedziba Sekretariatu Wykonawczego WNP, który wykształcił się z Komitetu Koordynacyjno-Konsultacyjnego, znajduje się w Mińsku. Dotychczasowi sekretarze (przewodniczący Komitetu) to:

Iwan Korotczenia
Borys Bierezowski
Jurij Jarow
Władimir Ruszajło

Sekretarza powołuje i odwołuje jednomyślnie Rada Szefów Państw, choć w historii zdarzało się, iż czynił to samodzielnie prezydent Rosji.

Pozostałe organy WNP to:

Międzyrządowy Komitet Ekonomiczny
Komitet Statystyczny
Komitet Kosmiczny
Komitet Transportu

Wyróżnić możemy też organy pomocnicze, tj. Zgromadzenie Parlamentarne WNP z siedzibą w Petersburgu, Komisję Praw Człowieka WNP oraz Trybunał Gospodarczy.

[edytuj] Rodzaje członkostwa

Członkami założycielami WNP są trzy kraje (Białoruś, Rosja i Ukraina), które podpisały porozumienie białowieskie o likwidacji ZSRR w grudniu 1991 roku. Członkostwo zwyczajne posiada obecnie jedenaście krajów: Armenia, Azerbejdżan, Białoruś, Gruzja (od lutego 2006 roku nie należy do Rady Ministrów Obrony), Kazachstan, Kirgistan, Mołdawia, Rosja, Tadżykistan, Ukraina i Uzbekistan. Turkmenistan był członkiem zwyczajnym do 2005 roku, od tego czasu posiada status członka stowarzyszonego, którym zostać może każdy kraj byłego ZSRR, nie należący do WNP (potencjalnie Litwa, Łotwa lub Estonia, choć kraje te raczej nie wystąpią z prośbą o przyjęcie do WNP, gdyż należą już do Unii Europejskiej i NATO). Przewiduje się również status obserwatora (kraje spoza regionu).

[edytuj] Praktyka funkcjonowania WNP

Dotychczasowa praktyka funkcjonowania WNP nie nastraja optymistycznie do perspektyw tej organizacji. Co prawda do WNP należy większość krajów byłego ZSRR, inicjatywy rozwijające i konkretyzujące współpracę krajów dwunastki nie spotkały się z pozytywnym odzewem. Zdecydowanie odrzucona (nawet przez Rosję) została idea utworzenia Związku Euroazjatyckiego zgłoszona przez Nursułtana Nazarbajewa oraz propozycje integracyjne Aleksandra Łukaszenki. Bliższą integracją w ramach Wspólnoty zainteresowana jest (oprócz Rosji) głównie Białoruś oraz kraje azjatyckie tj. Kazachstan, Kirgistan i Tadżykistan. Wraz z Rosją należą one do Unii Celnej WNP oraz są stronami Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej (EAWG).

Na spoistość WNP negatywnie wpływają istniejące na jej terenie organizacje subregionalne, tj. GUAM (inaczej zwany Związkiem Środkowoazjatyckim), w którego skład wchodzą Gruzja, Ukraina, Azerbejdżan i Mołdowa.

We wrześniu 2003 roku podpisano na Krymie Układ o Budowie Wspólnej Przestrzeni Gospodarczej, obejmujący oprócz Ukrainy Rosję, Białoruś, Kazachstan. Jego sygnowanie fetowane było w Rosji jako znaczący krok na drodze do integracji gospodarczej krajów byłego ZSRR, tym bardziej, że traktat podpisała niechętna dotąd zacieśnianiu ekonomicznych więzów Ukraina.

[edytuj] Integracja wojskowa

Bazuje głównie na Traktacie z Taszkientu i obejmuje jedynie część krajów WNP (formalnie umowy te nie są częścią dorobku prawnego WNP). Układ Taszkiencki podpisało sześć państw w maju 1992 roku: Rosja, Armenia, Uzbekistan, Kirgistan, Tadżykistan i Kazachstan. W grudniu 1993 roku do Układu dołączyła Białoruś (zrywając z polityką neutralności prowadzoną przez socjaldemokratów i konserwatystów), Gruzja i Azerbejdżan. Dwa ostanie państwa wraz z Uzbekistanem wystąpiły z porozumienia w maju 1999 roku. Do Układu nie przystąpiły Ukraina, Turkmenistan i Mołdawia.

[edytuj] Organizacje alternatywne

W związku z niespełnieniem przez WNP wszystkich oczekiwań, stworzono szereg organizacji alternatywnych, skupiających część byłych republik radzieckich: