Wyszogród (Bydgoszcz)
Z Wikipedii
Wyszogród – dawniej gród położony na lewym brzegu Wisły w strategicznie ważnym miejscu na pograniczu pomorsko-kujawskim. Sprawował kontrolę nad drogą wodną Wisły i węzłem drogowym wiodącym z Kujaw na Pomorze Gdańskie oraz ziemię chełmińską. W związku z tym był przedmiotem długotrwałych sporów i walk kujawsko-pomorskich. Grodzisko znajduje się na terenie Fordonu – dzielnicy Bydgoszczy.
Według legendy w 997 r. w Wyszogrodzie zatrzymał się Święty Wojciech zmierzający z misją chrystanizacyjną do Prusów. Miał on wówczas konsekrować kaplicę pod wezwaniem Marii Magdaleny. Nie istnieją jednak żadne naukowe przesłanki, które potwierdzałyby istnienie grodu już pod koniec X wieku. Historycy uważają, że Wyszogród został zbudowany w 2. połowie XI wieku przez Pomorzan. Miał on zastąpić, jako ośrodek lokalnej administracji, starszy gród w podbydgoskich Strzelcach Dolnych[1]. Pierwotny Wyszogród był grodem pierścieniowatym (wklęsłym) o średnicy 130 m. Otoczony był wałem zbudowanym w konstrukcji rusztowej oraz fosą. Po pożarze został odbudowany i nieco powiększony (średnica 148 m, powierzchnia ok. 172 a). Jednak i ten gród nie przetrwał długo, bowiem został spalony w czasie trwającego osiem dni oblężenia prowadzonego przez Bolesława Krzywoustego w 1113 roku.[2]
Po śmierci Krzywoustego Wyszogród znalazł się najpewniej w dzielnicy Mieszka III Starego[3]. Książę nadał go Januszowi Wojsławicowi z rodu Powałów za zasługi w czasie walki juniorów z princepsem Władysławm II Wygnańcem. Miało to miejsce prawdopodobnie w 1145 roku. W okresie tym zbudowano drugi, wewnętrzny wał przez co nastąpiło zmniejszenie powierzchni grodu. Przekaz z 1198 roku informuje, że Wyszogród posiadał kościół (niestety nie znamy jego patrona) prawdopodobnie ufundowany przez właścicieli. Rozwinęło się również podgrodzie z osadą targową, karczmą i komorą celną. W 1207 po wygaśnięciu rodu Powałów Wyszogród dostał się w ręce księcia pomorskiego. Odtąd stał się on przedmiotem nieustannych zmagań kujawsko-pomorskich. Już w 1238 wybuchła wojna pomiędzy księciem pomorskim Świętopełkiem i kujawskim Kazimierzem (synem Konrada Mazowieckiego). Działania skoncentrowały się jednak przede wszystkim na nieodległej Bydgoszczy. W tym okresie Wyszogród stał się siedzibą kasztelana. Pierwszym kasztelanem wyszogrodzkim został bliski współpracownik Świętopełka – Arnold, wzmiankowany właśnie w 1238 roku. Na początku XIII wieku gród uległ kolejnej przebudowie. Wały zwieńczono konstrukcjami izbicowymi, a w środku wytyczono wewnętrzny gródek stożkowaty, przecinając majdan fosą wewnętzną.
Następny konflikt, który wybuchł na przełomie października i listopada 1242 roku dotyczył bezpośrednio także Wyszogrodu. Tym razem Kazimierza wspierali Krzyżacy oraz książęta wielkopolscy, synowie Władysława Odonica, Przemysł i Bolesław. Świętopełk nie był w stanie sprostać tej koalicji. W wyniku wojny Wyszogród dostał się w ręce Kazimierza. Po kilkunastu latach nastąpiło odwrócenie sojuszy. Książęta kujawscy i pomorscy zawarli porozumienie wymierzone przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Wiązały się z tym uzgodnienia z 1256 roku, w wyniku których Pomorzanie zrezygnowali z praw do Bydgoszczy i Wyszogrodu. Ten stan rzeczy nie utrzymał się długo. Już w 1271 korzystając z osłabienia, pobitego przez Bolesława Pobożnego, księcia inowrocławskiego Siemomysła władca Pomorza, Msciwój II zagarnął Wyszogród dla siebie. W 1288 oddał go księciu wielkopolskiemu Przemysłowi II w zamian za Opole Skrzyńskie. Natomiast po śmierci Przemysła w 1296 roku Wyszogród trafił w ręce synów Siemomysła Leszka, Przemysła i Kazimierza. Od tej pory był on już na stałe związany z Kujawami. Upadek grodu związany jest z najazdem krzyżackim z 1330 roku. Wyszogród został zniszczony przez najeźdźców oraz opuszczony przez mieszkańców, którzy przenieśli się w inne miejsce. Rozwinęło się na nim miasteczko Fordon. Do dzisiaj zachowało się około 20% powierzchni grodu (reszta została podmyta przez nurt Wisły).
Przypisy
- ↑ Inna hipoteza przyjmuje, że funkcje przejęte przez Wyszogród pełnił wcześniej gród w Zamczysku. L. Leciejewicz, Z badań nad kształtowaniem się ośrodków grodowych na pograniczu pomorsko-wielkopolskim we wczesnym średniowieczu.
- ↑ Jest to pogląd funkcjonujący w starszej historiografii. W młodszej większą wagę przywiązuje się do relacji Galla Anonima, który w swojej kronice pisze: Gród ów zajął Bolesław w ciągu ośmiu dni i przez następne osiem dni pozostał w nim, by go umocnić i [na stałe] zatrzymać w swych rękach (Por. Kronika polska Galla Anonima, księga 3, rozdział 26). Wynikałoby z tego, że Wyszogród nie został spalony w wyniku działań zbrojnych. Pożar natomiast wybuchł z innych przyczyn niedługo po zdobyciu grodu przez Krzywoustego.
- ↑ Historycy przyjmują również możliwość, że był on powiązany z mazowiecko-kujawską dzielnicą Bolesława IV Kedzierzawego.
[edytuj] Bibliografia
- Słownik starożytności słowiańskich, t. 6, red. G. Labuda i Z. Stieber, Ossolineum 1977
- B. Śliwiński, Pogranicze kujawsko-pomorskie w XII-XIII wieku. Z dziejów Bydgoskiego i Wyszogrodzkiego w latach 1113-1296, Warszawa-Poznań 1989, ISBN 83-01-09542-3
