Wywód przodków
Z Wikipedii
Spis treści |
Wywód przodków – tablica genealogiczna obejmująca wszystkich bezpośrednich przodków danej osoby (nazywanej probantem), zarówno po mieczu (w linii męskiej), jak i po kądzieli (w linii żeńskiej).
[edytuj] Dane zamieszczane w wywodzie
Zobacz więcej w osobnym artykule: tablica genealogiczna.Jak każda tablica genealogiczna, wywód ten zawiera imiona i nazwiska osób. Może też zawierać określony system numeracji przodków, a także inne dane o wstępnych (np. rok urodzenia i śmierci). Informacje dodatkowe umieszcza się pod imieniem i nazwiskiem albo obok niego. Rodzaje uwzględnianych informacji zależą przede wszystkim od rozmiarów nośnika, na jakim wykonywany jest wywód (tj. od tego ile znaków pisarskich w danym układzie się na nim zmieści).
Poszczególne osoby łączy się (jak na innych tablicach genealogicznych) za pomocą kresek ciągłych, a w niektórych przypadkach także za pomocą kresek przerywanych/kropkowanych (pokrewieństwo hipotetyczne) lub falistych (dziecko nieślubne).
[edytuj] Formy prezentacji
Wywód przodków może być tablicą w układzie pionowym, poziomym lub kołowym. Poniżej znajdują się przykładowe wywody przodków na cztery pokolenia.
[edytuj] Układ pionowy
Na tablicy pionowej probant umieszczony jest z lewej strony, a kolejne pokolenia w dalszych kolumnach, przy czym mężczyzna-ojciec-mąż wymieniany jest zawsze jako pierwszy od góry, a kobieta-matka-żona bezpośrednio pod nim. Dzięki temu linia patrylinearna (męska) znajduje się zawsze na górze, a linia matrylinearna (żeńska) — zawsze na dole (teoretycznie możliwa byłaby odmienna kolejność, ale pod warunkiem zachowania konsekwencji w pracy genealoga). Kolejne pokolenia dodaje się zatem w kierunku od lewej do prawej.
┌── 8. PRADZIADEK
┌── 4. DZIADEK OJCZYSTY ──┤
│ └── 9. PRABABKA
┌── 2. OJCIEC ──┤
│ │ ┌── 10. PRADZIADEK
│ └── 5. BABKA OJCZYSTA ──┤
│ └── 11. PRABABKA
1. PROBANT ──┤
│ ┌── 12. PRADZIADEK
│ ┌── 6. DZIADEK MACIERZYSTY ──┤
│ │ └-- 13. PRABABKA
└-- 3. MATKA ──┤
│ ┌── 14. PRADZIADEK
└── 7. BABKA MACIERZYSTA ──┤
└── 15. PRABABKA
[edytuj] Układ pionowy na wspak
Spotyka się również wariant, w którym probant znajduje się po prawej, a najstarsi przodkowie po lewej stronie (pokolenia rosną od prawej do lewej). Ten układ stosowany jest często na Wikipedii.
8. PRADZIADEK ──┐
├── 4. DZIADEK OJCZYSTY ──┐
9. PRABABKA ──┘ │
├── 2. OJCIEC ──┐
10. PRADZIADEK ──┐ │ │
├── 5. BABKA OJCZYSTA ──┘ │
11. PRABABKA ──┘ │
├── 1. PROBANT
12. PRADZIADEK ──┐ │
├── 6. DZIADEK MACIERZYSTY ──┐ │
13. PRABABKA ──┘ │ │
├── 3. MATKA ──┘
14. PRADZIADEK ──┐ │
├── 7. BABKA MACIERZYSTA ──┘
16. PRABABKA ──┘
[edytuj] Układ poziomy
Wywód przodków można również przedstawić w formie tablicy poziomej, w której probant znajduje się na samym jej dole, a przodkowie u góry. Linia męska znajduje się w takim układzie zawsze z lewej strony. Tablice poziome ze względów edytorskich zajmują więcej miejsca i zazwyczaj mieszczą mniejszą liczbę pokoleń, w porównaniu do tablic pionowych. W związku z tym mogą również sprawiać wrażenie mniej przejrzystych.
8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB.
│ │ │ │ │ │ │ │
└──┬────┘ └───┬───┘ └───┬───┘ └───┬───┘
│ │ │ │
4. DZIADEK 5. BABCIA 6. DZIADEK 7. BABCIA
│ │ │ │
└──────┬────────┘ └──────┬───────┘
│ │
2. OJCIEC 3. MATKA
│ │
└───────────────┬──────────────┘
│
1. PROBANT
[edytuj] Układ poziomy odwrócony
1. PROBANT
│
┌───────────────┴──────────────┐
│ │
2. OJCIEC 3. MATKA
│ │
┌──────┴────────┐ ┌──────┴───────┐
│ │ │ │
4. DZIADEK 5. BABCIA 6. DZIADEK 7. BABCIA
│ │ │ │
┌──┴────┐ ┌───┴───┐ ┌───┴───┐ ┌───┴───┐
│ │ │ │ │ │ │ │
PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB. PRADZ. PRAB.
8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15.
[edytuj] Układ kołowy
Wywód w formie koła[1] składa się z koła centralnego, w którym wpisuje się probanta, oraz symetrycznie otaczających ich kolejnych pasów (obszarów pomiędzy okręgami), które odpowiadają jednemu pokoleniu, a podzielone są na parzystą liczbę części (poszczególni przodkowie). Pierwszy pas podzielony jest na dwie części (rodzice, 180°), drugi na cztery (dziadkowie, 90°), trzeci na osiem (pradziadkowie, 45°), czwarty na szesnaście części (prapradziadkowie 22,5°) itd. Układ kołowy ma formę graficzną odbieraną przez wielu genealogów jako interesującą wizualnie i pozwala zmieścić większą liczę osób niż wykresy w innych układach na tej samej powierznich. Zarzuca mu się jednak mniejszą czytelność.
[edytuj] Wachlarz
Podobnym do tablicy w formie koła jest wykres przodków w formie wachlarza[2], popularny zwłaszcza w krajach anglosaskich. Tworzy się go odręcznie wpisując dane przodków na standardowym formularzu wachlarza, dostępnych w sklepach. Zasada budowy jest taka sama jak dla układu kołowego, z tą różnicą, że zamiast pasów-okręgów są pasy z półokręgów (jeden rodzic zajmuje 90°, jeden dziadek 45° itd.). Pochodną wywodów przodków w formie wachlarza są spotykane zwłaszcza w Niemczech wykresy w formie wachlarza, przyjmujace formę drzewa a nie diagramu.
[edytuj] Zestawienie w formie listy
Popularną formą wywodu przodków jest także proste zestawienie przodków w formie listy, gdzie informacje o każdej osobie zajmują osobne wersy bądź osobne ustępy akapitów. W przypadku zastosowania wybranego systemu oznaczania przodków, osoby nieznane pomija się.
Jeżeli wykorzystuje się numerację w systemie Sosa-Kekulé'a, to nosi ono nazwę wykresu w systemie Ahnentafel[3].
Przykład:
POKOLENIE PIERWSZE
1. Aaa BBB (2000-)
POKOLENIE DRUGIE
2. Ccc BBB (1970-)
3. Ddd EEE (1975-)
POKOLENIE TRZECIE
4. Fff BBB (1945-)
5. Ggg HHH (1949-1990)
6. Iii EEE (1950-)
7. Jjj KKK (1952-)
POKOLENIE CZWARTE
8. Lll BBB (1918-1970)
9. Mmm NNN (1930-)
12. Ooo EEE (?-1950)
13. Ppp QQQ (1935)
POKOLENIE PIĄTE
16. Rrr BBB
18. Sss NNN
24. Ttt EEE
25. Uuu VVV
26. Www QQQ
27. Xxx YYY
POKOLENIE SZÓSTE
50. Zzz VVV
[edytuj] Wywód częściowy
W ujęciu idealnym, każdy wywód powinien zawierać imiona wszystkich znanych przodków i nadawać się do objęcia wzrokiem (w obrębie arkusza papieru), ale jeżeli znane są imiona znacznej liczby pokoleń, umieszczenie ich wszystkich ogranicza przejrzystość, bądź nie jest możliwe zmieszczenie wszystkich danych na jednej kartce (ekranie). Stąd często spotyka się wywody częściowe, ograniczone do pewnej liczby pokoleń najbliższych probantowi bądź do jednej linii (męskiej, żeńskiej lub o danym nazwisku).
Wywód częściowy może również być użyty do przedstawienia pochodzenia probanta od jednego przodka, pokazując tylko niezbędne filiacje i koicje, a pozostałych przodków pomijając. Taki wywód nie ma nazwy w języku polskim; w innych językach nazywa się go linią pochodzenia lub linią krwi[4] (np. ang. line of descent).
Przykładowy wywód pochodzenia osoby "ooo HHH" (nr 1) od "aaa AAA" (nr 206).
206. Aaa AAA x 207. Bbb BBB
│
└─────────┐
│
102. Ccc CCC x 103. Ddd AAA
│
└─────────┐
│
50. Eee DDD x 51. Fff CCC
│
└─────────┐
│
24. Ggg EEE x 25. Hhh DDD
│
┌───────┘
│
12. Iii EEE x 13. Jjj FFF
│
┌───────┘
│
6. Kkk EEE x 7. Lll GGG
│
└─────────┐
│
2. Mmm HHH x 3. Nnn EEE
│
│
1. Ooo HHH
[edytuj] Systemy oznaczania przodków
[edytuj] System Sosy i Kekulégo
Powszechnie stosowany sposób oznaczania (numerowania, liczenia) przodków został wymyślony w 1676 roku przez hiszpańskiego herolda Hieronima de Sosa. Został rozpropagowany w XIX wieku przez Stephana Kekulé von Stradonitza.
W tym systemie probant jest oznaczony numerem 1, jego ojciec 2, matka 3, dziadek ojczysty 4, babka ojczysta 5, dziadek macierzysty 6, babka macierzysta 7 itd.
Nie licząc probanta wszyscy mężczyźni są oznaczeni liczbami parzystymi, z kolei wszystkie kobiety nieparzystymi.
Numer ojca dowolnej osoby jest podwojonym numerem tej osoby, a numer matki jest o numer większy (np. dla osoby numer 7 — ojciec ma numer 14, matka ma numer 15).
[edytuj] System dwójkowy
Modyfikacją systemu Sosy i Kekulégo jest zapis tych liczb w systemie dwójkowym. Numer każdego mężczyzny kończy się cyfrą 1, a każdej kobiety — cyfrą 0. Do numeru każdego rodzica dodaje się oznaczenie jego dziecka z wykresu (wyjątek może dotyczyć samego probanta, jeżeli dla ułatwienia nie nadaje się mu żadnego oznaczenia). W ten sposób ojciec probanta otrzymuje numer 1, matka 0, dziadek ojczysty 11, babcia ojczysta 10, dziadek macierzysty 01, babcia macierzysta 00; wszyscy pradziadkowie to 111, 101, 011, 001; a wszystkie prababcie to 110, 100, 010, 000.
Zaletą tego systemu jest to, że ilość cyfr danej liczby daje numer pokolenia przodka. Wadą jest zaś problem konwersji liczb dziesiętnych do dwójkowych, możliwość łatwej pomyłki oraz duża objętość znaków wszerz dla wysokich pokoleń (np. osoba w dziesiątym pokoleniu o numerze dziesiętnym 1648 dwójkowo zapisana jest jako 11001110000).
[edytuj] Wykonanie
-
Zobacz więcej w osobnym artykule: Wykonanie tablicy genealogicznej
[edytuj] Urzędowe wywody przodków
Wywody przodków wykazujące pochodzenie szlacheckie (od 3 do 5 pokoleń) były wymagane jeszcze w połowie XX w. przy wstępowaniu do wielu zakonów rycerskich lub elitarnych zgromadzeń (kanoniczki). Wywody dokumentujace pochodzenie szlacheckie często bywają uzupełniane wizerunkami herbów, przy osobach z najdawniejszej generacji, bądź przy każdej osobie w wykresie.
W III Rzeszy w związku z wprowadzeniem ustaw norymberskich wymagany był przy pełnieniu urzędów, funkcji publicznych i wielu zawodów wywód przodków wykazujący aryjskie pochodzenie probanta. Wydawano w tym celu specjalny druk tzw.Ahnenpass (niem. paszport, dowód przodków) zawierające wywód przodków w formie tabeli w układzie poziomym, z numeracją wg systemu Kekulégo, obejmującą zazwyczaj 5 pokoleń oraz w osobnych rubrykach, na kolejnych stronach wpisy szczegółowe dotyczące poszczególnych antenatów. Każdy wpis, a także cały wywód genealogiczny musiały być potwierdzone urzędowo, podpisem i pieczęcią urzędu stanu cywilnego lub parafii.
Schemat po lewej stronie przedstawia pseudonaukowy podział rasowy, stanowiący podstawę rasowej polityki nazistowskich Niemiec. Tylko osoby posiadające czworo dziadków Niemców (cztery białe okręgi – pierwsza tabelka od lewej) były uznawane za "pełnokrwistych" Niemców. Obywatele niemieccy mający w swoim drzewie genealogicznym trzech lub czterech Żydowskich przodków (czwarta i piąta kolumna od lewej) byli uznawani według ustaw norymberskich za Żydów. Środkowa kolumna przedstawia podział Mischlingów, w zależności od ilości żydowskich przodków. Wszyscy żydowscy dziadkowie byli automatycznie definiowani jako członkowie żydowskiej wspólnoty religijnej (bez względu na to, w jakim stopniu w rzeczywistości identyfikowali się z tą grupą). W każdej kolumnie wyszczególnione są dopuszczalne i zabronione małżeństwa między poszczególnymi grupami. Małżeństwa między "czystymi" Niemcami a Mischlingami dopuszczalne były jedynie w przypadku Mischlingów mających nie więcej niż ćwierć krwi niearyjskiej.
Przypisy
- ↑ Rafał T. Prinke, Poradnik genealoga amatora, Wydawnictwo Polonia, Warszawa 1992, ISBN 83-7021-158-5, s. 47.
- ↑ Małgorzata Nowaczyk, Poszukiwanie przodków. Genealogia dla każdego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, ISBN 83-06-02950-X, s. 209
- ↑ Małgorzata Nowaczyk, Poszukiwanie przodków. Genealogia dla każdego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2005, ISBN 83-06-02950-X, s. 229.
- ↑ Rafał T. Prinke, Poradnik genealoga amatora, Wydawnictwo Polonia, Warszawa 1992, ISBN 83-7021-158-5, s. 49.
[edytuj] Przykłady wywodu przodków w literaturze
- Forst-Battaglia O., Wywód Przodków Maryi Leszczyńskiej, "Rocznik Towarzystwa Heraldycznego we Lwowie", Tom IV, 1913
- Wilhelm Karl, Prinz von Isenburg: Meine Ahnen – Ahnentafel nebst Register und Quellennachweisen, Leipzig, Degener, 1925 – jeden z najobszerniejszych wydanych drukiem wywodów przodków obejmujący 13 generacji.
[edytuj] Bibliografia
- Dworzaczek W., Genealogia, Warszawa 1959.
- Prinke R. T., Poradnik genealoga-amatora, Warszawa 1992, ISBN 83-7021-158-5, s. 45-49.
